Atlas Coelestis

«Atlas Coelestis» — атлас зорнага неба, заснаваны на назіраннях Першага каралеўскага астранома Джона Флемсціда^[1], выдадзены ў 1729 годзе, ужо пасля яго смерці.

Тытульная старонка копіі, якая захоўваецца ў Музеі і мастацкай галерэі Дэрбі

«Атлас» мае самы вялікі фармат з усіх выдадзеных да таго часу^[1] і ўключае 26 карт асноўных сузор’яў, бачных з Грынвіча, з малюнкамі ў стылі ракако аўтарства Джэймса Торнхіла. У ім таксама прыведзены дзве планісферы, створаныя Абрахамам Шарпам^[1].

Гісторыя

Да з’яўлення дадзенага атласа ў Брытаніі існаваў апублікаваны ў 1725 годзе каталог «Stellarum inerrantium Catalogus Britannicus» (або проста «British Catalogue» — «Брытанскі каталог») на 2919 зорак^[2].

Адной з асноўных мэт новага выдання «Атласа» было жаданне Джона Флемсціда змяніць відарыс сузор’яў, прыняты Ёганам Баерам у яго «Уранаметрыі» (1603 год). Баер размясціў выявы сузор’яў у выглядзе знізу (а не спераду, як гэта вялося з часоў Пталамея), што пераварочвала зорнае неба і стварала залішнюю блытаніну пры выкарыстанні^[1].

«Atlas Coelestis» быў выдадзены толькі праз дзесяць гадоў пасля смерці Флемсціда яго ўдавой, пры дапамозе Джозефа Кроствэйта (Joseph Crosthwait) і Абрахама Шарпа, стаўшы першым такім выданнем, заснаваным на тэлескапічных назіраннях.

• 
  «Atlas Coelestis» Джона Флемсціда (2-е выд. 1753).
• 
  Арыён у «Atlas Coelestis» Флемсціда.
• 
  Арыён ва «Уранаметрыі» Баера.

Публікацыя мела поспех, стаўшы асноўным аб’ектам спасылак прафесійных астраномаў на бліжэйшы стагоддзе. Аднак, працу крытыкавалі па трох пунктах: цана была высокая, памер вялікі (што рабіла выкарыстанне нязручным), і мастацкае якасць была невысокай (асабліва крытыкавалі ілюстрацыі Торнхіла, у прыватнасці, відарыс Вадаліва). Гэта прывяло Джона Бевіса да спробы палепшыць атлас; ў 1745 годзе ён выдаў Uranographia Britannica — меншых памераў, з унесенымі ўдакладненнямі і больш мастацкімі малюнкамі. Аднак праца не была выдадзена афіцыйна, і на бягучы момант вядома ўсяго 16 яе копій^[3].

У выніку, пасля дадатковых даследаванняў, зробленых у 1690-х, французскі інжынер Нікалас Фарцін (Nicolas Fortin) у 1770-х пад кантролем астраномаў Ле Маніера (Pierre Charles Le Monnier) і Шарля Месье з Французскай акадэміі навук, праца была абноўлена^[2]. Новая версія, названая Atlas Fortin-Flamsteed, была у тры разы менш арыгінала, але захавала тую ж структуру табліц. Акрамя таго, было праведзена мастацкае рэтушаванне шэрагу ілюстрацый — у прыватнасці, Андрамэды, Дзевы і Вадалея ^[2]. Назвы сузор’яў былі дадзены на французскай мове; акрамя таго, былі дададзены некаторыя туманнасці, адкрытыя пасля смерці Флемсціда ^[2]. У 1795 годзе была апублікавана яшчэ адна абноўленая версія, з дапоўненай колькасцю туманнасцяў^[2].

Зноскі

1. Davide Neri. John Flamsteed, Atlas coelestis (нявызн.). Праверана 8 мая 2011.
2. Giangi Caglieris. On-line Flamsteed - Fortin Atlas Celeste - 1776 (нявызн.) (2002). Праверана 8 мая 2011.
3. Michael Oates. Atlas Celeste (нявызн.)(недаступная спасылка) (17 лютага 2007). Архівавана з першакрыніцы 2 красавіка 2012. Праверана 8 мая 2011.