Экзархат
From Wikipedia, the free encyclopedia
Экзарха́т (от грэч. ἔξαρχος — знешняя ўлада) — у Візантыі у канцы VI-VII стагоддзяў адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка, намесніцтва за межамі метраполіі, аналагічнае каланіяльнаму ўладанню ці «заморскаму штату».
У сучасным праваслаўі і каталіцтве ўсходніх абрадаў — адмысловая адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка, замежная ў адносінах да асноўнай царквы, або адмыслова створаная для акармлення вернікаў гэтага абраду ў адмысловых умовах.
Экзархаты першапачаткова (Равенскі і Карфагенскі) былі створаны на захадзе Візантыйскай імперыі на землях, адваяваных у варвараў. Асобае становішча гэтых раёнаў патрабавала стварэння тут мілітарызаванага і цэнтралізаванага кіравання: экзархі (намеснікі) узначальвалі і ваенныя сілы, і грамадзянскую адміністрацыю экзархата. Часам экзархаты разглядаюцца візантыністамі як правобраз фемы.
Цяпер тэрмін пазначае замежную ў адносінах да дзяржавы таго ці іншага патрыярха адміністрацыйна-тэрытарыяльную адзінку ў гэтай праваслаўнай Царкве на чале з экзархам.
Экзарх з'яўляецца намеснікам патрыярха, у яго падначаленні могуць знаходзіцца епіскапы і мітрапаліты.
У савецкі час у складзе Рускай Праваслаўнай Царквы знаходзіліся Украінскі, Сярэднееўрапейскі (1946—1948, 1960—1990), Заходнееўрапейскі (1945—1990), Паўночнаамерыканскі (1933—1954), Экзархат Паўночнай і Паўднёвай Амерыкі (1954—1970), Экзархат Цэнтральнай і Паўднёвай Амерыкі (1970—1992), Усходнеазіяцкі (1946—1962),
- Заходнееўрапейскі Экзархат рускай традыцыі
- Беларускі экзархат (утвораны 1989 годзе)[1]
- Грузінскі Экзархат Найсвяцейшага Сінода Праваслаўнай Расійскай Царквы (існаваў з 1811 па 1920 год)[2]
У гісторыі было некалькі прыкладаў, калі тытул экзарха прысвойваўся біскупу лацінскага абраду. Так у 1157 годзе архібіскуп Ліёна стаў экзархам Бургундыі. Аднак, пасля на Захадзе тэрмін «экзарх» быў цалкам выцеснены тэрмінам апостальскі вікарый. У наш час экзархаты існуюць толькі ва ўсходнекаталіцкіх цэрквах.
Экзархаты падзяляюцца на апостальскія, патрыяршыя і архібіскупскія. Апостальскі экзархат утвараецца Папам, на чале яго абавязкова стаіць біскуп, аднак экзархат не ўзводзіцца ў статус дыяцэзіі. Часта апостальскія экзархаты ўтвараюцца на тэрыторыях, адарваных ад цэнтра пэўнай Усходняй царквы, але з істотнай колькасцю насельніцтва, што вызнае гэты ўсходні абрад (напрыклад, экзархат Армянскай Каталіцкай царквы у Амерыцы, экзархат Украінскай грэкакаталіцкай царквы ў Вялікабрытаніі і інш.)
Патрыяршыя і архібіскупскія экзархі прызначаюцца главамі ўсходнекаталіцкіх цэркваў — патрыярхамі і вярхоўнымі архібіскупамі. Гэтыя экзархаты ўтвараюцца на тэрыторыях традыцыйнага распаўсюджання гэтага абраду, іх главой неабавязкова з'яўляецца біскуп; яны могуць быць суфраганнымі у дачыненні да архідыяцэзіі, а могуць падпарадкоўвацца непасрэдна патрыярху ці вярхоўнаму архібіскупу.
Па стане на пачатак 2008 года ва ўсходнекаталіцкіх цэрквах налічвалася 16 апостальскіх экзархатаў[3] (у тым ліку цяпер вакантны апостальскі экзархат Расійскай грэкакаталіцкай царквы), 9 — патрыяршых[4] і 3 архібіскупскіх[5] (усе тры ў УГКЦ).
- Грузінскі экзархат (артыкул у Адкрытай праваслаўнай энцыклапедыі «Дрэва»)
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
