Турынскі царскі папірус, або Турынскі спіс цароў — старажытнаегіпецкі спіс цароў, створаны, імаверна, у часы фараона Рамсеса II. Турынскі папірус напісан іератыкаю і змяшчае імёны егіпецкіх цароў (фараонаў) разам з гадамі іх праўлення. Кавалкі папіруса ўяўляюць сабой найбольш поўны пералік егіпецкіх фараонаў і складаюць аснову для большасці храналогій з часоў валадарання Рамсеса II. Папірус захоўваецца ў Егіпецкім музеі ў Турыне.
Паходжанне
Царскі папірус узыходзіць к часам Рамсеса II. Ён быў напісаны іератычным пісьмом на адваротным баку непатрэбнай падатковай ведамасці (пераліку падаткаў).[1]
Адкрыццё і рэканструкцыя
Папірус быў знойдзен у 1820 годзе ў Луксоры, у Еўропу яго прывёз Бернардзіна Дравецці. У 1824 годзе папірус быў набыты Егіпецкім музеем у Турыне. Калі распакавалі скрыню, у якой яго прывезлі ў Італію, выявілася, што ён распаўся на маленькія шматочкі. Рэстаўрацыя здавалася зусім безнадзейнай.[2]
Жан-Франсуа Шампальён, які распакоўваў скрыню, заўважыў, што на некаторых з кавалкаў былі царскія імёны, адзінае, што ён мог разабраць на той час. На аснове большых кавалкаў ён падрыхтаваў рысунак.
Неўзабаве пасля ад'езду Шампальёна з Турына музей наведаў саксонскі даследчык старажытнасцей Густаў Зэйфарт. Ён нанава перагледзеў скрыню і змог знайсці ўсе вядомыя сёння фрагменты, некаторыя з якіх былі памерам усяго 1 на 1 см. Зэйфарт ажыццявіў канчатковую рэканструкцыю папіруса, вынік якой і сёння можна бачыць у музеі. Пры зборцы адзінай падказкай для Зэйфарта былі валокны папіруса, бо ён яшчэ не ўмеў расшыфроўваць іератычныя знакі.
Нягледзячы на спробы рэканструкцыі, прыкладна палова плошчы папіруса застаецца страчанай. Папірус у цяперашнім стане мае памеры 1,7 м у даўжыню і 0,41 м у шырыню і складаецца з больш чым 160 фрагментаў.
Структура і змест
Царскі папірус падзяляецца на некалькі слупкоў, у якіх пералічваюцца імёны і годы праўлення старажытнаегіпецкіх цароў.
Першы слупок
У першым слупку пералічваюцца цары з дынастыі багоў, якія паводле паданняў правілі Егіптам, і на чале якіх стаяў бог Птах. Аднак першая частка слупка і, тым самым, пачатак тэксту амаль поўнасцю адсутнічае.
Другі слупок
У другом слупку ўзгадваюцца каля 30 цінісскіх уладароў (правіцеляў нома са сталіцай у Цінісе/Абідасе), пасля 10 мемфісскіх уладароў (правіцеляў нома "Белыя сцены" са сталіцай у Меннеферы).
- Слупок 2: 11-25 (ад Менеса да Сенеферка)
Трэці і наступныя слупкі
Толькі ў трэцяй частцы пачынаецца ўласна спіс егіпецкіх цароў. Пры гэтым для правіцеляў таксама ўзгадваюцца іх выдатныя здзяйсненні і значныя падзеі, якія адбыліся ў часы іх валадарання. Акрамя таго, прыводзіцца працягласць праўлення, а таксама ўзрост валадара на момант яго адыходу ад улады або смерці.
- слупок 3: 1-25 (ад Неферкасокара да Унаса)
- слупок 4: моцна пашкоджаны, большасць правіцеляў Першага пераходнага перыяду
- слупок 5: моцна пашкоджаны, 12-17 (11 дынастыя), 20-25 (12 дынастыя)
- слупок 6: 1-2 (канец 12 дынастыі), 5-27 (13 дынастыя)
- слупок 7: 1-23 (канец 13 дынастыі)
- слупок 8: 1-27 (14 дынастыя)
- слупок 9: 1-30 (14 дынастыя)
- слупок 10: 1-30 (14 і 15 дынастыя)
- слупок 11: 1-? (16 і 17 дынастыя)
Супастаўленне з іншымі спісамі
Пры параўнанні з іншымі спісамі цароў відаць вялікае падабенства з грэчаскім спісам Манефона з Себенніта. Іерагліфічныя Сакарскі, Абідаскі і Карнакскі змяшчаюць значна карацейшыя паслядоўнасці цароў.
Гл. таксама
- Спіс фараонаў
- Палермскі камень
Зноскі
- Больш падрабязны выклад гісторыі папіруса можна знайсці ў кнізе Eduard Meyer: Aegyptische Chronologie (= Philosophische und historische Abhandlungen der Königlichen Akademie der Wissenschaften. 1904, 1, ZDB-ID 955708-8). Verlag der Königlichen Akademie der Wissenschaften, Berlin 1904.
- Beckerath: Chronologie. 1997, S. 19.
Літаратура
Спасылкі
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
