From Wikipedia, the free encyclopedia
Транс-сплайсінг — гэта асаблівая форма працэсінгу РНК, пры якой экзоны двух розных першасных РНК транскрыптаў злучаюцца канец да канца і лігіруюцца. Звычайна ён сустракаецца ў эўкарыёт і апасродкаваны сплайсасомай, хоць некаторыя бактэрыі і археі таксама маюць «паўгены» для тРНК.[1]
У той час як падчас «нармальнага» (цыс-)сплайсінгу апрацоўваецца адна малекула, транс-сплайсінг генеруе адзіны РНК транскрыпт з некалькіх асобных прэ-мРНК. Гэта з’ява можа быць выкарыстана для малекулярнай тэрапіі для барацьбы з прадуктамі мутыраваных генаў.[2] Генны транс-сплайсінг спрыяе зменлівасці ў разнастайнасці РНК і павялічвае складанасць пратэома.[3]
У той час як некаторыя злітыя або гібрыдныя транскрыпты ўзнікаюць шляхамтранс-сплайсінгу ў нармальных клетках чалавека,[1] транс-сплайсінг таксама можа быць механізмам стварэння некаторых анкагенных гібрыдных транскрыптаў.[4][5]
Зрошчванне лідарнай паслядоўнасці (SL ад англ. spliced leader) транс-сплайсінгам выкарыстоўваецца некаторымі мікраарганізмамі, у прыватнасці, кінетапластыдамі для экспрэсіі генаў. У гэтых арганізмах транскрыбіруецца кэпіраваная лідарная РНК, і адначасова гены транскрыбіруюцца ў доўгіх поліцыстронах.[6] Кэпіраваны SL далучаецца да кожнага гена транс-сплайсінгам для стварэння монацыстронных кэпіраваных і поліадэніліраваных транскрыптаў.[7] Гэтыя эўкарыёты выкарыстоўваюць невялікую колькасць інтронаў, а сплайсасома, якой яны валодаюць, дэманструе некаторыя незвычайныя варыяцыі ў зборцы сваёй структуры.[7][8] Яны таксама валодаюць некалькімі ізаформамі eIF4E, якія выконваюць спецыялізаваную ролю ў кэпінгу.[9] Зрошчаная лідарная паслядоўнасць вельмі кансерватыўная ў ніжэйшых відаў, такіх як трыпанасомы, якія падвяргаюцца транс-сплайсінгу. Нягледзячы на тое, што роля SL у клетцы невядомая, лічыцца, што яна ўдзельнічае ў ініцыяцыі трансляцыі. У C.elegans сплайсінг лідарнай паслядоўнасці адбываецца побач з кадонам ініцыяцыі. Некаторыя навукоўцы таксама мяркуюць, што паслядоўнасць неабходная для жыццяздольнасці клетак. У аскарыд SL паслядоўнасць неабходная для транскрыпцыі гена. Таксама яна можа адказваць за ініцыяцыю, лакалізацыю мРНК і ініцыяцыю або тармажэнне трансляцыі.[10]
Некаторыя іншыя эўкарыёты, асабліва сярод дынафлагелят, губак, нематод, кнідарый, грабневікоў, плоскіх чарвей, ракападобных, шчацінкасківічных, калаўратак і тунікат, таксама больш ці менш часта выкарыстоўваюць транс- сплайсінг SL.[1][11]
Транс-сплайсінг SL удзельнічае ў раздзяленні поліцыстронных транскрыптаў аперонаў на асобныя 5'-кэпіраваныя мРНК. Гэтая апрацоўка дасягаецца, калі аўтроны транс-сплайсуюцца да размешчаных ніжэй няпарных акцэптарных сайтаў, побач з адкрытай рамкай счытвання цыстрона.[12][13]
Транс-сплайсінгу характэрна злучэнне двух асобных экзонаў транскрыбіраваных РНК. Сігналам для такога сплайсінгу з’яўляецца аўтрон на 5'-канцы мРНК пры адсутнасці функцыянальнага 5'-сайта сплайсінгу вышэй па ланцугу. Калі 5'-аўтрона сплайсіраваны, 5'-сайт сплайсінгу лідарнай РНК разгаліноўваецца да аўтрона і ўтварае прамежкавую структуру.[10] Гэты этап прыводзіць да свабоднага SL экзона. Затым экзон злучаецца з першым экзонам на прэ-мРНК, і прамежкавы прадукт вызваляецца. Транс-сплайсінг адрозніваецца ад цыс-сплайсінгу тым, што на прэ-мРНК няма 5'-сайта сплайсінгу. Замест гэтага 5'-сайт сплайсінгу забяспечваецца паслядоўнасцю SL.[13]
У выніку працэсу транскрыпцыі, якому падвяргаецца сэнсавы ланцуг, утвараецца прэ-мРНК, якая камплементарна сэнсаваму ланцугу. Антысэнсавы ланцуг таксама транскрыбіруецца, у выніку чаго ўтвараецца камплементарны ланцуг прэ-мРНК. Экзоны двух транскрыптаў злучаюцца з фармаваннем хімернай мРНК.[14]
Альтэрнатыўны транс-сплайсінг падраздзяляецца на ўнутрыгенны і міжгенны транс-сплайсінг. Унутрыгенны транс-сплайсінг прыводзіць да дубліравання экзонаў у прэ-мРНК. Міжгенны транс-сплайсінг характарызуецца зрошчваннем разам экзонаў, утвораных з прэ-мРНК двух розных генаў, што прыводзіць да трансгеннай мРНК.[15]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.