Моладава (Іванаўскі раён)

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Моладава.

Мо́ладава^[1] (трансліт.: Moladava, руск.: Молодово) — аграгарадок у Іванаўскім раёне Брэсцкай вобласці. Уваходзіць у склад Моладаўскага сельсавета.

Аграгарадок Моладава Капліца-пахавальня Скірмунтаў Герб Сцяг Краіна Беларусь Вобласць Брэсцкая Раён Іванаўскі Сельсавет Моладаўскі Каардынаты 52°16′56″ пн. ш. 25°41′19″ у. д.HGЯO Першая згадка 1497 Насельніцтва ▼699 чал. (2019) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1652 Аўтамабільны код 1 СААТА 1230840011 Моладава на карце Беларусі ±

Моладава на Вікісховішчы

Гісторыя

З канца XV стагоддзя Моладава было ўласнасцю роду Грычынаў-Войнаў герба «Трубы». У 1497 годзе Мацвей Грычына атрымаў ад пінскага князя Фёдара Яраславіча маёнткі ў Моладаве, Праходах і Варацэвічах. У 1540 годзе кароль Жыгімонт Стары пацвердзіў маёнткі аднаму з сыноў Мацвея^[2] — Войне (Барысу).

У 1583 годзе Сямён Война ў памяць свайго памерлага бацькі Войны Мацвеевіча Грычыны заказаў звон для царквы ў Моладаве.

У 1692 годзе Элеанора Война, дачка пінскага маршалка Мацея Войны, выйшла замуж за віленскага ваяводу Казіміра Дамініка Агінскага, маёнтак як пасаг перайшоў да роду Агінскіх. Апошнім уласнікам маёнтка з роду Агінскіх быў Міхал Клеафас, які меў шмат даўгоў і ў 1792 годзе прадаў Моладава і Парэчча Сымону Ігнаціевічу Скірмунту за 468 тысяч злотых^[2][3].

У канцы XVIII стагоддзя ў Моладава пабудавана новая драўляная Спаса-Узнясенская царква, у якую з папярэдняй царквы перавезены старажытны звон 1583 года^[2].

Калі Сымон Скірмунт набыў Моладава там быў стары палац Агінскіх. У 1795 годзе Скірмунт пачаў будаўніцтва новага палаца, адразу па будаўніцтве палічыў палац даволі сціплым і пачаў побач будаўніцтва новай параднай рэзідэнцыі ў стылі класіцызму па праекце архітэктара фон Гроса. Будаўніцтва скончылася ў 1798 годзе. Інтэр’ер упрыгожвалі партрэты Скірмунтаў, напісаныя Валянцінам Ваньковічам. Будынак першага палаца Скірмунтаў сталі выкарыстоўваць як афіцыну, а ў XX стагоддзі перабудавалі пад сельскагаспадарчую школу^[3].

У 1830 годзе Аляксандрам Сымонавічам Скірмунтам у Моладаве заснаваны цукровы завод, але ў 1848 годзе спыніў дзейнасць^[4].

У 1840 годзе згарэў палац Агінскіх^[3].

У 1905—1908 гадах паміж уязной брамай і афіцынай па праекце архітэктара Тадэвуша Раствароўскага пабудавана фамільная капліца^[5].

У часы першай сусветнай вайны сядзіба разрабавана. Перад прыходам нямецкіх войск сяляне закапалі старажытны звон на мясцовых могілках. Пасля адыходу немцаў звон адкапалі. Пасля 1920 года пачалося аднаўленне палаца^[6].

Апошнім уласнікам сядзібы быў Генрык Скірмунт, які жыў там разам са сваёй сястрой Марыяй. Пасля далучэння Заходняй Беларусі да БССР Генрык і Марыя расстраляны мясцовымі актывістамі, а палац разрабаваны. На месцы пахавання Генрыка і Марыі Скірмунтаў у 1995 годзе ўсталяваны памятны крыж^[2].

Палац і іншыя сядзібныя пабудовы згарэлі ў 1943 годзе, у пасляваенны час разабраны на цэглу. Парк знішчаны. Засталіся толькі руіны капліцы і адзінкавыя дрэвы парку^[3].

У 1977 годзе старажытны звон перавезлі ў музей старажытнабеларускай культуры. У 1990 годзе яго вярнулі ў Моладаўскую царкву.

21 ліпеня 1980 года ў склад Моладава ўключана вёска Кучавы^[7].

У 2000-х гадах побач з драўлянай Спаса-Узнясенскай царквой пабудаваны новыя храм і званіца. Старажытны звон перанесены ў новую званіцу^[6].

У 2010 годзе вёска Моладава пераўтворана ў аграгарадок^[8].

Славутасці

Сядзіба Скірмунтаў на малюнку Н. Орды

Званіца пры новай царкве са звонам

• Капліца-пахавальня Скірмунтаў — помнік архітэктуры неакласіцызму. Пабудавана ў 1905—1908 гадах па праекце віленскага архітэктара Тадэвуша Раствароўскага.  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Г000270шыфр 112Г000270
• Храм Узнясення Гасподняга  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 113Г000271шыфр 113Г000271

Страчаная спадчына

• Сядзібна-паркавы комплекс Скірмунтаў — пабудаваны ў 1798 годзе па праекце архітэктара Ван-Гроса; меў рысы стылю ампір.

Вядомыя жыхары

• Канстанцін Скірмунт
• Генрык Скірмунт
• Лідзія Іванаўна Сямешка (нар. 1947) — беларускі мовазнавец.
• Пётр Іванавіч Брыгадзін

Зноскі

1. Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Брэсцкая вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2010.— 318 с. ISBN 978-985-458-198-9. (DJVU)
2. Федорук А. Т. «Старинные усадьбы Берестейщины». Минск: БелЭн, 2004. 576 страниц. ISBN 985-11-0305-5. (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 9 чэрвеня 2022. Праверана 16 ліпеня 2022.
3. Несцярчук Л. М. «Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X—XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы)». Мінск: БЕЛТА, 2002. 334 страницы. ISBN 985-6302-37-4. (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 22 жніўня 2017. Праверана 22 жніўня 2017.
4. Династия Скирмунтов. (нявызн.). Праверана 18 сакавіка 2024.
5. Свод памятников истории и культуры Белоруссии. Брестская область Архівавана 22 жніўня 2017.. — Мн.: БелСЭ, 1990. — С. 195.
6. В. В. Пай. 435 гадоў з часу адліцця моладаўскага звона (Іванаўскі р-н; 1583), помніка старажытнабеларускай гісторыі і культуры  (бел.). Краязнаўства Берасцейшчыны (20 лістапада 2018). Архівавана з першакрыніцы 10 студзеня 2023. Праверана 9 студзеня 2023.
7. Рашэнне выканкома Брэсцкага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 21 ліпеня 1980 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1980, № 31 (1657).
8. Решение Ивановского районного Совета депутатов от 21 сентября 2010 года № 17 "О преобразовании некоторых сельских населенных пунктов в агрогородки" (нявызн.).

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Моладава (Іванаўскі раён)
• Моладава на сайце Radzima.org
• Моладава (Іванаўскі раён) на сайце Глобус Беларусі (руск.)