Кіта́йскі калянда́р — месяцава-сонечны каляндар, заснаваны адначасова на фазах Месяца і вярчэнні сонца і аб’ядноўвае ў сабе элементы як месячнага, так і сонечнага календароў. У Кітаі ў шырокі ўжытак увайшоў Грэгарыянскі каляндар, але месяцавы каляндар, як і раней, выкарыстоўваецца для вызначэння датаў традыцыйных святаў, як, напрыклад, «Свята вясны» («Аджэ»), «Свята сярэдзіны восені» і іншых.
| Каляндар | |||
|---|---|---|---|
| Звесткі аб календары | |||
| Тып календара |
|||
| Каляндарная эра |
Устаўка высакосных |
||
|
| |||
| Іншыя календары | |||
| Армеліна · Армянскі: паганскі, хрысціянскі · Асірыйскі · Ацтэкскі · Бахаі · Бенгальскі · Будысцкі · Вавілонскі · Візантыйскі · В'етнамскі · Гільбурда · Галацэнскі · Грыгарыянскі · Грузінскі · Старажытнагрэчаскі · Старажытнаегіпецкі · Старажытнаіндыйскі · Старажытнакітайскі · Старажытнаперсідскі · Старажытнаславянскі · Зараастрыйскі · Індыйскі · Інкі · Іранскі · Ірландскі · Ісламскі · Кітайскі · Конта · Копцкі · Малайскі · Мая · Непальскі · Новаюліянскі · Рымскі · Сіметрычны · Савецкі · Стабільны · Тамільскі · Тайскі: месяцавы, сонечны · Тыбецкі · Трохсезонны · Туркменскі · Французскі · Ханаанейскі · Хараппскі · Чучхэ · Шведскі · Шумерскі · Эфіопскі · Юліянскі · Яванскі · Японскі · Яўрэйскі | |||
Таксама месяцавы каляндар выкарыстоўваюць астролагі, напрыклад, для вызначэння найспрыяльнейшых дзён для вяселляў альбо для адчынення ўстаноў. Фазы Месяца вызначаюцца з дапамогай месяцавага календара, разбітага на месяцы згодна з месяцавым цыклам.
У Кітаі месяцавы каляндар атрымаў назву «сельскагаспадарчы» (農曆 nónglì), а грыгарыянскі каляндар называецца «звычайным» (公曆 gōnglì), «заходнім» (西曆 xīlì) альбо «сонечным» (日曆 rìlì). Пасля ўвядзення грэгарыянскага календара яго таксама называлі «новым», а месяцавы каляндар — адпаведна — старым.
Варыянты
Іншыя падобныя календары альбо цалкам ідэнтычная кітайскаму (напрыклад, карэйскі), альбо падобныя да кітайскага, але маюць пэўныя адрозненні (у в’етнамскім календары — Трус у задыякальным цыкле заменены на Ката; у тыбетскім календары — змененыя некалькі задыякальных назваў жывёл; у японскім календары — зменены прынцып падзялення, з-за чаго з’яўляюцца адрозненні ў гадах з іншымі календарамі).
Элементы кітайскага (кітайска-уйгурскага) календара дзякуючы мангольскім захопам сталі таксама здабыткам ісламскіх народаў. Назвы жывёл, перакладзеныя з мангольскай мовы на турэцкую, выкарыстоўваліся для вядзення храналагічных запісаў, чыноўніцкіх і гістарычнах дакументаў на тэрыторыях, дзе былі пашыраныя персідская і турэцкая мовы ад Малой Азіі да Індыі, пачынаючы з сярэднявечча і на найноўшага часу. У Іране месяцавы каляндар заставаўся ў побыце сялян і збіральнікаў падаткаў да часу забароны на яго выкарыстанне ў 1925 годзе.
Спасылкі
- The Mathematics of the Chinese Calendar (англ.) — «Матэматыка кітайскага календара».
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
