Лізавета Венгерская, Лізавета Цюрынгская (7 ліпеня 1207 — 17 лістапада 1231, Марбург, ням.: St. Elisabeth von Thüringen, венг.: Árpád-házi Szent Erzsébet) — прынцэса з дынастыі Арпадаў, дачка венгерскага караля Андраша II, ландграфіня Цюрынгіі, каталіцкая святая, францысканская тэрцыярка.
| Лізавета Венгерская | |
|---|---|
 | |
| Дата нараджэння | 7 ліпеня 1207 |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 17 лістапада 1231 (24 гады) |
| Месца смерці | |
| Месца пахавання | |
| Кананізавана | 1235 |
| У ліку | canonized saint[d] |
| Дзень памяці | 17 лістапада |
| Заступніца | фанцысканцы-тэрцыярыі, медработнікі, члены дабрачынных таварыстваў, Цюрынгія |
| Атрыбуты | ружы ў хвартуху, хлеб, раздаваны жабракам |
| Падзвіжніцтва | справы міласэрнасці |
| Бацька | Андраш II |
| Маці | Гертруда Меранская[d] |
| Дзеці | Sophie of Thuringia, Duchess of Brabant[d], Hermann II[d] і Gertrude of Aldenberg[d] |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Біяграфія
Прынцэса Лізавета нарадзілася 7 ліпеня 1207 года, паводле адных крыніц у Браціславе[2][3], згодна з іншымі ў Шарашпатаку[4][5]. Яна была трэцім дзіцём Андраша II і яго першай жонкі Гертруды. З чатырох гадоў Лізавета жыла пры двары ландграфаў Цюрынгіі ў Марбургу і замку Вартбург каля Айзенаха, і разглядалася як будучая жонка прынца Людвіга[удакладніць]. Калі Лізавеце споўнілася 14, яна і Людвіг, які да таго часу стаў правіцелем Цюрынгіі, звянчаліся. Шлюб аказаўся шчаслівым, Людвіг і Лізавета мелі трох дзяцей: Германа, Сафію і Гертруду.
У 1223 годзе манахі-францысканцы пазнаёмілі Лізавету з ідэаламі бядноты і міласэрнасці, якія прапаведаваў ордэн. Францысканства моцна ўзрушыла Лізавету, і яна рашыла жыць паводле яго духу, дапамагаючы бедным і жабракам. Вялікі ўплыў на Лізавету займеў Конрад Марбургскі, суворы прапаведнік крыжовых паходаў і інквізітар. У Айзенаху дзякуючы ландграфіні была пабудавана вялікая бальніца для бедных. Увесь свой вольны час Лізавета аддавала служэнню гаротным. У малітоўных вобразах яна паказана ў атачэнні жабракоў і калек, якія чакаюць ацалення.
Некаторыя крыніцы кажуць, што яе муж быў грубым і бессардэчным, дакараў жонку за тое, што яна марнатравіць грошы і ежу, забараняў ёй займацца дабрачыннасцю, пасля таго, як з’явілася чутка, што ландграфіня хоча прадаць замак, каб дапамагчы гаротным. У жыціі Лізаветы расказана, як аднойчы муж сустрэў яе на вуліцы, калі яна несла хлеб у хвартуху, каб перадаць яго жабракам. Калі ён раскрыў хвартух, каб паглядзець, што ў ім, то пабачыў многа руж. (Гэтая ж легенда, запазычаная жыхарамі Іспаніі і Партугаліі, была дастасавана да яе траюраднай пляменніцы Ізабелы Партугальскай, гл. Цуд з ружамі).
Легенда аб міласэрнасці Лізаветы кажа, што аднойчы яна паклала пракажонае дзіцянё ў свой ложак. Яе муж, вярнуўшыся дадому, гнеўна адкінуў пакрывала і знайшоў не хворае дзіця, а Немаўля Ісуса, якое ляжала там. Пасля гэтых цудаў, згодна з паданнем, ландграф дазволіў жонцы працягваць дабрачыннасць.
Іншыя крыніцы падаюць ганіцелямі Лізаветы прыдворных, якія кпілі з яе, і распаўсюджвалі аб ёй плёткі яшчэ тады, калі яна жыла пры двары як нявеста спадкаемцы. Да кааліцыі прыдворных нібыта належала і Сафія, маці Людвіга, якая ў сапраўднай гісторыі клапацілася аб Лізавеце. Сам Людвіг абараняў жонку ад паклёпаў, удзельнічаў у яе дабрачынных справах, падзяляў яе пабожнасць.
У 1226 Людвіг ад’ехаў у Крэмону, дзе прадстаўляў імператара Фрыдрыха II у рэйхстагу Свяшчэннай Рымскай Імперыі. Лізавета прыняла ў свае рукі кіраванне ў Цюрынгіі, дзе лютаваў голад і эпідэміі, выкліканыя моцнай паводкай. На дапамогу тым, хто апынуўся ў нястачы, пайшлі нават уласныя строі каралевы і царкоўнае начынне.
Праз год Людвіг прыняў удзел у шостым крыжовым паходзе, але ў італьянскім горадзе Атранта захварэў на чуму і памёр. Пасля яго смерці рэгентам пры малалетнім Герману стаў яго дзядзька, брат Людвіга — Генрых. Лізавета была аддалена ад двара, але не вярнулася ў Венгрыю і не пайшла ў манастыр. Замест гэтага яна дала зарок бясшлюбнасці і рашыла служыць гаротным, уступіла ў трэці францысканскі ордэн і стала, такім чынам, першай францысканскай тэрцыяркай Германіі.
У 1228 годзе яна заснавала ў Марбургу бальніцу для бедных, дзе працавала нароўні з іншымі. Яна даглядала хворых, а ў астатні час збірала міласціну для бальніцы. 17 лістапада 1231 года Лізавета памерла ў Марбургу, маючы ўсяго толькі 24 гады.
Шанаванне
У 1235 годзе Папа Рыгор IX кананізаваў Лізавету Венгерскую.
У часы рэфармацыі, у 1539 годзе рэшткі святой Лізаветы былі захоплены і апаганены, але праз некалькі гадоў былі вернуты ў Марбург. Цяпер рэшткі святой заховаюцца таксама ў Вене, Бруселі, Вітэрба і ў царкве Святой Цэцыліі (Дзюсельдорф-Бенрат). Лізавета Венгерская лічыцца апякункай францысканцаў-тэрцыярыяў, медыцынскіх работнікаў, пекараў і членаў дабрачынных таварыстваў.
Памяць святой Лізаветы Венгерскай у Каталіцкай царкве — 17 лістапада.
Лізавета асабліва ўшановаецца ў Германіі, лічыцца апякункай Цюрынгіі і Гесена. Яе воблік шырока распаўсюджаны ў мастацтве Паўночнай Еўропы. Для Францысканцаў-тэрцыярыяў яна з’яўляецца сімвалам жаночай міласэрнасці і фігуруе ў творах італьянскіх мастакоў гэтага ордэна.
У гонар Лізаветы Венгерскай асвечаны знакаміты Блакітны касцёл у Браціславе і іншыя храмы. На Беларусі ёсць касцёл св. Лізаветы ў мястэчку Падароск Ваўкавыскага раёна.
Гл. таксама
- Святая Маргарыта Венгерская — пляменніца Лізаветы.
Зноскі
- Union List of Artist Names — 2016. Праверана 31 жніўня 2021.
- St. Elizabeth of Hungary//Catholic Encyclopedia(недаступная спасылка)
- Елизавета Венгерская//Католическая энциклопедия. Изд. францисканцев. Т. 1
- Thorsten Albrecht and Rainer Atzbach. Elizabeth von Thüringen: leben und Wirkung in kunst und Kultureschichte (Petersberg: Michael Imhof Verlag. 2007), 7.
Літаратура
Спасылкі
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
