Вітаміны

Вітамі́ны (ад лац.: vita — «жыццё») — група нізкамалекулярных арганічных злучэнняў адносна простай будовы і разнастайнай хімічнай прыроды. Гэта зборная па хімічнай прыродзе група арганічных рэчываў, аб’яднаная па прыкмеце абсалютнай неабходнасці іх для гетэратрофнага арганізму ў якасці складовай часткі ежы. Аўтатрофныя арганізмы  (руск.) таксама маюць патрэбу ў вітамінах, атрымліваючы іх альбо шляхам сінтэзу, альбо з навакольнага асяроддзя. Так, вітаміны ўваходзяць у склад пажыўных асяроддзяў для вырошчвання арганізмаў фітапланктону^[2]. Большасць вітамінаў з’яўляюцца каферментамі  (руск.) або іх папярэднікамі^[3].

Вітаміны
Названа ад	жыццё і аміны
Кім названа	Казімір Функ[1]
Вывучаецца ў	вітаміналогія[d] і vitaminology[d]
Адлюстроўваецца на	Vitamine[d]
Процілегла	antivitamin[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Вітаміны ўтрымліваюцца ў ежы (або ў навакольным асяроддзі) у вельмі малых колькасцях, і таму ставяцца да мікранутрыентаў  (руск.). Да вітамінаў не адносяць мікраэлементы і незаменныя амінакіслоты^[3].

Навука на стыку біяхіміі, гігіены харчавання, фармакалогіі і некаторых іншых медыка-біялагічных навук, якая вывучае структуру і механізмы дзеяння вітамінаў, а таксама іх прымяненне ў лячэбных і прафілактычных мэтах, называецца вітаміналогіяй^[4].

Агульныя звесткі

Вітаміны ўдзельнічаюць ў мностве біяхімічных рэакцый, выконваючы каталітычную функцыю ў складзе актыўных цэнтраў вялікай колькасці разнастайных ферментаў альбо выступаючы інфармацыйнымі рэгулятарнымі пасярэднікамі, выконваючы сігнальныя функцыі экзагенных прогармонаў і гармонаў.

Яны не з’яўляюцца для арганізма пастаўшчыком энергіі і не маюць істотнага пластычнага значэння. Аднак вітамінам адводзіцца найважнейшая роля ў абмене рэчываў.

Канцэнтрацыя вітамінаў у тканках і сутачная патрэба ў іх невялікія, але пры недастатковым паступленні вітамінаў у арганізм наступаюць характэрныя і небяспечныя паталагічныя змены.

Большасць вітамінаў не сінтэзуюцца ў арганізме чалавека. Таму яны павінны рэгулярна і ў дастатковай колькасці паступаць у арганізм з ежай або ў выглядзе вітамінна-мінеральных комплексаў і харчовых дабавак. Выключэнне складае вітамін К, дастатковая колькасць якога ў норме сінтэзуецца ў тоўстым кішачніку чалавека за кошт дзейнасці бактэрый.

З парушэннем паступлення вітамінаў у арганізм звязаныя 3 прынцыповыя паталагічныя станы: недахоп вітаміну — гіпавітаміноз, адсутнасць вітаміну — авітаміноз, і лішак вітаміну — гіпервітаміноз.

Гісторыя

Паняцце «вітамін» было ўведзена ў 1912 годзе Казімірам Функам.

Зноскі

1. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20805686/
2. Гайсина Л. А., Фазлутдинова А. И., Кабиров Р. Р. Современные методы выделения и культивирования водорослей. — Учебное пособие. — Уфа: БГПУ, 2008. — 152 с. — 100 экз. — ISBN 978-5-87978-509-8. Архівавана 3 снежня 2020.
3. Ю. А. Овчинников. Витамины // Биоорганическая химия. — Москва: Просвещение, 1987. — С. 668.
4. витаминология (нявызн.). Большой медицинский словарь. 2000.. Архівавана з першакрыніцы 30 мая 2012. Праверана 23 лютага 2012.

Літаратура

• Морозкина Т. С., Мойсеёнок А. Г. Витамины. — Минск: Асар, 2002. — С. 58—63.