Remove ads
Іаган Іаахім Вінкельман (ням.: Johann Joachim Winckelmann, 9 снежня 1717, Штэндаль, Саксонія-Ангальт — 8 чэрвеня 1768, Трыест) — нямецкі мастацтвазнавец, заснавальнік сучасных уяўленняў пра антычнае мастацтва і навуку археалогіі.
| Іаган Вінкельман | |
|---|---|
| Johann Joachim Winckelmann | |
.jpg) Іаган Вінкельман, партрэт працы Рафаэля Менгса, пасля 1755 | |
| Дата нараджэння | 9 снежня 1717[1][2][…] |
| Месца нараджэння |
|
| Дата смерці | 8 чэрвеня 1768[1][2][…] (50 гадоў) |
| Месца смерці | |
| Месца пахавання | |
| Грамадзянства | |
| Род дзейнасці | мастацтвазнавец, бібліятэкар, археолаг, гісторык, пісьменнік, in-home tutor |
| Навуковая сфера | гісторыя мастацтваў[d], эстэтыка[5], мастацтвазнаўства[5] і археалогія[5] |
| Альма-матар | |
| Подпіс |
.jpg){kind=small} |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
.svg){kind=small}
Адукацыя
Сын беднага шаўца, Вінкельман, нягледзячы на свае вельмі бедныя матэрыяльныя сродкі, скончыў у Берліне гімназію і наведваў універсітэт у Гале, дзе займаўся пераважна старажытнай славеснасцю.
Пасля гэтага ён быў даволі доўга дарэктарам у розных сямействах, затым вывучаў медыцыну ў Іенскім універсітэце; у 1743—1748 гг. ён працаваў у вучылішча пад Берлінам, затым паступіў у бібліятэкары да графа Бюнау, у Нетніцы. Тут будучы гісторык мастацтва жыў непадалёк ад Дрэздэна і меў магчымасць часта бачыць і вывучыць сабраныя там мастацкія скарбы. Яны ўзбудзілі ў ім гарачую любоў да класічнай старажытнасці і агіду да стылю ракако, які панаваў у тагачаснай нямецкай архітэктуры і пластыцы.
Праца ў Італіі
Жаданне патрапіць у Рым і пазнаёміцца з яго помнікамі заахвоціла яго завесці перамовы з папскім нунцыем Аркінта адносна атрымання месца пры бібліятэцы кардынала Пасіянеі, але абавязковай умовай для гэтага яму быў пастаўлены пераход з лютэранства ў каталіцтва. Вінкельман адразу ж пагадзіўся. Аднак прайшоў яшчэ цэлы год, перш чым ён змог ажыццявіць мару свайго жыцця. Аўдыенцыя ў караля Саксоніі дапамагла Вінкельману атрымаць невялікую пенсію, якая дазволіла яму пакінуць Дрэздэн. 18 лістапада 1755 года Вінкельман прыехаў у Рым[6], дзе зблізіўся з жывапісцам Рафаэлем Менгсам, прасякнутым тымі ж, што і ён, эстэтычнымі перакананнямі і імкненнямі, і цалкам аддаўся вывучэнню антыкаў.
Узбагаціўшы свае пазнанні і пашырыўшы погляды паездкай у Неапаль і наведваннем Геркуланума і Пампеяў, якія незадоўга да таго выступілі з-пад попелу Везувія, ён склаў каталог калекцыі гем барона Стоша ў Фларэнцыі і пасля другога падарожжа ў Неапаль прыступіў да выдання «Гісторыі антычнага мастацтва» — галоўнай сваёй працы, якая пабачыла свет у 1764 г., неўзабаве (у 1767 г.) была дапоўнена «Нататкамі пра гісторыю мастацтва» і пасля перакладзена на французскую і іншыя мовы.
Гібель
Пабываўшы яшчэ раз у Неапалі, ён адправіўся ў суправаджэнні скульптара Барталамеа Кавачэпі у Германію, але даехаў толькі да Вены, адкуль вярнуўся ў Італію. Непадалёк ад Трыеста Вінкельман выпадкова пазнаёміўся з толькі што выпушчаным з турмы злачынцам Арканджэлі. Прыкінуўшыся аматарам мастацтва, Арканджэлі ўцёрся да яго ў давер з мэтай скарыстацца медалямі і грашыма, якія былі пры ім. У Трыесце, дзе Вінкельман намерваўся сесці на карабель да Анконы і спыніўся на некалькі дзён, Арканджэлі закалоў навукоўца прама ў ложку і выкраў яго пажыткі. Забойца быў калесаваны па прысудзе суда. Існуе некалькі версій гібелі Вінкельмана: магчымыя гомасексуальныя адносіны паміж ім і забойцам, шпіёнская ці палітычная гісторыя, праследаванні езуітаў і да т.п.
Remove ads
.jpg)
Паводле біёграфа Вінкельмана Юсці, у вобласці мастацтва яго папярэднікам быў французскі знаўца прадмета граф Келюс.
Заслуга Вінкельмана складаецца пераважна ў тым, што ён першым праклаў шлях да разумення культурнага значэння і хараства класічнага мастацтва, ажывіў цікавасць да яго ў адукаваным грамадстве і з'явіўся заснавальнікам не толькі яго гісторыі, але і мастацкай крытыкі, для якой прапанавана ім стройная, хоць і састарэлая для нашых дзён сістэма.
У «Гісторыі мастацтва старажытнасці» (1764) І. І. Вінкельман прыпісаў «прычыны поспехаў і перавагі грэчаскага мастацтва над мастацтвам іншых народаў» уплыву «часткова клімату, часткова дзяржаўнага ладу і кіравання, і выкліканага імі складу думак, але і павазе грэкаў да мастакоў і распаўсюджванню і ўжыванню прадметаў мастацтва»[7].
Адкрыццё паслядоўнасці стыляў у старажытным мастацтве, якое ўдалося навукоўцу, было цесна звязана з непрыманнем, якое выклікала ў яго мастацтва барока і ракако ў параўнанні з мастацтвам Высокага Адраджэння. Аналогія з гэтай зменай густу стаяла ў яго перад вачамі паўсюль, у тым ліку і пры даследаванні твораў антычнага мастацтва, і дапамагала яму падзяліць іх на гістарычныя ступені.
Паводле Вінкельмана, галоўнай задачай мастацтва павінна быць «прыгожае», якому падпарадкоўваюцца і індывідуальная праўда, і дзеянне, і эфект; сутнасць жа прыгожага складаецца ў адлюстраванні тыпу, створанага нашай фантазіяй і прыродай; у яе аснове ляжаць дасканаласць прапорцый, высакародная прастата, спакойны веліч і плаўная гарманічнасць контураў. Існуе, вучыў Вінкельман, толькі адна прыгажосць, якая мае пазачасавае значэнне, бо яна закладзена ў самой прыродзе і рэалізуецца ёю там, дзе шчасліва супадаюць ласка нябёсаў, дабратворнае ўздзеянне палітычнай свабоды і нацыянальнага характару, напрыклад, у грэкаў часоў Фідыя і Праксіцеля. Уся гісторыя мастацтва іншых народаў была для яго толькі фонам, які служыў толькі таму, каб гэта ісціна ярчэй ззяла.
Remove ads
Са шматлікіх сачыненняў, пасродкам якіх распаўсюджваў ён свае высновы і ідэі, асабліва цікаўныя, акрамя вышэйзгаданых, наступныя: «Gedanken über die Nachahmung der griechischen Werke in Malerei und Bildhauerkunst» (1753), «Sendschreiben über die Gedanken von der Nachahmung» і «Дадаткі» (1756), якія належаць да гэтай працы, «Anmerkungen über die Baukunst der Alten» (1761), «Abhandlungen von der Empfindung der Schönen» (1763), «Versuch einer Allegorie» (1766) і вяликае выданне «Monumenti antichi inediti» (1767, 1768 і 1821), якое знаходзіцца ў сувязі з «Гісторыяй мастацтва».
Поўны збор сачыненняў Вінкельмана выдадзены Фернавым, Генрыхам Мэерам, Шульцэ і Зібелісам (у 1808—1825 гг., 11 томаў; другі раз у Аўгсбургу ў 1838 і наст. гг.).
Remove ads
- Johann Joachim Winckelmann
- Wiencke M. I. Johann Winckelmann // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
- Wiencke M. I. Johann Winckelmann // Encyclopædia Britannica
- Винкельман Иоганн Иоахим // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
- Czech National Authority Database Праверана 7 лістапада 2022.
- Церен Э. Библейские холмы. — Издательство: Терра — книжный клуб, 2007. — ISBN 978-5-275-01523-2
- Античный миф в «Фаусте» И. В. Гете Архівавана 29 красавіка 2014.
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads