Варша́ўскі дагавор (Дагавор аб дружбе, супрацоўніцтве і ўзаемнай дапамозе) ад 14 мая 1955 года — дакумент, які аформіў стварэнне ваеннага саюза еўрапейскіх сацыялістычных дзяржаў пры вядучай ролі Савецкага Саюза — Арганізацыі Варшаўскага дагавора (АВД) і замацаваў двухпалярнасць свету на 34 года. Складанне дагавора з’явілася зваротнай мерай на далучэнне Заходняй Германіі да НАТА[1].
| Ваенны альянс | |
 | |
 | |
| Штаб-кватэра |  СССР, Масква |
| Удзельнікі | 7 сталых удзельнікаў |
| Афіцыйныя мовы | Руская, нямецкая, польская, венгерская, чэшская, румынская, балгарская |
| Камандуючыя аб’яднанымі ваеннымі сіламі краін АВД | Іван Конеў (1955—1960) Віктар Кулікоў (1977—1991) |
| Начальнік штаба аб’яднаных ваенных сіл краін АВД | Аляксей Антонаў (1955—1962) Уладзімір Лобаў (1989—1990) |
| Гістарычныя падзеі | |
|---|---|
| Дагавор падпісаны Венгерскае паўстанне Аперацыя «Дунай» Дагавор скасаваны |
17 мая 1955 4 лістапада 1956 21 жніўня 1968 1 ліпеня 1991 |
Дагавор падпісаны Албаніяй, Балгарыяй, Венгрыяй, ГДР, Польшчай, Румыніяй, СССР і Чэхаславакіяй 14 мая 1955 на Варшаўскай нарадзе еўрапейскіх дзяржаў па забеспячэнні міру і бяспекі ў Еўропе.
Дагавор набыў моц 5 чэрвеня 1955 года. 26 красавіка 1985 года, з прычыны заканчэння тэрміну дзеяння, быў падоўжаны на 20 гадоў.
У сувязі з пераўтварэннямі ў СССР і іншых краінах Цэнтральнай і Усходняй Еўропы ў лютым 1991 года дзяржавы-ўдзельнікі АВС скасавалі яе ваенныя структуры, а 1 ліпеня 1991 года ў Празе падпісалі Пратакол аб поўным спыненні дзеяння Дагавора.
Склад
Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік
Народная Рэспубліка Албанія (спыніла ўздел у АВД у 1961 з-за ідэалагічных супярэчнасцяў; афіцыйна выйшла ў 1968 — пасля ўводу войскаў АВД у Чэхаславакію)
Народная Рэспубліка Балгарыя
Сацыялістычная Рэспубліка Румынія
Венгерская Народная Рэспубліка
Польская Народная Рэспубліка
Чэхаславацкая Сацыялістычная Рэспубліка
Германская Дэмакратычная Рэспубліка (1956—1990)
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Умовы дагавора
Дагавор складаўся з прэамбулы і 11 артыкулаў. У адпаведнасці з яго ўмовамі і Статутам ААН, дзяржавы — удзельнікі Варшаўскага дагавора абавязваліся ўстрымлівацца ў сваіх міжнародных адносінах ад пагрозы сілай ці яе ўжывання, а ў выпадку ўзброенага нападу на каго-небудзь з іх, аказаць неадкладную дапамогу ўсімі сродкамі дзяржавам, якія падвергліся нападу.
Кіроўныя органы
- Палітычны кансультатыўны камітэт (ПКК) — для правядзення кансультацыяй і разгляда пытанняў, якія ўзнікаюць у сувязі з ажыццяўленнем Варшаўскага дагавора.
- Аб’яднанае камандаванне ўзброенымі сіламі (АКУС) — для забеспячэння ўзаемадзеяння ўзброеных сіл і ўмацавання абараназдольнасці краін-удзельніц Варшаўскага дагавора.
Ваенныя кіраўнікі АВД
Галоўнакамандуючыя Аб’яднанымі ўзброенымі сіламі краін-удзельніц Варшаўскага дагавора
- 1955—1960 — Іван Конеў — Маршал Савецкага Саюза.
- 1960—1967 — Андрэй Грэчка — Маршал Савецкага Саюза.
- 1967—1976 — Іван Якубоўскі — Маршал Савецкага Саюза.
- 1977—1989 — Віктар Кулікоў — Маршал Савецкага Саюза.
- 1989—1991 — Пётр Лушаў — генерал арміі.
Начальнікі штаба Аб’яднаных узброеных сіл краін-удзельніц Варшаўскага дагавора
- 1955—1962 — Аляксей Антонаў — генерал арміі.
- 1962—1965 — Павел Батаў — генерал арміі.
- 1965—1968 — Міхаіл Казакоў — генерал арміі.
- 1968—1976 — Сяргей Шцяменка — генерал арміі.
- 1976—1988 — Анатоль Грыбкоў — генерал арміі.
- 1989—1991 — Уладзімір Лобаў — генерал арміі.
Дзейнасць
Жнівень 1968 года — увод войскаў у Чэхаславакію (прыгнечанне Пражскай вясны).
Дэкларацыі
На Маскоўскім пасяджэнні ПКК (1958) была прынята Дэкларацыя, у якой прапанавалася скласці пакт пра ненапад паміж дзяржавамі — удзельнікамі Варшаўскага дагавора і членамі НАТА.
У прынятай на пасяджэнні ПКК у Маскве (1960) Дэкларацыі саюзныя дзяржавы ўхвалілі рашэнне савецкага ўрада ў аднабаковым парадку адмовіцца ад ядзерных выпрабаванняў пры ўмове, што заходнія дзяржавы таксама не адновяць ядзерных выбухаў, і заклікалі стварыць спрыяльныя ўмовы для завяршэння выпрацоўкі дагавора пра спыненне выпрабаванняў ядзернай зброі.
На Варшаўскай нарадзе ПКК (1965) абмяркоўвалася становішча, якое склалася ў сувязі з планамі стварэння шматбаковых ядзерных сіл НАТА, а таксама разгледжаныя ахоўныя меры на выпадак ажыццяўлення гэтых планаў. Будапешцкая нарада ПКК (1966) — прынята Дэкларацыя пра ўмацаванне міру і бяспекі ў Еўропе.
Вучэнні і манеўры
Праводзіліся сумесныя камандна-штабныя і ваенныя вучэнні і манеўры. Вучэнні праводзіліся на тэрыторыі ўсіх уваходных у АВД краін. Найбольш буйнымі сталі вучэнні пад кодавымі назвамі «Квартэт» (1963), «Кастрычніцкі штурм» (1965), «Радопы» (1967), «Днепр» (1967), «Поўнач» (1968), «Братэрства па зброі» (1970), «Захад-81» (1981), «Шчыт-82» (1982).
Разведка
Падчас дзеяння Варшаўскага Дагавора паміж разведкамі краін-удзельніц вялася сталая каардынацыя, з 1979 года пачала дзейнічаць глабальная сістэма радыёэлектроннай разведкі — Сістэма аб’яднанага ўліку даных пра праціўніка (САУД), якая ўключала ў сябе сродкі радыёэлектроннай і касмічнай разведкі СССР, Балгарыі, Венгрыі, Польшчы, Чэхаславакіі, ГДР, а таксама краін, якія не ўваходзілі ў Варшаўскі Дагавор — В’етнама, Манголіі і Кубы.
Галерэя
Гл. таксама
- Тэрытарыяльна-палітычная экспансія Расіі
- Паўночная група войскаў
- Цэнтральная група войскаў
- Паўднёвая група войскаў
- Група савецкіх войскаў у Германіі (пазней — Заходняя група войскаў)
Зноскі
- David S. Yorst. NATO Transformed: The Alliance’s New Roles in International Security. (Washington D.C.: U.S. Institute of Peace Press, 1998), 31.
Спасылкі
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
