Бітва пры Т’юксберы

Бітва пры Т’юксберы (англ.: Battle of Tewkesbury) — бітва паміж войскамі Ланкастэраў і Ёркаў падчас вайны Пунсовай і Белай ружы ў заходняй Англіі, на тэрыторыі графства Глостэршыр, якая адбылася 4 мая 1471 года і завяршылася рашучай перамогай Ёркаў. Бітва пры Т’юксберы завяршыла адзін з перыядаў гэтай вайны, за якім рушылі ўслед 14 гадоў міру, якія доўжыліся аж да выступлення Генры Цюдара супраць караля Рычарда III.

Бітва пры Т’юксберы
Асноўны канфлікт: Вайна Пунсовай і Белай ружы
Бітва пры Т’юксберы. Мініяцюра з Генцкай хронікі
Дата	4 мая, 1471
Месца	каля Т’юксберы ў Глостэршыры, Англія
Вынік	Канчатковая перамога Ёркаў
Праціўнікі
Ёркі Ланкастэры
Камандуючыя
Эдуард IV Рычард, герцаг Глостэр Джордж, герцаг Кларэнс Уільям, барон Гастынгс Эдмунд Бофарт, 4-ы герцаг Сомерсет † Маргарыта Анжуйская # Эдуард Вэстмінстэрскі †
Сілы бакоў
3 500 5 000
Страты
невядома 2 000
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Да часу бітвы пры Т’юксберы псіхічнахворы кароль з дынастыі Ланкастэраў Генрых VI быў у другі раз схоплены сваім праціўнікам, каралём з Ёркскага дому Эдуардам IV, і кінуты ў Таўэр. Пастаянныя змены на каралеўскім троне Англіі былі наступствам інтрыг Уорыка, «стваральніка каралёў» Рычарда Невіла  (англ.), які спачатку падтрымліваў Эдуарда IV, а затым пасварыўся з ім і перайшоў на бок Генрыха VI. Уорык загінуў у бітве пры Барнеце  (англ.) за два тыдні перад бітвай пры Т’юксберы.

Другую армію ланкастэрцаў, якая дзейнічала ў Англіі, узначальвала жонка караля Генрыха Маргарыта Анжуйская  (англ.) і іх 17-гадовы сын Эдуард Вэстмінстэрскі, прынц Уэльскі. Даведаўшыся пра разгром ёркцамі войскаў Уорыка, ашаломленая Маргарыта павяла сваю армію да ракі Северн каля горада Глостэр, каб пераправіцца цераз яе, але ў гэтым ёй перашкодзіў камендант Глостэра Рычард Бошамп, прыхільнік Ёркаў. Тут яе нагналі войскі ёркцаў пад камандаваннем Эдуарда IV.

Ваеннае камандаванне арміяй ланкастэрцаў прыняў на сябе Эдмунд Бофарт  (англ.), 4-ы герцаг Сомерсет  (англ.), вопытны палкаводзец. Аднак ён недаацаніў сілы і магчымасці праціўніка, які меў да таго ж і перавагу ў артылерыі. Дапусціўшы тактычную памылку, Сомерсет дазволіў малодшаму брату караля Эдуарда IV Рычарду (будучаму каралю Рычарду III) атакаваць і адкінуць флангі баявой лініі Ланкастэраў. Пачалася паніка, якая вымусіла ўсю армію паспешна ўцякаць, у чым Сомерсет абвінаваціў аднаго са сваіх военачальнікаў, лорда Венлака (які раней служыў Ёркам), і пакараў яго смерцю (паводле іншых звестак, Венлаку ўдалося бегчы).

На полі бітвы, названага Крывавы луг (Bloody Meadow), загінула палова войска Ланкастэраў. Сярод загінулых быў і спадчыннік караля Генрыха VI Эдуард Вэстмінстэрскі^[1]. Паводле легенды, Эдуард паў ад рукі свайго сваяка, малодшага брата караля Эдуарда IV, герцага Кларэнса  (англ.). Эдуард Вэстмінстэрскі з’яўляецца адзіным у гісторыі Англіі прынцам Уэльскім, які загінуў у бітве. Пазней усе палкаводцы ланкастэрцаў, якія ўдзельнічалі ў бітве пры Т’юксберы, былі арыштаваны і пакараны смерцю. Каралева Маргарыта Анжуйская і яе ятроўка Ганна Невіл  (англ.), дачка Уорыка і ўдава Эдуарда Вэстмінстэрскага, трапілі ў палон да Эдуарда IV Ёрка. Праз некалькі дзён пасля гэтай бітвы ў Таўэры быў забіты кінуты туды Генрых VI.

Частка ацалелых ланкастэрцаў пасля разгрому на Крывавым лугу здолела дабрацца да абацтва Т’юксберы, якое знаходзілася паблізу. На адных з дзвярэй у Т’юксберыйскім абацтве  (англ.) захаваліся 68 металічных пласцін ад даспехаў «брыганціна», у якіх воіны ўдзельнічалі ў бітве пры Т’юксберы.

Зноскі

1. Эдуард, сын Генриха VI // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.