Бітва пад Белым Каменем

Белакаменская бітва, бітва каля Белага Каменя, Вейзенштэйна — бітва, якая адбылася між войскамі ВКЛ і Швецыі пад час вайны 1600—1629 гг. каля Вейзенштэйна (сучасны Пайдэ, Эстонія) 25 верасня 1604 года.

Бітва пад Белым Каменем
Асноўны канфлікт: Польска-шведская вайна (1600-1611)
Дата	25 верасня 1604
Праціўнікі
Рэч Паспалітая Швецыя
Камандуючыя
Ян Караль Хадкевіч А. Стааларм  (эст.) Алонза Каха дэ Канут†
Сілы бакоў
2300 салдат 6000 салдат 6 гармат
Страты
81 забіты, больш 100 параненых 3000 чалавек, 21 харугваў, 6 малых гармат і цэлы абоз

Перадумовы

Бітва паміж войскамі ВКЛ і Швецыі пад час вайны 1600—1629 гг. адбылася пад стратэгічна важным замкам шведскай Эстляндыі на гасцінцы з Рэвеля на Дэрпт, які быў заняты польскім войскам у 1602 годзе. 15 верасня 1604 г. шведскае войска, падмацаванае венгерскімі, шатландскімі, нямецкімі наёмнікамі агульнай колькасцю 6000 чалавек на чале з Арвідам Эрыксанам Стаалармам пачало аблогу Белага Каменю. Праз 8 дзён яны правялі штурм горада, які быў адбіты з вялікімі стратамі для нападаючых.

Растаноўка бакоў

У наступны дзень, 24 верасня 1604 года на дапамогу абаронцам Белага Каменю прыбыла войска ВКЛ колькасцю каля 2300 чалавек на чале з Я. К. Хадкевічам. Поле бітвы ляжала паміж дарогай, лесам і забалочанай раўнінай. А. Стааларм  (эст.) паставіў аддзелы кавалерыі (рэйтарыя, пашыхтаваная ў караколь) і пяхоты адзін за адным, каб зрабіць немагчымым іх разбіццё паасобку, і ўжыў трохчастковую пабудову. Мацнейшы левы фланг, складзены з нямецкіх наёмнікаў узначаліў Алонса дэ Канут, ён закрываў дарогу на Рэвель, правы, складзены з фінаў, быў прыкрыты багнай, цэнтр склалі шведы на чале з Сталармам. На правае крыло войскаў ВКЛ гетман Я. К. Хадкевіч паставіў гусарыю (роты Т. Ляцкага, Я. К. Хадкевіча, Ф. Невяроўскага, Я. П. Сапегі, Я. Барухоўскага), у цэнтр — пяхоту, рэйтарыю і лёгкія гарматы, левае крыло склалі харугвы татараў і казакоў ВКЛ.

Ход бітвы

Бітва адбылася 25 верасня 1604 г. і працягвалася з 7 да 8 гадзін раніцы. Пазбаўленая месца для манеўраў, гусарыя ВКЛ ударыла ў левы мацнейшы фланг ворага, дзе праціўнік менш за ўсе гэтага чакаў. Удар гусараў зламаў шведскі рэйтарскі караколь, а затым супраціўленне пяхоты. Пасля знішчэння левага флангу ворага ў бой пайшлі цэнтр і левае крыло войска ВКЛ і пяхота. Шведы былі разбітыя і загнаныя ў балота.

Вынікі і наступствы

Паводле ацэнкі Я. К. Хадкевіча, праціўнік страціў 3000 чалавек, 21 харугву, 6 малых гармат і цэлы абоз. Страты войска ВКЛ склалі 81 забітых, больш 100 параненых.

Аднак чаканне зімы, эпідэмій і голаду ў вынішчаных Інфлянтах прывялі да таго, што Я. К. Хадкевіч не здолеў утрымаць дысцыпліну ў войску і пасля бітвы большая частка прысутных у абозе жаўнераў палічыла свае абавязкі перад дзяржавай выкананымі, пачала патрабаваць выплаты жолду, завязала новую канфедэрацыю, абрала маршалкам Аляксандра Юзафа (Езопа Янавіча) Лісоўскага (не ўдзельнічаў у бітве) і з’ехала ў Курляндыю і ВКЛ.

Літаратура

• Якубаў В. Белакаменская бітва 1604 // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Т. У. Бялова (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2010. — Т. 3: Дадатак. А — Я. — С. 62. — 696 с. — ISBN 978-985-11-0487-7 (т. 3), ISBN 985-11-0315-2.
• Herbst S. Wojna inflancka 1603—1604 // Studia historica w 35-liecie pracy naukowej H. Łowmiańskego. Warszawa, 1958;
• Podhorodecki L. Slawni hetmani Rzeczy Pospolitej. Warszawa, 1994;
• Naruszewicz A. Historyja J.K. Chodkiewicza Wojewody wileńskiego hetmana WXL. Warszawa, 1805. Т. 1;
• Korrespodencye Jana Karola Chodkiewicza / Opracował i opisał W.Chomętowski. Warszawa, 1875;
• Wijuk Kojałowicz W. Herbarz Rycerstwa Wielkiego Xęstwa Litewskiego. Tak zwany Compendium. Kraków, 1897;
• Wimmer J. Wojsko i skarb Rzeczy Pospolitej u schyłku XVI i w pierwszej polowy XVII w. Studia i materialy do historii wojskowosci. Warszawa, 1968. — T. XIV, Cz. I.