Бацькаўшчына (газета, 1947)

«Бацькаўшчына» — газета беларускай эміграцыі, палітычны штотыднёвік (з 1955). Лічыла сябе органам «беларускай нацыянальна-вызвольнай думкі». Выдавалася на беларускай мове, у Мюнхене (31.10.1947 — снежань 1966). Выдавец У. Бортнік (з 1955)^[1].

«Бацькаўшчына»
Арыгінальная назва	«Бацькаўшчына»
Тып	газета
Выдавец	У. Бортнік
Заснавана	31 кастрычніка 1947
Спыненне публікацый	снежань 1966
Мова	беларуская
Галоўны офіс	Мюнхен

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Бацькаўшчына (значэнні).

У «Бацькаўшчыне» змяшчаліся публікацыі па гісторыі Беларусі. Шмат увагі адводзілася праблемам нацыянальна-дзяржаўнага і культурнага адраджэння Беларусі ў 20-я гады XX ст., крытыцы кірунку нацыянальнай палітыкі ў БССР. Шматлікія матэрыялы прысвячаліся гісторыі рэлігіі, рэлігійных адносін, супярэчнасцям у нацыянальна-канфесійным развіцці Беларусі. Таксама на старонках газеты прыводзілася ідэя абароны беларускай мовы. «Бацькаўшчына» паслядоўна публікавала на сваіх старонках артыкулы пра рэфармаванне беларускага правапісу, русіфікацыю беларускай мовы, прыгадвала час яе росквіту^[2].

З 1951 года фінансавалася ЦРУ^[3].

Як дадатак да газеты ў 1952—1961 выдаваўся часопіс для дзяцей «Каласкі».

«Бацькаўшчына» і беларуская мова

«Бацькаўшчына» прысвяціла шмат увагі гісторыі русіфікацыі беларускай мовы, старалася на абмяжоўвацца толькі XX ст, але зазірнуць глыбей у мінуўшчыну. У ёй быў змешчаны цыкл публікацый праф. Яна Станкевіча «З гісторыі русіфікацыі Беларусі». Аўтар абапёрся на дзве працы: А. Пушкарэвіча («Эпизод из истории русификации Белоруссии») і А. Цвікевіча («Западно-руссизм»). На пачатку аўтар сцвярджае, што формула Пушкіна «Славянскія ручаі сальюцца ў расійскім моры» сталася баявым лозунгам рэакцыйных колаў расійскага грамадства ў славянскім пытанні. Згодна з шматлікімі праектамі рэфарматараў Беларусі, трэба было змяніць у ёй народны дух. Дзеля гэтага мелі служыць рэформы асветы, увядзенне рускай мовы, цывільныя і крымінальныя расійскія судовыя працэдуры, скасаванне царкоўнай уніі, прыцягненне шляхам ільгот і прывілеяў у Беларусь чыноўнікаў з расійскіх губерняў ды, пад канец, каланізацыя беларускіх губерняў расійцамі. Узаконенне рускай мовы ў якасці службовай ва ўсіх галоўных галінах эканамічнага, палітычнага і дзяржаўнага жыцця СССР узносіць рускую мову ў выразна прывілеяванае становішча і робіць яе фактычнай дзяржаўнай мовай усяго Савецкага Саюза, а гэта вядзе да адмірання іншых нацыянальных моў. Выходзячы з гэтага, змаганне нерускіх народаў за чысціню сваіх нацыянальных моў практычнага значэння не мае. Пры такім развязанні пытання лёс іх трагічны. Зусім натуральна, што ў такіх умовах сярод нерускіх народаў штораз больш людзей вывучае рускую мову^[2].

Цытата з артыкула «З гісторыі русыфікацыі Беларусі»:

Працэс русіфікацыі беларускай мовы, запачаткаваны ўрадавым дэкрэтам 1933 г., паслядоўна праводзіцца і далей. Паколькі Беларусы не могуць змагацца з гэтым гвалтам над мовай на бацькаўшчыне, патолькі сістэматычна і наважана з гэтым павінны змагацца мы ў нашай мове собскай. Руплівасць аб чысціні роднай мовы і абарона перад яе засмечваннем чужымі ўплывамі ёсць адным з найважнейшых нашых заданняў ёсць справай не толькі беларускай нацыянальнай культуры, але ў роўнай меры і праблемай палітычнай.

Таксама Станіслаў Станкевіч на старонках гэтай газеты пісаў пра русіфікацыю беларускай мовы і абмеркаваў прычыны, з якіх была зроблена рэформа беларускага правапісу 1933 года:

Калі ў 1933 годзе адбыўся першы афіцыйна узаконены акт русіфікацыі беларускай мовы прыняцце пастановы Саўнаркома БССР аб так званай "рэформе беларускага правапісу", былі пададзены тады тры наступныя матывы, што гэтую "рэформу" рабілі неабходнай: 1. Ачышчэнне беларускай мовы ад тых натуральных, паўсталых у працэсе гістарычнага развіцця мовы, элементаў, якія яе, як самастойную і апрычоную, розняць ад мовы рускай. 2. Ачышчэнне беларускай мовы ад мясцовых правінцыяналізмаў, якія розняць беларускую мову ад рускай. Пад правінцыяналізмамі тут разумеліся такія моўныя з’явішчы, якія для мовы беларускай не былі правінцыяналізмамі, будучы ў ёй агульна пашыранымі на ўсёй моўнай тэрыторыі Беларусі з’явамі, але былі «правінцыяналізмамі» для мовы рускай, калі разглядаць апошнюю як агульную мову для ўсіх нацыянальнасцей Савецкага Саюза. Ачышчэнне ж беларускай мовы ад «штучных неалагізмаў» адбывалася згодна агульнаабавязваючага прынцыпу, што кажная неруская мова ў Савецкім Саюзе не мае права тварыць новых слоў для абазначэння новых прадметаў і паняццяў на асабістай моўнай аснове, але словы гэтыя маюць браць ужо гатовымі непасрэдна з мовы рускай. 3. Ачышчэнне беларускай мовы ад «незразумелых архаізмаў» мела фактычна на мэце «ачышчэнне» яе ад тых незразумелых толькі для рускіх «архаізмаў», г. зн. ад слоў, што паўсталі ў нашай мове ў працэсе яе гістарычнага развіцця незалежна ад падобных працэсаў у мове рускай. У суме — уся гэтая «рэформа» мела на мэце штучнае збліжэнне нашай мовы да мовы рускай шляхам узаконенага гвалту і ламання моўных асаблівасцей, іншымі словамі — русіфікацыю беларускай мовы.[2]

Газета стаяла на тым, што ўсе беларусы замежжа павінны размаўляць па-беларуску, каб «не распусціцца ў чужым моры», каб «горда і годна рэпрэзентаваць Беларусь перад чужымі народамі». На яе старонках з’яўляліся заклікі да беларусаў, што жылі ў лягеры Віндышбергердорф, каб тыя не пераставалі размаўляць на беларускай мове. У выніку ў Віндышбергердорфе былі адкрытыя беларускія школы, утвораны саюз беларускіх скаўтаў.

Крыніцы

1. ЭнГістБел, Т.1 с.333 Лямец А., Пранчак Л. І.
2. «Эміграцыйная газета „Бацькаўшчына“ ў абароне беларускай мовы» Архівавана 11 жніўня 2010..
3. Кодин Е. В. Американская разведка и белорусская эмиграция против Советской Белоруссии в годы холодной войны // Вестник Санкт-Петербургского университета. История. 2023. Т. 68. Вып. 4. С. 974–990.