From Wikipedia, the free encyclopedia
Латэнская культура — кельцкая археалагічная культура жалезнага веку (V—I стст. да н.э.), распаўсюджаная па ўсёй Цэнтральнай і Заходняй Еўропе (Францыя, Швейцарыя, Іспанія), на Балканах, Малой Азіі, Брытаніі і Ірландыі. Названа па паселішчы Ла-Тэн (La Tène) у Швейцарыі, у некалькіх кіламетрах ад Нёўшатэля. Было даследавана ў 1907—1917 гг.
| Латэнская культура Жалезны век | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
| Лакалізацыя | Усходняя і Цэнтральная Еўропа | |||
| Датаванне | каля 450—каля 1 гг. да н.э. | |||
| Пераемнасць | ||||
|
||||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | ||||
Латэнская культура з'яўляецца спадчыннікам гальштацкай культуры ў заходніх рэгіёнах распаўсюджання апошняй. Плыўны пераход да яе адбываецца ў V ст. да н.э. Да I стагоддзя н.э. латэнская культура была ў цені рымскай правінцыйнай.
Латэнская культура — перш за ўсё, культура шматлікіх кельцкіх плямёнаў: галаў, брытаў і шматлікіх іншых. Аднак у шэрагу яе стваральнікаў таксама іберы, лігурыйцы, ілірыйцы, фракійцы; да прыкладу, кацёл з Гундэструпа спалучае ў сабе кельцкія выяўленчыя элементы з тыповай фракійскай тэхналогіяй вырабу. Аказала вялікі ўплыў на суседнія плямёны і народы.
Для латэнскай культуры характэрны як умацаваныя, так і неўмацаваныя паселішчы, якія размяшчаліся ў цяжкадаступных месцах. Гарадзішчы былі ўмацаваны валамі, равамі і крапаснымі сценамі. 3 канца II ст. да н.э. распаўсюджваюцца апідумы — протагарардскія паселішчы, якія з’яўляліся буйнымі племяннымі, рамеснымі і гандлёвымі цэнтрамі. Яны размяшчаліся на высокіх узгорках ці гарах і былі абаронены сцяной, якая складалася з драўляных клецей, што запаўняліся камянямі альбо зямлёй. Са знешняга боку сцяна абкладалася камянямі ці сырповай цэглай. Буйнейшыя апідумы ў Заходняй Еўропе — Манхінг (Германія), які быў акружаны сцяной працяжнасцю 7 км, і Бібракта (Францыя), які займаў 135 га, сцяна вакол яго цягнулася на 5,25 км; ва Усходняй Еўропе — Галіш-Ловачка (Закарпацце, Украіна).
Кельты жылі ў наземных дамах з каменнымі фундаментамі і плятнёва-каркаснай канструкцыяй сцен. Жытлы абмазваліся глінай, дахі — з саломы. Вядома таксама паўзямлянкі плятнёва-каркаснай канструкцыі плошчай да 20 м2.
Для латэнскай культуры характэрны пераважна бескурганныя пахаванні з інгумацыяй і крэмацыяй. У ранніх курганах сустракаюцца пахаванні ў калясніцах. Нябожчыкаў хавалі са шматлікім інвентаром, некаторыя рэчы, пераважна зброю, наўмысна псавалі.
Посуд кельтаў, як правіла ганчарны, упрыгожаны зонным распісным арнаментам. Шырокае распаўсюджванне атрымаў і чорнаглянцаваны посуд. Для культуры на ранняй стадыі былі характэрны кароткія мячы без крыжавіны, з III ст. да н.э. — доўгія рубячыя мячы з крыжавінай і багата арнаментаваныя похвы. У 2-й палове V ст. да н.э. з’яўляюцца і атрымліваюць шырокае распаўсюджанне шыйныя грыўні (торквесы) з пячаткападобнымі канцамі, упрыгожаныя расліннымі і маскападобнымі выявамі; фібулы латэнскіх схем; бронзавыя пасудзіны. Для кельцкіх плямёнаў была характэрна наяўнасць буйных рамесных цэнтраў, звязаных з вытворчасцю і апрацоўкай жалеза, ювелірнай справай, ганчарствам.
На тэрыторыі Беларусі да ліку латэнізаваных адносіцца зарубінецкая культура, у якой часта сустракаюцца фібулы сярэднелатэнскай і позналатэнскай схем, глянцаваная кераміка. Сярод знаходак папярэдняй мілаградскай культуры нярэдка сустракаюцца бранзалеты кельцкіх тыпаў IV—III стст. да н.э.
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Латэнская культураSeamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
