Касмічны апарат
From Wikipedia, the free encyclopedia
From Wikipedia, the free encyclopedia
Касмічны апарат (КА) — агульная назва тэхнічных прылад, якія выкарыстоўваюцца для выканання разнастайных задач у касмічнай прасторы, а таксама правядзення даследчых і іншага роду работ на паверхні розных нябесных тэл. Сродкамі дастаўкі касмічных апаратаў на арбіту служаць ракеты-носьбіты або самалёты.
Касмічны апарат, адной з асноўных задач якога з'яўляецца транспарціроўка людзей або абсталявання ў верхняй частцы зямной атмасферы — так званым, блізкім космасе, называюць касмічным караблём (КК) або касмічным лятальным апаратам (КЛА)[1][2]..
Галіны выкарыстання касмічных апаратаў абумоўліваюць іх падзел па наступных групах:
Прынята адрозніваць аўтаматычныя спадарожнікі (ШСЗ) Зямлі і пілатуемыя касмічныя апараты. Да пілатаваных касмічных апаратаў, у прыватнасці адносяць усе віды пілатуемых касмічных караблёў (КК) і арбітальных касмічных станцый (АС). (Нягледзячы на тое, што сучасныя арбітальныя станцыі здзяйсняюць свой палёт у вобласці блізкага космасу, і фармальна могуць называцца «Касмічнымі лятальнымі апаратамі», іх называюць «касмічнымі апаратамі».)
Назва «Касмічны лятальны апарат» часам таксама выкарыстоўваецца для абазначэння актыўных (гэта значыць тых, якія манеўруюць) ШСВ, з мэтай падкрэслівання іх адрозненняў ад пасіўных спадарожнікаў. У большасці ж выпадкаў значэнні тэрмінаў «Касмічны лятальны апарат» і «Касмічны апарат» сінанімічныя і ўзаемазаменныя.
У актыўна даследуюцца ў апошні час праектах стварэння арбітальных-гіпергукавых лятальных апаратаў як частак авіяцыйна-касмічных сістэм (АКС) часта выкарыстоўваюць яшчэ назвы паветрана-касмічны апарат (ПКА), пазначаючы касмаплан і касмалёты АКС, прызначаныя для выканання кіраванага палёту, як у беспаветранай касмічнай прасторы, так і ў шчыльнай атмасферы Зямлі.
У той час як краін, якія маюць ШСВ — некалькі дзясяткаў, найбольш складаныя тэхналогіі аўтаматычных вяртаюцца і міжпланетных КА асвоілі ўсяго некалькі краін — СССР/Расія, ЗША, Кітай, Японія, Індыя, Еўропа/ESA. Пілатуемыя КК маюць толькі першыя тры з іх (акрамя таго, Японія і Еўропа маюць КА, наведвальныя людзьмі на арбіце, у выглядзе модуляў і грузавікоў МКС). Таксама толькі першыя тры з іх маюць тэхналогіі перахопу ШСВ на арбіце (хоць Японія і Еўропа блізкія да яе з прычыны правядзення стыковак).
У 2005 годзе адбылося 55 запускаў касмічных апаратаў (саміх апаратаў было больш, так як за адзін запуск можа выводзіцца некалькі апаратаў).
.jpg)
Па рэжыму працы адрозніваюць наступныя тыпы касмічных апаратаў[3]:
Па наяўнасці функцыі вяртання:
Па выконваемых функцый вылучаюць наступныя класы:
Многія касмічныя апараты выконваюць адразу некалькі функцый.
Таксама па масавых характарыстыках:
.jpg)
У агульным выпадку, у палёце касмічнага апарата вылучаюцца ўчастак вывядзення, участак арбітальнага палёту і ўчастак пасадкі. На ўчастку вывядзення касмічны апарат павінен набыць неабходную касмічную хуткасць у зададзеным кірунку. Арбітальны ўчастак характарызуецца інерцыйных рухам апарата ў адпаведнасці з законамі нябеснай механікі. Пасадкавы ўчастак закліканы пагасіць хуткасць апарата, які вяртаецца, да дапушчальнай пасадачнай хуткасці.
Касмічны карабель — пілатуемы касмічны апарат, прызначаны для дастаўкі аднаго або некалькіх чалавек у касмічную прастору, выканання пэўных задач і бяспечнага вяртання экіпажа на Зямлю.
У сваёй працы «Касмічны карабель» (1924) Канстанцін Эдуардавіч Цыялкоўскі, кажучы аб апараце, прызначаным для палёту чалавека ў космас, у асноўным, зваў яго інакш: нябесны карабель.[4]
Адной з асноўных праблем, якія стаяць пры канструяванні гэтага класу касмічных апаратаў, з'яўляецца стварэнне бяспечнай, надзейнай у выкарыстанні і дакладнай сістэмы вяртання экіпажа на зямную паверхню.
Засваенне касмічнай прасторы з'яўляецца адным з галоўных сюжэтаў навуковай фантастыкі. У прыватнасці, навуковая фантастыка апісвае магчымыя тыпы і класы касмічных караблёў і фактычна вылучае гіпотэзы аб характары іх эксплуатацыі. Касмічныя караблі для перамяшчэння ўнутры зорнай сістэмы, у прыватнасці паміж планетамі, называюцца ў некаторых аўтараў планеталётамі. Як правіла, яны выкарыстоўваюць рэактыўную цягу, падобна сучасным касмічным апаратам. Аднак, у адрозненне ад іх, навукова-фантастычныя планеталёты (як і перспектыўныя) ствараюць рэактыўную цягу, выкарыстоўваючы тэхналагічна больш прагрэсіўныя рухавікі (у прыватнасці: імпульсныя, іонныя, ядзерныя, тэрмаядзерныя). Часам такія караблі называюцца проста ракетамі.
Для перасоўванняў на міжзорныя і міжгалактычныя адлегласці служаць зоркалёты. Сучасная тэхналогія не дазваляе ствараць апараты для міжзоркавых перасоўванняў, якія валодаюць прымальнай хуткасцю. У навуковай фантастыцы фігуруюць як дасветловыя (якія рухаюцца на дасветловых хуткасцях), так і звышсветловыя караблі (якія рухаюцца з звышсветловай хуткасцю). Дасветловыя зоркалёты могуць выкарыстоўваць у якасці маршавых рухавікоў фатонную ўстаноўку. У звышсветловых зоркалётах найбольш часта выкарыстоўваюцца гіпер- (для перамяшчэння ў падпрастору) або варп-рухавікі (скрыўляюць прастору навакол карабля). Найбольш яскравы прыклад зоркалётаў з гіперрухавікамі — зоркалёты ў фільме «Зорная брама» і серыяле «Зорная брама SG-1» (напрыклад, зямныя караблі Класа «BC-304» «Дэдал»). Прыклад зоркалётаў на варп-рухавіках — зоркалёты ў серыялах і фільмах Зорны Шлях (напрыклад, усе Энтерпрайз і класы караблёў, да якіх яны належаць).
.svg)
Касмічныя караблі 1-га пакалення:
Касмічныя караблі 2-га пакалення:
Шматразовыя транспартныя касмічныя караблі
Часткова-шматразовыя касмічныя караблі:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
