From Wikipedia, the free encyclopedia
ЙЦУКЕН — асноўная кірылічная раскладка клавіятуры камп’ютараў і пішучых машынак.
 | Артыкул вымагае праверкі арфаграфіі Удзельнік, які паставіў шаблон, не пакінуў тлумачэнняў. |
Назва паходзіць ад 6 левых знакаў верхняга шэрагу раскладкі. Правобраз раскладкі з’явіўся ў канцы XIX стагоддзя, у сярэдзіне 1950-х гадоў раскладка стала падобная на сучасную. Некаторыя змены адбываліся ў 1990-я гады, звязаныя з развіццём і распаўсюджваннем вылічальнай тэхнікі.
Раскладку прыдумалі ў ЗША ў канцы XIX стагоддзя. Толькі ў 1930-я гады вытворчасць уласных пішучых машынак была наладжана ў СССР. Канструкцыя друкавальнага вузла была досыць адпрацаванай, і важнейшыя літары размясцілі пад паказальнымі пальцамі — у адрозненне ад QWERTY. У той час раскладка афіцыйна называлася «Стандард-клавіятура»[1]. Літары Ц і Э размяшчаліся сярод лічбаў, а лічбаў 0, 1 і 3 наогул не было, бо лічылі, што іх можна замяніць літарамі О, І і З[1].
Эканомія некаторых знакаў і літар была распаўсюджанай традыцыяй, вядомай з часу стварэння пішучых машынак. У рускіх раскладках часта эканомілі літару Ё, кропку з коскай, зорачку і дужкі. Пры гэтым частка знакаў замянялася вонкава падобнымі, як гэта было з лічбамі 0, 1, 3; іншую частку рабілі так званым «састаўным метадам», калі некалькі знакаў размяшчаліся адзін пад другім[2].
На аснове рускай раскладкі былі створаны раскладкі для ўсіх моў былога СССР, якія выкарыстоўваюць або выкарыстоўвалі кірыліцу. Цяпер ёсць афіцыйныя (тыя, што падтрымліваюць вытворцы ПЗ, напрыклад Microsoft) раскладкі для наступных моў: азербайджанскай, башкірскай, беларускай, казахскай, кіргізскай, таджыкскай, татарскай, узбекскай, украінскай, якуцкай і іншых. Для астатніх моў ёсць мноства самаробных карыстальніцкіх раскладак, перш за ўсё ў сістэмах GNU/Linux.
Беларуская і ўкраінская раскладкі з’явіліся яшчэ ў сістэме Windows 95. Азербайджанская, казахская, кіргізская, татарская і ўзбекская сталі даступныя пачынаючы з Windows XP. Башкірская і таджыкская — з Windows Vista. Якуцкая — з Windows 7.
Рускія літары і дадатковыя сімвалы даступныя па адначасовым націску і ўтрыманню клавішы AltGr (правы Alt) і адпаведнай літары. Гэтая раскладка таксама падыходзіць для туркменскага і калмыцкага.
Кіргізскія літары набіраюцца адначасовым націскам і ўтрыманнем клавішы AltGr (правы Alt) і адпаведнай літары.
Іжэўскім гісторыкам і лінгвістам Дзянісам Сахарных створаны дзве раскладкі клавіятуры для ўдмурцкай мовы: асноўная версія выкарыстоўвае для ўдмурцкіх літар верхні лічбавай шэраг, альтэрнатыўная версія замяняе рускія літары, якія рэдка выкарыстоўваюцца на адпаведныя ўдмурцкія (на ўзор татарскай раскладкі)[3].
Для марыйскай мовы існуе комі-удмурцка-марыйская раскладка[4].
Мангольская раскладка заснавана на мадыфікаванай версіі раскладкі ЙЦУКЕН, названая ФЦУЖЭН, дзе літары адносяцца да рускай мовы замяняюцца літарамі, якія больш выкарыстоўваюцца ў мангольскім мове.
Адзіная «мёртвая» клавіша выкарыстоўваецца для ўводу македонскіх літар «Ѓ ѓ» і «Ќ ќ», а таксама машынапіснага апострафа (у спалучэнні з клавішай «прабел»): «м. к. á», «К к»→"Ќ ќ", «м. к. á», «прабел» → «'».[5]
Стандартная балгарская раскладка ад 2006 года
Гэтая версія раскладкі даступная ў Windows Vista і вышэй. Загалоўныя версіі літар «Ь» і «Ы» таксама можна набіраць, але толькі пры ўключаным рэжыме Caps Lock. Загалоўную версію літары «Ѝ» можна набіраць з дапамогай дадатковай клавішы, а калі яе няма — аналагічна літары «Ы» (у рэжыме Caps Lock з заціснутай «Shift»).
Фанетычная кірылічная раскладка для балгарскай мовы, ад 2006 года (Таксама вядомая як «ЧШЕРТЪ»).
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
