Аранская ці Аранска-Насаўская дынастыя (нідэрл.: Oranje-Nassau) — каралеўская дынастыя Нідэрландаў з 1815 года, галіна Насаўскага княжацкага дому. З XVI стагоддзя прынцы Аранскія — уплывовая алігархічная сям'я Рэспублікі Злучаных правінцый, з якой абіраліся яе статхаўдары (штатгальтары). Дынастычны колер — аранжавы.
| Аранскія-Насау | |
|---|---|
 | |
| Краіна | Нідэрланды |
| Родапачынальны дом | Насаускі дом[d] |
| Заснавальнік | Вільгельм I Аранскі |
| Цяперашні глава | Вілем-Аляксандр |
| Год заснавання | 1544 |
| Малодшыя лініі | графы Мерэнберг |
| Тытулы | |
|
герцагі Насау (1806—1866) каралі Нідэрландаў (з 1815), Вялікія герцагі Люксембурга (1815—1890) |
|
 Медыяфайлы на ВікісховішчыАранскія-Насау на Радаводзе | |
Імя дынастыі паходзіць ад паўднёвафранцузскага княства Оранж, атрыманага ў спадчыну Вільгельмам I Аранскім. Падчас Нідэрландскай рэвалюцыі, адным з правадыроў якой быў Вільгельм I, ён быў абвешчаны статхаўдарам Галандыі, Зеландыі і шэрагу іншых нідэрландскіх правінцый. Яго спадчыннікі, якія таксама займалі гэтыя пасады, у XVII—XVIII стст. дамагліся становішчы фактычных кіраўнікоў выканаўчай улады Рэспублікі Злучаных Правінцый. Вільгельм III Аранскі (1650—1702) з 1689 быў таксама каралём Англіі і Шатландыі.
З яго смерцю род Вільгельма I Аранскага згас, і тытул прынцаў Аранска-Насаўскіх перайшоў да прадаўжальнікаў лініі яго малодшага брата Іаана Насау-Дыленбургскага. Прамы нашчадак Яна абвясціў сябе 16 сакавіка 1815 года каралём Нідэрландаў, і дынастыя Аранска-Насаўскіх ператварылася ў каралеўскую. Нідэрландская каралеўская дынастыя выводзіцца ад родапачынальніка папярэдняй Аранскай дынастыі па шэрагу жаночых ліній.
Пасля вызвалення Нідэрландаў ад напалеонаўскага валадарства па рашэнні Венскага кангрэса ў гэтай дзяржаве была ўсталявана манархічная форма кіравання і прынц Вільгельм VI Аранскі стаў каралём ізноў створанага Каралеўства Нідэрландаў, у склад якога былі ўключаны таксама былыя Аўстрыйскія Нідэрланды (з 1830 года — Бельгія), пад імем Вілема I. Яго сын, будучы Вілем II, быў у шлюбе з сястрой расійскага імператара Аляксандра I вялікай князёўнай Ганнай Паўлаўнай.
Нідэрландскія каралі і каралевы з Аранскай дынастыі:
- (15 сакавіка 1815 — 7 кастрычніка 1840) Вілем I
- (7 кастрычніка 1840 — 17 сакавіка 1849) Вілем II
- (17 сакавіка 1849 — 23 лістапада 1890) Вілем III
- (23 лістапада 1890 — 4 верасня 1948) Вільгельміна
- (4 верасня 1948 — 30 красавіка 1980) Юліяна
- (30 красавіка 1980 — 30 красавіка 2013) Беатрыкс
- (з 30 красавіка 2013) Вілем-Аляксандр
Са смерцю Вілема III у 1890 годзе Аранская дынастыя ў мужчынскім калене згасла. З генеалагічнага пункту гледжання Юліяна належала (па бацьку) да Мекленбургскага дому (en), Беатрыкс — да княжацкага дому Ліпэ (en), а спадчыннікі Беатрыкс працягваюць дваранскі род Амсбергаў. Тым не менш афіцыйна каралеўская сям'я Нідэрландаў працягвае прылічацца да Аранскай дынастыі.
Да 1890 года прадстаўнікі Аранскай дынастыі кіравалі ў Люксембургу, але пасля таго, як нідэрландскі прастол перайшоў да Вільгельміны, паводле салічнага закона вялікім герцагам Люксембурга стаў прадстаўнік іншай галіны Насау — Адольф.
| Вільгельм I Багаты граф Насау-Дыленбург | |||||||||||||||||||||||||||||
| Вілем I Маўклівы прынц Аранскі | Іаан VI граф Насау-Дыленбург | ||||||||||||||||||||||||||||
| Філіп-Вілем прынц Аранскі | Морыц прынц Аранскі | Фрэдэрык-Хендрык прынц Аранскі | Эрнст-Казімір граф Насау-Дыц | ||||||||||||||||||||||||||
| Вілем II прынц Аранскі | Вільгельм-Фрыдрых князь Насау-Дыц | ||||||||||||||||||||||||||||
| Вілем III прынц Аранскі | Генрых-Казімір II князь Насау-Дыц | ||||||||||||||||||||||||||||
| Іаан-Вілем-Фрыза князь Насау-Дыц, прынц Аранскі | |||||||||||||||||||||||||||||
| Вілем IV князь Насау-Дыц, прынц Аранскі | |||||||||||||||||||||||||||||
| Вілем V князь Насау-Дыц, прынц Аранскі | |||||||||||||||||||||||||||||
| Вілем I кароль Нідэрландаў | |||||||||||||||||||||||||||||
| Вілем II кароль Нідэрландаў | |||||||||||||||||||||||||||||
| Вілем III кароль Нідэрландаў | |||||||||||||||||||||||||||||
| Вільгельміна каралева Нідэрландаў | |||||||||||||||||||||||||||||
| Генрых Мекленбург-Шверынскі | |||||||||||||||||||||||||||||
| Юліяна каралева Нідэрландаў | |||||||||||||||||||||||||||||
| Бернард Ліпэ-Бістэрфельдскі | |||||||||||||||||||||||||||||
| Беатрыкс каралева Нідэрландаў | |||||||||||||||||||||||||||||
| Клаус фон Амсберг | |||||||||||||||||||||||||||||
| Вілем-Аляксандр кароль Нідэрландаў | |||||||||||||||||||||||||||||
| Катарына-Амалія прынцэса Аранская, прынцэса Нідэрландаў | |||||||||||||||||||||||||||||
- Сувязі дынастыі Аранскіх-Насау з домам Раманавых(недаступная спасылка). RUSNET.NL Энцыклапедыя :: З ::. Архівавана з першакрыніцы 2 снежня 2013. Праверана 26 лістапада 2013.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
