Царква Покрыва Багародзіцы і манастыр базылянаў (Ворша)

Царква Покрыва Багародзіцы і манастыр базылянаў^[a] — помнік архітэктуры XVIII стагодзьдзя ў Воршы. Знаходзіцца на правым беразе ракі Аршыцы, пад адрасам Музэйны завулак, 12. Твор архітэктуры віленскага барока, які набыў рысы клясыцызму ў XIX ст. Пры пабудове быў у юрысдыкцыі Сьвятога Пасаду, цяпер — у валоданьні Маскоўскага патрыярхату. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Помнік сакральнай архітэктуры
Царква Покрыва Багародзіцы і манастыр базылянаў
Царква Покрыва Багародзіцы і манастыр базылянаў
Краіна	Беларусь
Места	Ворша
Каардынаты	54°30′42.71″ пн. ш. 30°25′06.72″ у. д.
Эпархія	Віцебская і Аршанская япархія[d]
Архітэктурны стыль	віленскае барока
Дата заснаваньня	XVII ст.
Статус	Ахоўная зона
Царква Покрыва Багародзіцы і манастыр базылянаў на мапе Беларусі Царква Покрыва Багародзіцы і манастыр базылянаў
Царква Покрыва Багародзіцы і манастыр базылянаў на Вікісховішчы

Комплекс Аршанскага базылянскага манастыра складаўся з аб’яднаных у адзіны асымэтрычны ансамбль царквы Покрыва Багародзіцы і жылога корпуса. Тэрыторыю манастыра атачаў мур. У 1967 годзе савецкія ўлады зруйнавалі царкву (захаваліся падмуркі). З савецкіх часоў манастырскі корпус знаходзіцца ў занядбаным стане.

Гісторыя

У панараме места, 1840 г.

Вялікае Княства Літоўскае

У 1642 годзе мітрапаліт Антоні Сялява заснаваў у Воршы манастыр базылянаў з драўлянай Пакроўскай царквой. У 1758—1774^[1] гадох з фундацыі старосты пеліканскага Яна Ляпкоўскага на месцы драўляных збудавалі мураваныя царкву і манастырскі корпус.

Пазьней заснавальнік уступіў у базылянскі ордэн, прыняў імя Ёсіф (Юзэф), у 1771 годзе стаў архіяпіскапам смаленскім і па сьмерці спачыў ў манастыры ў 1778 годзе^[2].

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па першым падзеле Рэчы Паспалітай (1772 год), калі Ворша апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, царква і манастыр працягвалі дзеяць. Па здушэньні вызвольнага паўстаньня (1830—1831) у 1832 годзе расейскія ўлады гвалтоўна адабралі царкву і манастыр у Сьвятога Пасаду і перадалі Ўрадаваму сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царкве). У жылых карпусах разьмясьцілася духоўная вучэльня. Царкву і манастырскі корпус перабудавалі ў стылі клясыцызму, зрабілі новы іканастас.

8 чэрвеня 1905 году моцны вецер зьнёс драўляны купал над сяродкрыжжам.

Найноўшы час

У 1930-я гады савецкія ўлады адабралі комплекс у Маскоўскага патрыярхату і перадалі яго краязнаўчаму музэю. У 1969^[3] годзе савецкія ўлады зруйнавалі царкву. Жылы корпус выкарыстоўваўся пад жытло.

У 2005 годзе будынак манастыра перадалі ў валоданьне Маскоўскага патрыярхату, за якім помнік архітэктуры працягваў руйнавацца. Толькі ў 2016 годзе пад ціскам грамадзкасьці новы ўласьнік паставіў над манастырскім корпусам часовы дах.

Архітэктура

Царква

Царква — 3-нэфавая крыжова-купальная 2-вежавая базыліка. Над сяродкрыжжам стаяў высокі драўляны барабан з купалам.

Інтэр’ер аздаблялі мураваныя алтары ў імя Покрыва Багародзіцы, Укрыжаваньня Божага і велікамучаніка Васіля.

Манастыр

Манастырскі корпус — Г-падобны ў пляне 2-павярховы будынак пад вальмавым дахам. Сьцены падзяляюцца слаістымі пілястрамі, руставанымі лапаткамі, пазбаўленымі ліштваў прастакутнымі аконнымі праёмамі і нішамі-блендамі паміж імі.

Абодва паверхі маюць галерэйны плян. У паўднёва-ўсходняй частцы разьмяшчаюцца сходы і трапезная. Астатнія памяшканьні адводзіліся пад жытло і працу. Першы паверх перакрываецца крыжовымі скляпеньнямі, другі — роўнай бэлечнай стольлю, сутарэньні — цыліндрычнымі скляпеньнямі з распалубкамі.

Галерэя

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 
  М. Астанковіч, 1905 г.
• 
  1909 г.
• 
  1909 г.
• 
  1913 г.

• 
  1913 г.
• 
  А. Паўловіч, 1914 г.
• 
  да 1918 г.
• 
  да 1918 г.

• 
  да 1918 г.
• 
  1941 г.
• 
  1941 г.
• 
  1941 г.

• 
  6 верасьня 1941 г.
• 
  1941—1944 гг.
• 
  1941—1944 гг.
• 
  1941—1944 гг.

• 
  1941—1944 гг.
• 
  1941—1944 гг.
• 
  1941—1944 гг.
• 
  1941—1944 гг.

• 
  1942 г.
• 
  1942 г.
• 
  1943 г.
• 
  8 кастрычніка 1943 г.

Сучасныя здымкі

• Сучасны стан
• 
  Агульны выгляд
• 
  Бакавы фасад
• 
  Уваход
• 
  З боку Аршыцы

Заўвагі

1. Таксама Пакроўская царква і манастыр, Пакроўскі манастыр, царква Апекі Маці Божай і кляштар базылянаў

Крыніцы

1. Кулагін А. Аршанскі манастыр базыльян // Архітэктура Беларусі. Энцыкл. — Менск, 1993. С. 56.
2. Пазднякоў В. Аршанскі Пакроўскі манастыр // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 254.
3. Купава М. Аршанская бажніца Апекі Маці Божай // Наша Вера. № 3 (9), 1999.

Літаратура

• Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4
• Габрусь Т. Мураваныя харалы: Сакральная архітэктура беларускага барока. — Менск: «Ураджай», 2001. — 287 с.: іл. ISBN 985-04-0499-X.
• Кулагін А. Праваслаўныя храмы на Беларусі: Энцыкл. даведнік. — 2-е выд. — Менск: БелЭн, 2001. — 328 с.: іл. ISBN 985-11-0190-7.
• Купава М. Аршанская бажніца Апекі Маці Божай // Наша Вера. № 3 (9), 1999.

Вонкавыя спасылкі

Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь, шыфр  212Г000118

• Царква Покрыва Багародзіцы і манастыр базылянаў у Воршы, Radzima.org