Рудзенск

Ру́дзенск^[2] — мястэчка ў Беларусі, у міжрэччы Сьвіслачы і Пцічы. Цэнтар сельсавету Пухавіцкага раёну Менскай вобласьці. Насельніцтва на 2019 год — 2643 чалавекі^[1]. Знаходзіцца за 22 км на паўночны захад ад Мар’інай Горкі, за 41 км ад Менску. Чыгуначная станцыя на лініі Менск — Асіпавічы, вузел аўтамабільных на Вузьляны, Дукору, Праўдзінскі.

Рудзенск лац. Rudziensk
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Менская
Раён:	Пухавіцкі
Сельсавет:	Рудзенскі
Вышыня:	176 м н. у. м.
Насельніцтва:	2643 чал. (2019)[1]
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 1713
Паштовы індэкс:	222850
СААТА:	6244857905
Нумарны знак:	5
Геаграфічныя каардынаты:	53°35′0″ пн. ш. 27°51′0″ у. д.
Рудзенск на мапе Беларусі ± Рудзенск Рудзенск
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Назва

Асноўны артыкул: Родзень

Родзін або Рудзін (Rodin, Rudin) — імя германскага паходжаньня^[3].

Гісторыя

Упершыню Рудзенск упамінаецца ў ХІХ стагодзьдзі як вёска Цітвянскай воласьці Ігуменскага павету Менскай губэрні. З пабудовай Лібаўска-Роменскай чыгункі тут адкрылася чыгуначная станцыя, пры якой зьявіўся пасёлак. На 1888 год у Рудзенску было 14 двароў^[4].

Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у Цітвянскай воласьці існавалі вёска Рудзенск (37 двароў), фальварак Рудзенск (8 двароў), сядзіба Рудзенск (7 двароў) і станцыя Рудзенск (4 двары)^[5][a].

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Рудзенск абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад Беларускай ССР, дзе 20 жніўня 1924 году стаў цэнтрам сельсавету Сьмілавіцкага, з 12 лютага 1935 году — Пухавіцкага, з 6 ліпеня 1935 году — Сьмілавіцкага раёну. З 12 лютага 1938 да 20 студзеня 1960 году мястэчка было цэнтрам раёну. 27 верасьня 1938 году Рудзенск атрымаў афіцыйны статус пасёлку гарадзкога тыпу. У Другую сусьветную вайну з 30 чэрвеня 1941 да 4 ліпеня 1944 году мястэчка знаходзілася пад нямецкай акупацыяй. З 20 студзеня 1960 году Рудзенск уваходзіць у склад Пухавіцкага раёну.

У 2007—2009 гадох жыхары мястэчка праводзілі грамадзкую кампанію супраць будаваньня заводу пэстыцыдаў^[6].

Насельніцтва

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1897 год — 167 чал. (82 муж. і 85 жан.) у вёсцы Рудзенску, 67 чал. (33 муж і 34 жан.) у фальварку Рудзенску, 40 чал. (24 муж. і 16 жан.) у двары Рудзенску і 44 чал. (21 муж. і 23 жан.) на станцыі Рудзенску
• XX стагодзьдзе: 1901 год — 204 чал. у вёсцы Рудзенску, 3 чал. у маёнтку Рудзенску і 174 чал. на станцыі Рудзенску; 1909 год — 204 чалавекі ў вёсцы Рудзенску, 3 чалавекі ў маёнтку Рудзенску і 174 чалавекі на чыгуначнай станцыі Рудзенску^[7]; 1959 год — 5761 чал.; 1999 год — 3 тыс. чал.; 2000 год — 2800 чал.^[8] або 3 тыс. чал.^[9]
• XXI стагодзьдзе: 1 студзеня 2002 году — 3 тыс. чал.^[10]; 2006 год — 2,9 тыс. чал.^[11]; 2009 год — 2806 чал.^[12] (перапіс); 2016 год — 2725 чал.^[13]; 2017 год — 2714 чал.^[14]; 2018 год — 2680 чал.^[15]; 2019 год — 2643 чал.^[1]

Адукацыя

У Рудзенску працуюць сярэдняя і музычная школы, школа-інтэрнат, дашкольная ўстанова.

Мэдыцына

Мэдычнае абслугоўваньне насельніцтва ажыцьцяўляюць местачковыя лякарня і паліклініка.

Культура

Дзейнічаюць 3 бібліятэкі, дом культуры.

Эканоміка

Прадпрыемствы харчовай, хімічнай прамысловасьці.

Турыстычная інфармацыя

Чыгуначная станцыя ў Рудзенску

Славутасьці

• Чыгуначная станцыя (пачатак ХХ ст.)

Страчаная спадчына

• Капліца могілкавая

Асобы

• Таіса Бондар (1945—2005) — беларуская пісьменьніца, перакладніца
• Валер Дайнэка (нарадзіўся ў 1951 годзе) — беларускі музыка
• Яўген Паўловіч (нар. 1940) — беларускі балетнік, пэдагог
• Міхась Чарот (1896—1938) — беларускі пісьменьнік і грамадзкі дзяяч

Заўвагі

1. РГИА. Ф. 1290. Воп. 11. Спр. 1306.

Крыніцы

1. Численность населения на 1 января 2019 г. и среднегодовая численность населения за 2018 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
2. Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (djvu) С. 367.
3. Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 888.
4. Jelski A. Rudzieńsk // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IX: Poźajście — Ruksze. — Warszawa, 1888. S. 950.
5. Буйныя населеныя пункты Пухавіцкага раена (паводле перапісу 1897 г.)(недаступная спасылка)
6. Страсти вокруг химзавода (рас.) TUT.BY
7. Список населенных мест Минской губернии. — Минск, 1909. С. 173.
8. Валахановіч А. Рудзенск // ЭГБ. — Мн.: 2001 Т. 6. Кн. 1. С. 126.
9. БЭ. — Мн.: 2001 Т. 13. С. 428.
10. Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Пухавіцкага р-на / Укл. А. А. Прановіч. — Мн.: Беларусь, 2003.
11. Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П. Пашков [и др.]; под общ. ред. И. И. Пирожника. — Мн., 2007. — 648 с. ISBN 978-985-11-0384-9.
12. Перепись населения — 2009. Минская область (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
13. Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
14. Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
15. Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 13: Праміле — Рэлаксін. — 576 с. — ISBN 985-11-0216-4
• Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Пухавіцкага р-на / Укл. А. А. Прановіч. — Мн.: Беларусь, 2003. — 748, [1] с.: іл. ISBN 985-01-0251-9.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая. — 591 с. — ISBN 985-11-0214-8
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IX: Poźajście — Ruksze. — Warszawa, 1888.
• Алесь Карлюкевіч. Рудзенск літаратурны // Роднае слова, №10, 2021

Вонкавыя спасылкі

Рудзенск — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў