Касьцёл Маці Божай Шкаплернай і кляштар піяраў (Віцебск)

Касьцёл Маці Божай Шкаплернай і кляштар піяраў — помнік архітэктуры XVIII стагодзьдзя ў Віцебску. Знаходзіўся ў Задзьвіньні, на рагу Полацкай і Піярскай вуліцаў^[a]. Дзеяў да 1833 году. Твор архітэктуры барока.

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Маці Божай Шкаплернай і кляштар піяраў
Касьцёл Маці Божай Шкаплернай
Краіна	Беларусь
Места	Віцебск
Каардынаты	55°11′46.7″ пн. ш. 30°11′43.6″ у. д.
Канфэсія	каталіцтва
Архітэктурны стыль	барока
Дата заснаваньня	XVIII стагодзьдзе
Касьцёл Маці Божай Шкаплернай і кляштар піяраў на мапе Беларусі Касьцёл Маці Божай Шкаплернай і кляштар піяраў
Касьцёл Маці Божай Шкаплернай і кляштар піяраў на Вікісховішчы

Комплекс Віцебскага піярскага кляштару складаўся з касьцёла, кляштарнага корпуса, службовых пабудоваў і мура з брамай. Па гвалтоўнай ліквідацыі кляштару ў другой палове XIX ст. расейскія ўлады зруйнавалі кляштарны корпус, у 1950-я гады савецкія ўлады зруйнавалі касьцёл.

Гісторыя

Плян, 1830 г.

Вялікае Княства Літоўскае

Паміж 1751 і 1753 гадамі Андрэй і Ганна (з Лапаў) Сьвірскія перадалі айцам-піярам пляцы ў Віцебску і збудавалі драўляныя касьцёл і кляштар. Пазьней на кляштар ахвяравалі Пацеі, Міклаевічы, Мікошы. У 1762 годзе скончылася будаваньне мураванага касьцёла паводле праекту архітэктара Юзэфа Фантаны^[1].

Піяры ўтрымлівалі пры кляштары школу з 5 клясаў, дзе выкладалі польскую і лацінскую мовы, арытмэтыку, геаграфію, гісторыю, геамэтрыю, фізыку, паэзію, рыторыку, права, філязофію. Навучаліся ў школе задарма. Пры калегюіме існаваў канвікт (інтэрнат). Навучэнцы ставілі тэатральныя пастаноўкі: у 1765 годзе — трагедыю Ю. Кушаля «Артаксар»^[2].

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Аэрафотаздымак, 3 ліпеня 1941 г.

Па першым падзеле Рэчы Паспалітай (1772 год), калі Віцебск апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, касьцёл і калегіюм працягвалі дзеяць. У 1785 годзе на просьбу Рыгора Пацёмкіна калегіюм перавялі ў Дуброўна, у 1799 годзе — вярнулі ў Віцебск. У 1822 годзе калегіюм перавялі ў Полацак, дзе на яго базе стварылі вышэйшую піярскую вучэльню. Па здушэньні вызвольнага паўстаньня (1830—1831) у 1833 годзе расейскія ўлады гвалтоўна ліквідавалі кляштар. Касьцёл перадалі лютэранскай грамадзе, кляштарныя будынкі — зруйнавалі.

У канцы XIX — пачатку XX стагодзьдзяў будынак касьцёла перабудавалі: дадалі аб’ём з боку галоўнага фасаду.

Найноўшы час

У панараме Задзьвіньня, 1944 г.

За савецкім часам улады зачынілі кірху. У Другую сусветную вайну помнік атрымаў нязначныя пашкоджаньні.

У 1950-я гады савецкія ўлады зруйнавалі касьцёл.

Архітэктура

Касьцёл — 2-вежавая 1-нэфавая крыжова-купальная базыліка з паўкруглай апсыдай і бакавымі закрысьціямі. Вежы завяршаліся фігурнымі купаламі. Над сяродкрыжжам узвышаўся вялікі купал. У касьцёле было 6 вокнаў, у барабане купала — 4.

Усярэдзіне касьцёла падлога была з цэглы, у закрысьціях — з дошак. На адной зь вежаў віселі званы і быў уваход на хоры, дзе стаяў арган на 9 галасоў. Інтэр’ер аздаблялі тры алтары: Маці Божай Шкаплернай, Езуса Хрыста і Сьвятога Язэпа^[3].

Насупраць калегюіму стаяў будынак канквікта з ганкам, збудаваны на мураваным падмурку з дрэва, ашаляваны і накрыты гонтам. У ім знаходзілася 12 пакояў і вялікая заля, прызначаная музэю. У асобным пакоі разьмяшчалася бібліятэка, якая налічвала 1900 тамоў. Непадалёк ад канквіта стаяла афіцына.

Галерэя

Гістарычная графіка

• Старая графіка
• 
  Ю. Пешка, каля 1800 г.
• 
  1830 г.
• 
  1830 г.
• 
  У. Баярскі, 1884 г.

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 
  1860-я гг.
• 
  С. Юркоўскі, 1866—1867 гг.
• 
  С. Юркоўскі, 1883—1885 гг.
• 
  1897 г.

• 
  С. Юркоўскі, 2-я пал. XIX ст.
• 
  1909 г.
• 
  1915 г.
• 
  да 1918 г.

Заўвагі

1. На месцы дома пад адрасам вуліца Камсамольская № 9/22

Крыніцы

1. Kałamajska-Saaed M. Rosyjskie plany klasztorów skasowanych w roku 1832. T. 1. — Warszawa, 2021. S. 1079.
2. ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2010 Т. 3. С. 136.
3. Кулагін А. Каталіцкія храмы Беларусі. — Менск, 2008.

Літаратура

• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2010. — Т. 3: Дадатак А — Я. — 690 с. — ISBN 978-985-11-0487-7
• Кулагін А. Каталіцкія храмы Беларусі: Энцыкл. даведнік / А. Кулагін; фатограф А. Дыбоўскі. — 2-е выд. — Менск: БелЭн, 2008. — 488 с.: іл. ISBN 978-985-11-0395-5.

Вонкавыя спасылкі

• Касьцёл Маці Божай Шкаплернай і кляштар піяраў у Віцебску, Radzima.org