Грэцкі альфабэт

Грэ́цкі альфабэ́т — альфабэт грэцкай мовы і іншых моваў грэцкай групы. Ён бесьперапынна выкарыстоўваецца з канца IX альбо пачатку VIII стагодзьдзя да н. э. Грэцкі альфабэт, бадай, першы альфабэт, які ўключаў у сябе і зычныя і галосныя. Стандартна складаецца з 24 літараў, а таксама, у даклясычную эпоху ў некаторых дыялектах грэцкай мовы ўжываліся яшчэ 3 літары — (стыгма) Ϛ, ϛ, (копа) Ϟ, ϟ, (сампі) Ϡ, ϡ. У клясычнай грэцкай мове стыгма, копа, і сампі выкарыстоўваліся для запісу лікаў. Узыходзіць да фінікійскага пісьма. Клясычны агульнагрэцкі альфабэт склаўся ў V-IV стст. да н. э. Кожная літара мела і лічбавае значэньне. Знакі «стыгма», «копа» і «сампі» выкарыстоўваліся для абазначэньня лічбаў. Усходне-грэцкае пісьмо разьвілася ў клясычнае старажытна-грэцкае і бізантыйскае пісьмо, стала асновай для копцкага, гоцкага, славянскага кірылічнага, а магчыма, армянскага і часткова грузінскага пісьма. Заходне-грэцкае пісьмо было зыходным для этрускага, старажытна-германскага рунічнага і лацінскага пісьма. Найбольш старажытныя помнікі грэцкага пісьма датаваныя VIII-VII стст. да н. э. У XIII ст. разьвіваецца малодшы мінускул, які паслужыў узорам для першага грэцкага друкарскага шрыфту (XV ст.). Сучасныя друкаваныя грэцкія літары створаныя ў XVII ст.^[1]

Сьпіс знакаў

Літара	Назва	Вымаўленьне
Α α	альфа	[а]
Β β	бэта	[б, в]
Γ γ	гама	[ґ, г]
Δ δ	дэльта	шчыліннае [д]
Ε ε	эпсылён	[э]
Ζ ζ	дзэта	[з]
Η η	эта	[э, гі]
Θ θ	тэта	шчыліннае [т]
Ι ι	ёта	[і], [й]
Κ κ	капа	[к], [ц]
Λ λ	лямбда	[л']
Μ μ	мю (мі)	[м]
Ν ν	ню (ні)	[н]
Ξ ξ	ксі	[кс]
Ο ο	омікрон	[о]
Π π	пі	[п]
Ρ ρ	ро	[р]
Σ σ ς	сыгма	[с]
Τ τ	таў	[т]
Υ υ	ыпсылён	[і], [ў]
Φ φ	фі	[ф]
Χ χ	хі	[х]
Ψ ψ	псі	[пс]
Ω ω	омэга	[о]

Транскрыпцыя грэцкага альфабэту дагэтуль зьмяшчае вялікі шэраг спрэчных пытаньняў у беларускім мовазнаўстве^[2].

Крыніцы

1. А. М. Рудэнка. «Грэчаскае пісьмо»; БЭ. — Мн.: 1997 Т. 5. С. 510
2. Практычная транскрыпцыя назваў з грэцкай мовы. ARCHE Пачатак (7 красавіка 2011).

Літаратура

• Павленко В. А. История письма. — 2 изд. — Мн.: 1987.
• Guarducci M. Epigrafia greca. — Roma: [1967-69] Т. 1—2.