Віленская ратуша

Віленская ратуша — помнік гісторыі і архітэктуры XIV—XVIII стагодзьдзяў у Вільні, адзін з сымбаляў места. Знаходзіцца ў Старым Месьце, на Ратушным пляцы^[a]. Твор архітэктуры клясыцызму. Аб’ект Рэгістру культурных каштоўнасьцяў Летувы.

Помнік грамадзянскай архітэктуры
Віленская ратуша
Віленская ратуша
Краіна	Летува
Места	Вільня
Адрас	Ратушны пляц
Каардынаты	54°40′41″ пн. ш. 25°17′13″ у. д.
Архітэктурны стыль	клясыцыстычная архітэктура[d]
Аўтар праекту	Лаўрын Гуцэвіч
Віленская ратуша на мапе Летувы Віленская ратуша
Віленская ратуша на Вікісховішчы

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Плян ратушы, 1638 г.

Мураваную ратушу ў Вільні, відаць, збудавалі па атрыманьні местам Магдэбурскага права ў 1387 годзе. У пісьмовых крыніцах яна ўпершыню ўпамінаецца ў 1432 годзе.

У 1662 годзе на апошнім ярусе вежы ўсталявалі мескі гадзіньнік. У час рамонту 1680 году галоўны і бакавы фасады аздобілі скульптурамі анёлаў.

У 1725 годзе стары гадзіньнік замянілі на новы з пазалочанымі літарамі работы віленскага майстра А. Скачкоўскага. Тады ж на вежу ўзьнялі званы, а будынак ратушы накрылі новай дахоўкай. У гэты час вышыня вежы ратушы дасягала 44,85 мэтра^[1]. У выніку пажараў 1848 і 1749 гадоў будынак значна пацярпеў, а паседжаньні магістрату часова перанесьлі ў прыватны дом. У 1769 годзе будынак ратушы аднавілі паводле праекту архітэктара Яна Гляўбіца. Аднак у 1781 годзе абвалілася вежа, якая пашкодзіла частку будынка. У 1786—1789 гадох ратушу аднавілі паводле праекту архітэктара Лаўрына Гуцэвіча^[2].

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па трэцім падзеле Рэчы Паспалітай (1795 год), калі Вільня апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, расейскія ўлады скасавалі Магдэбурскае права. Ратуша перастала выконваць свае функцыі.

У 1811—1924 гадох у будынку ратушы разьмяшчаўся мескі тэатар^[3]. У 1854 годзе тут адбылася прэм’еры опэры Станіслава Манюшкі «Галка».

Найноўшы час

У 1936—1939 гадох праводзілася рэстаўрацыя будынка ратушы паводле праекту С. Нарэмбскага. У 1940 годзе тут адкрыўся Віленскі мескі музэй^[4]. Па Другой сусьветнай вайне з 1944 году ў будынку ратушы месьціўся Мастацкі музэй.

У 1995 годзе экспазыцыю Мастацкага музэя перамясьцілі ў іншыя памяшканьні Нацыянальнага мастацкага музэя Летувы, а ў будынку ратушы разьмясьціўся Палац работнікаў мастацтваў, які займаў перад тым Біскупскі палац, які стаў рэзыдэнцыяй прэзыдэнта Летувы. У 1999 годзе ў будынку ратушы пачала працаваць дзяржаўная ўстанова «Віленская ратуша», рэарганізаваная ў 2001 годзе ў грамадзкую ўстанову. Тут праходзяць урачыстыя паседжаньні, сьвяткаваньні дзяржаўных сьвятаў, цырымоніі ўручэньня розных узнагародаў і прэміяў Віленскага самакіраваньня, прыёмы дэлегацыяў, прэзэнтацыі выданьняў, выставы, балі, канцэрты, сэмінары і канфэрэнцыі.

Архітэктура

Помнік архітэктуры позьняй готыкі, сьпярша перабудаваны ў стылі барока, а потым — клясыцызму (пры апошняй перабудове выкарыстоўвалася частка муроў і сутарэньні старога будынка). Ад пачатку гэта быў 2-павярховы будынак зь вежай на восі галоўнага фасаду. У аснове вежы быў чацьвярык, вышэй — васьмярык. Па апошняй перабудове гэта квадратны ў пляне 2-павярховы будынак, які мае строгія прапорцыі і сымэтрычнасьць формаў. Галоўны фасад, зьвернуты да трыкутнага гістарычнага Рынку (цяпер Ратушны пляц) і пастаўлены восьсю пляцу, вылучаецца ўрачыстым портыкам з шасьцю калёнамі дарыцкага ордэру зь невысокім трыкутным франтонам.

Дэкор унутраных памяшканьняў, аздобленых барэльефамі і калёнамі, багацейшы і больш разнастайны за вонкавы. Пакоі на першым паверсе разьмяшчаюцца вакол прасторнага вэстыбюлю (ад пачатку гэта быў пакой дзеля мескіх шаляў, цяпер фае першага паверху плошчай 277 м²) і шырокіх цэнтральных сходаў, аздобленых іянічнымі калёнамі. На другім паверсе разьмяшчаліся галоўная парадная заля і анфіляда вакол яе, купецкая заля і заля магістрату. Галоўная заля (цяпер Вялікая або Калённая, плошча 336 м²) слыла добрай акустыкай. На другім паверсе знаходзяцца Камэрная заля плошчай 109 м², Шэрая заля плошчай 95 м² і рэпрэзэнтацыйная гасьцёўня мэра Вільні.

Галерэя

Гістарычная графіка

• Старая графіка
• 
  каля 1600 г.
• 
  Т. Макоўскі, 1604 г.
• 
  П. Росі, 1763 г.
• 
  П. Росі, 1785 г.

• 
  Л. Гуцэвіч, 1785—1786 гг.
• 
  Л. Гуцэвіч, 1785—1786 гг.
• 
  Л. Гуцэвіч, 1785—1786 гг.
• 
  Л. Гуцэвіч, 1785—1786 гг.

• 
  Л. Гуцэвіч, 1785—1786 гг.
• 
  Ю. Пешка, 1797 г.
• 
  П. Росі, 1799 г.
• 
  Ю. Пешка, 1808 г.

• 
  В. Тым, 1812 г.
• 
  Ю. Азямблоўскі, 1835 г.
• 
  Ю. Азямблоўскі, 1835 г.
• 
  1845 г.

• 
  Я. Дамель, 1846 г.
• 
  Ў. Флойд, 1851 г.
• 
  1863 г.
• 
  1882 г.

• 
  1890—1920 гг.
• 
  К. Альбрэхт, 1915 г.
• 
  А. Голер, 1917 г.
• 
  1917 г.

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 
  А. Сьвяйкоўскі, 1861—1866 гг.
• 
  С. Флёры, 1899 г.
• 
  Я. Булгак, 1912 г.
• 
  Я. Булгак, 1920—1928 гг.

• 
  Я. Булгак, 1929 г.
• 
  Я. Булгак, 1934 г.
• 
  да 1937 г.
• 
  Г. Паддэмбскі, 1936 г.

Сучасныя здымкі

• Сучасны стан
• 
  Агульны выгляд
• 
  З боку пляцу
• 
  Галоўны фасад уночы
• 
  Калянада парадных сходаў

Заўвагі

1. Афіцыйны адрас — Didžioji g. 31

Крыніцы

1. Drėma V. Dingęs Vilnius. — Vilnius, 1991. P. 146.
2. Кушнярэвіч А. Віленская ратуша // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 417.
3. Kłos J. Wilno: przewodnik krajoznawczy Juljusza Kłosa. — Wilno, 1937. S. 174—175.
4. Медонис А. Туристу о Вильнюсе. — Вильнюс, 1965. С. 90.

Літаратура

• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4

Вонкавыя спасылкі

• Віленская ратуша , Radzima.org