Антон Цайлінгер

Антон Ца́йлінгер (па-нямецку: Anton Zeilinger; нар. 20 траўня 1945 году) — аўстрыйскі квантавы фізык і ляўрэат Нобэлеўскай прэміі ў галіне фізыкі 2022 году^[8]. Працуе прафэсарам фізыкі ў Венскім унівэрсытэце і ёсьць старэйшым навукоўцам Інстытута квантавай оптыкі і квантавай інфармацыі Аўстрыйскай акадэміі навук^[9]. Большасьць ягоных дасьледаваньняў тычыцца асноўных аспэктаў і спосабаў прыкладаньня квантавай заблытанасьці.

Антон Цайлінгер
па-нямецку: Anton Zeilinger
Дата нараджэньня	20 траўня 1945(1945-05-20)[1][2] (79 гадоў)
Месца нараджэньня	Рыд-ім-Інкрайс[d], Верхняя Аўстрыя, Аўстрыя[3]
Месца вучобы	Венскі ўнівэрсытэт (1971)[4]
Занятак	фізык, квантавы фізік, прафэсар унівэрсытэту, пісьменьнік-дакумэнталіст
Навуковая сфэра	квантавая фізыка
Месца працы	Венскі тэхнічны ўнівэрсытэт[5] Масачусэцкі тэхналягічны інстытут[5] Мюнхэнскі тэхнічны ўнівэрсытэт[d][5] Інсбруцкі ўнівэрсытэт[d][5] Венскі ўнівэрсытэт[5] Аўстрыйская акадэмія навук[d][5]
Сябра ў	Нямецкая акадэмія навук Леапальдына[d], Аўстрыйская акадэмія навук[d], Француская акадэмія навук, BBAW[d], Еўрапейская акадэмія навук і мастацтваў[d], Нацыянальная акадэмія навук ЗША, Сэрбская акадэмія навук і мастацтваў[d], Эўрапейская акадэмія[6], Каталіцкае акадэмічнае брацтва Марка-Данубія[d] і Вучонае таварыства Славакіі[d][7]
Навуковы кіраўнік	Гэльмут Раўх[d]
Узнагароды	залаты знак «За заслугі перад горадам Венай»[d] мэдаль Ісака Ньютана[d] (2008) міжнародная прэмія караля Фэйсала ў галіне навукі[d] (2005) мэдаль Вільгэльма Экснэра[d] (2005) прэмія Вольфа ў галіне фізыкі[d] (2010) ганаровы доктар Бэрлінскага ўнівэрсытэту імя Гумбальта[d] (2005) мэдаль Лёрэнца Окена[d] (2004) лекцыя імя Вольфганга Паўля[d] (2007) ганаровы доктар Гданьскага ўнівэрсытэту[d] сябра Амэрыканскага фізычнага таварыства[d] навуковая прэмія гораду Вены[d] (2000) мэдаль таварыства «Ўранія»[d] (2013) прэмія кардынала Ініцэра[d] doctor honoris causa of the University of Innsbruck[d] (2022) Clarivate Citation Laureate[d] (2011) Johannes Kepler Award[d] чалец Амэрыканскай асацыяцыі разьвіцьця навукі[d] (2012) ганаровы грамадзянін Вены[d] (2024)
Сайт	oeaw.ac.at/m/zeil… (ням.)
Антон Цайлінгер у Вікісховішчы

У 2007 годзе Цайлінгер атрымаў мэдаль Ісака Ньютана лёнданскага Інстытута фізыкі за свой піянэрскі канцэптуальны і экспэрымэнтальны ўнёсак у пачатак квантавай фізыкі, які стаў базісам дзеля хутка разьвіванай вобласьці квантавай інфармацыі^[9][10]. У кастрычніку 2022 году быў узнагароджаны Нобэлеўскай прэміяй ў галіне фізыкі, сумесна з Аленам Аспэ і Джонам Клаўзэрам за выдатную працу, зьвязаную з экспэрымэнтамі з зблытанымі фатонамі, выяўленьне парушэньня няроўнасьці Бэла і наватарства ў квантавай інфарматыцы^[11][12]. Ён паказаў, як квантавая заблытанасьць можа выкарыстоўвацца, напрыклад, для тэлепартацыі інфармацыі ад адной субатамнай часьціцы да іншай^[13].

Крыніцы

1. Anton Zeilinger // Інтэрнэт-база зьвестак фантастыкі (анг.) — 1995.
2. Anton Zeilinger // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.)
3. Deutsche Nationalbibliothek Record #124557414 // Gemeinsame Normdatei (ням.) — 2012—2016.
4. https://ubdata.univie.ac.at/AC03294891
5. https://www.oeaw.ac.at/fileadmin/Institute/IQOQI-Vienna/IMG/team/zeilinger-group/CV_Anton_Zeilinger.pdf
6. https://www.ae-info.org/ae/User/Zeilinger_Anton
7. Prof. Dr. Anton Zeilinger (славац.)
8. «The Nobel Prize in Physics 2022». The Nobel Prize.
9. «Anton Zeilinger». National Academy of Sciences.
10. «Anton Zeilinger scoops first Isaac Newton medal». Physics World.
11. «Нобэлеўскую прэмію ў фізыцы прысудзілі за дасьледаваньні квантавай мэханікі». Радыё Свабода.
12. Ahlander, Johan; Burger, Ludwig; Pollard, Niklas (4 October 2022). «Nobel physics prize goes to sleuths of 'spooky' quantum science». Reuters.
13. «„Квантавая заблытанасць“: за што тройцы навукоўцаў далі Нобелеўскую прэмію па фізіцы». Наша Ніва.

Вонкавыя спасылкі

• Профіль на бачыне Нобэлеўскага камітэту.