Троцкі замак

Троцкі замак на высьпе або Новы замак — помнік архітэктуры XIV—XV стагодзьдзяў у Троках, рэзыдэнцыя гаспадароў Вялікага Княства Літоўскага. Уваходзіў у лінію фартыфікацыяў Ліда — Наваградак — Крэва — Меднікі. Знаходзіцца ў паўночнай частцы места, на высьпе возера Гальвы. Твор гатычнай архітэктуры ВКЛ. Аб’ект Рэгістру культурных каштоўнасьцяў Летувы.

Гэта артыкул пра Новы замак, які месьціцца на высьпе. Калі вам патрэбны артыкул пра Стары замак, які месьціцца на паўвысьпе, глядзіце артыкул Троцкі замак на паўвысьпе.

Помнік абарончай архітэктуры
Троцкі замак лет. Trakų salos pilis
Троцкі замак на высьпе
Краіна	Летува
Места	Трокі
Каардынаты	54°38′20″ пн. ш. 24°56′10″ у. д.
Архітэктурны стыль	гатычная архітэктура
Троцкі замак на мапе Летувы Троцкі замак
Троцкі замак на Вікісховішчы

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Замалёўкі фрэсак з замка

Будаваньне новага мураванага замка ў Троках вялося вялікім князем Вітаўтам у канцы XIV — першай палове XV стагодзьдзяў. Па Грунвальдзкай бітве (1410 год) замак страціў сваё вайсковае значэньне і пачаў выкарыстоўвацца як адна з рэзыдэнцыяў вялікіх князёў, месца ўрачыстых прыёмаў дыпляматаў. Тады ж сьцены замка аздобілі фрэскамі. Паміж 1413 і 1430 гадамі Ягайла наведваў замак 13 разоў. У 1430 годзе тут памёр Вітаўт. Пазьней замак неаднаразова перабудоўваўся і прыстасоўваўся да патрэбаў сваіх гаспадароў: за Жыгімонтам Аўгустам яго аднавілі як летнюю каралеўскую рэзыдэнцыю ў стылі рэнэсансу^[1].

Плян замка, 1827 г.

За часамі вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) у 1655 годзе замак зруйнавалі маскоўскія захопнікі.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па трэцім падзеле Рэчы Паспалітай (1795 год), калі Трокі апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, паскорыўся заняпад замка. У 1822 годзе мастак Вінцэнт Смакоўскі ў адной з заляў першага паверху знайшоў і замаляваў эскізы 12 фрагмэнтаў фрэсак, апублікаваныя ў 1841 годзе.

У 1904 годзе ў замку правялі першыя дасьледніцкія і кансэрвацыйныя працы.

Найноўшы час

Плян замка, 1926 г.

У 1929—1931 і 1936—1940 гадох дасьледаваньне замка і кансэрвацыя яго руінаў працягнуліся.

У 1955—1962 гадох улады Летувіскай ССР правялі маштабную рэканструкцыю замка, што выклікала незадавальненьне цэнтральнай савецкай прэсы. У 1962 годзе ўсярэдзіне замка адкрыўся музэй гісторыі Трокаў.

Архітэктура

Займае цалкам ізаляваную водамі возера выспу. Мяркуецца, што будаваўся паводле ўзораў ордэнскай архітэктуры і пад уплывам замкаў Францыі і Нідэрляндаў. Увасобіў найлепшыя дасягненьні фартыфікацыі свайго часу: княскі палац ў выглядзе крыжацкага канвэнтгаўза зь вежай-бэргфрыдам умацоўваўся невялікай сьцяной-цьвінгерам пэрымэтрам і з боку галоўнага ўваходу прыкрываўся магутным прадзамчам ці форбургам з трыма мураванымі вежамі і арсэналам. Асноўны будаўнічы матэрыял — палявыя камяні. Верхнія часткі фасадаў, скляпеньні, аконныя і дзьвярныя праёмы выкладаюццы з цэглы.

Рэзыдэнцыйная частка ў пляне мае форму прастакутніка і атачаецца мурамі, асобныя праслы якіх умацоўваюцца контрфорсамі. У цэнтры дзядзінца — два 2-павярховыя прастакутныя ў пляне палацавыя карпусы, злучаныя драўлянымі галерэямі. Памяшканьні палаца аздабляліся паліхромным сьценапісам сьвецкага зьместу. Рэпрэзэнтацыйная заля з зоркавымі скляпеньнемі знаходзілася на другім ярусе правага корпуса і мела памеры 10 на 21 мэтар і вышыню 5,5 мэтра. Уваход у рэзыдэнцыю быў праз 6-ярусны данжон вышынёй каля 34 мэтраў, архітэктура якога падкрэсьлівала высокі палітычны статус уладальніка замка. Рэзыдэнцыйная частка аддзялялася ад форбургу ровам з вадой, цераз які перакідваўся мост.

Форбург у пляне мае форму трапэцыі. Ён атачацца выкладзенымі ў тэхніцы гатычнай муроўкі сьценамі з трыма 5-яруснымі вежамі, якія маюць у аснове квадрат, вышэй — круг. У вежах разьмяшчаліся гарматы. У паўднёва-заходнім муры месьціцца вежа-брама. Дзядзінец з заходняга і ўсходняга бакоў атачаецца казэматамі^[2].

Галерэя

Гістарычная графіка

• Старая графіка
• 
  Т. Макоўскі, каля 1600 г.
• 
  Ф. Смуглевіч, 1785—1786 гг.
• 
  К. Тызэнгаўз, 1803 г.
• 
  К. Тызэнгаўз, XIX ст.

• 
  Я. Главацкі, 1822 г.
• 
  Я. Главацкі, 1822 г.
• 
  Я. Главацкі, 1822 г.
• 
  Я. Главацкі, 1822 г.

• 
  В. Смакоўскі, 1822 г.
• 
  1827 г.
• 
  Я. Шолма, 1827 г.
• 
  1829 г.

• 
  К. Рачынскі, 1832—1837 гг.
• 
  1835 г.
• 
  1840 г.
• 
  Ю. Азямблоўскі, 1843 г.

• 
  Ц. Брэслаўэр, 1845—1851 гг.
• 
  Ц. Брэслаўэр, 1846 г.
• 
  XIX ст.
• 
  XIX ст.

• 
  А. Ромэр, 1850—1897 гг.
• 
  М. Лісоўскі, XIX ст.
• 
  В. Дмахоўскі, 1853 г.
• 
  В. Дмахоўскі, 1854 г.

• 
  С. Вараб'ёў, 1855 г.
• 
  В. Герсан, 1855 г.
• 
  Ю. Цаглінскі, 1858 г.
• 
  Ю. Маршэўскі, 1866 г.

• 
  В. Гразноў, 1867 г.
• 
  В. Гразноў, XIX ст.
• 
  В. Гразноў, XIX ст.
• 
  В. Гразноў, XIX ст.

• 
  М. Андрыёлі, 1869 г.
• 
  І. Трутнеў, 1870 г.
• 
  Н. Орда, 1875—1877 гг.
• 
  Н. Орда, 1875—1877 гг.

• 
  Н. Орда, 1875—1877 гг.
• 
  1882 г.
• 
  Ю. Ядкоўскі, 1886 г.
• 
  Ю. Мышкоўскі, 1887 г.

• 
  І. Паземскі, 1892 г.
• 
  Г. Паўль, 1917 г.
• 
  1918 г.
• 
  Я. Драздовіч, 1929 г.

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 
  А. Корзан, 1860 г.
• 
  С. Флёры, 1888 г.
• 
  М. Астанковіч, 1890-я гг.
• 
  1900 г.

• 
  С. Яроцкі, 1900—1902 гг.
• 
  1905 г.
• 
  1908 г.
• 
  1909 г.

• 
  1910 г.
• 
  1910 г.
• 
  1911 г.
• 
  да 1915 г.

• 
  да 1915 г.
• 
  да 1915 г.
• 
  Я. Булгак, да 1915 г.
• 
  Я. Булгак, да 1915 г.

• 
  да 1915 г.
• 
  да 1915 г.
• 
  Я. Булгак, да 1915 г.
• 
  Я. Булгак, да 1915 г.

• 
  Я. Булгак, да 1915 г.
• 
  1930 г.
• 
  травень 1937 г.
• 
  травень 1937 г.

Сучасныя здымкі

• Сучасны стан
• 
  Агульны выгляд
• 
  Мост да замка
• 
  Палац зь вежай-бэргфрыдам
• 
  Двор палаца

Крыніцы

1. ТОП-7 замкаў зь беларускай гісторыі, Радыё Свабода, 31 жніўня 2015 г.
2. ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 671.

Літаратура

• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
• Гісторыя беларускага мастацтва: У 6 т. Т. 1: Ад старажытных часоў да другой паловы XVI ст.; [рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал.рэд.) [і інш.] ; рэд. тома С. В. Марцэлеў, Л. М. Дробаў ; АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. — Мінск : Навука і тэхніка, 1987. — 303 с. : іл.

Вонкавыя спасылкі

• Троцкі замак , Radzima.org