Сваятычы

Свая́тычы^[1] — вёска ў Беларусі, на левым беразе ракі Ведзьмы. Уваходзяць у склад Жарабковіцкага сельсавету Ляхавіцкага раёну Берасьцейскай вобласьці. Насельніцтва на 2015 год — 180 чалавек. Знаходзяцца за 15 км на паўночны ўсход ад Ляхавічаў, за 8 км ад чыгуначнай станцыі Пагарэльцы.

Сваятычы лац. Svajatyčy
Касьцёл Сьвятога Юрыя
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Берасьцейская
Раён:	Ляхавіцкі
Сельсавет:	Жарабковіцкі
Насельніцтва:	273 чал. (2010)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 1633
Паштовы індэкс:	225375
Нумарны знак:	1
Геаграфічныя каардынаты:	53°8′0″ пн. ш. 26°20′0″ у. д.
Сваятычы на мапе Беларусі ± Сваятычы Сваятычы
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Сваятычы — даўняе мястэчка гістарычнай Наваградчыны. Да нашага часу тут захаваўся касьцёл Сьвятога Юрыя ў стылі клясыцызм, помнік архітэктуры XIX стагодзьдзя. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся клясыцыстычны палац Абуховічаў і Чапскіх.

Назва

На думку географа Вадзіма Жучкевіча, тапомім Сваятычы ўтварыўся ад слова «сваякі»^[2].

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Сядзіба. Н. Орда, 28.08.1876 г.

Першы пісьмовы ўпамін пра Сваятычы як мястэчка, уладаньне Пяткевічаў датуецца 1506 годам. Паселішча ўваходзіла ў склад Наваградзкага павету Наваградзкага ваяводзтва.

У XVI ст. Сваятычы знаходзіліся ў валоданьні Карыцкіх, Казноўскіх, Давойнаў, Пясецкіх, Фурсаў, Пузынаў і інш., з XVI ст. — Абуховічаў.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Сядзіба. Н. Орда, 1876 г.

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Сваятычы апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Наваградзкім павеце. У першай чвэрці XIX ст. М. Абуховіч збудаваў у мястэчку палац у стылі позьняга клясыцызму, дзе разьмяшчаліся карцінная галерэя (творы Ю. Пешкі, Ф. Рушчыца і інш.), габэлены, архіў уладальнікаў маёнтку, бібліятэка (5 тыс. тамоў). Зборы загінулі ў Першую сусьветную вайну.

Па здушэньні нацыянальна-вызвольнага паўстаньня (1863—1864) у 1868 годзе расейскія ўлады гвалтоўна перарабілі касьцёл у Сваятычах пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскага патрыярхату). На 1886 год у мястэчку было 75 двароў, дзеяла царква. На 1890 год — 100 двароў^[3].

За часамі Першай сусьветнай вайны ў лютым 1918 году Сваятычы занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Сваятычы абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад Беларускай ССР^[4]. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году Сваятычы апынуліся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Дараўскай гміне Баранавіцкага павету.

У 1939 годзе Сваятычы ўвайшлі ў БССР. У 1940 годзе статус паселішча панізілі да вёскі, якую ўлучылі ў склад Сваятыцкага сельсавету Ляхавіцкага раёну Баранавіцкай, з 1954 году Берасьцейскай вобласьці. У 1980 годзе Сваятычы ўвайшлі ў склад Жарабковіцкага сельсавету. На 2000 год тут было 148 двароў.

• Мястэчка на старых здымках
• 
  Касьцёл па маскоўскай перабудове, каля 1900 г.
• 
  Касьцёл, 1917 г.
• 
  Рынак, 1917 год
• 
  Палац і парк, 1917 г.

• 
  Палац
• 
  Палац, парадны фасад
• 
  Палац, паркавы фасад
• 
  Алея, да 1939 г.

Насельніцтва

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1886 год — 705 чал.
• XX стагодзьдзе: 1921 год — 715 чал., у тым ліку 756 каталікоў, 83 праваслаўныя, 17 юдэяў; 1999 год — 337 чал.; 2000 — 340 чал.^[5].
• XXI стагодзьдзе: 2001 год — 342 чал.^[6]; 2010 год — 273 чал.

Інфраструктура

У Сваятычах працуюць базавая школа, клюб, бібліятэка, пошта.

Забудова

Вуліцы і пляцы

Афіцыйная назва	Гістарычная назва
Арлоўскага вуліца	Касьцельная вуліца
Інтэрнацыянальная вуліца	Пагарэльская вуліца (частка) Сноўская вуліца (частка)

У Сваятычах склалася такая мікратапанімічная сытуацыя, калі разам з штучнымі афіцыйнымі назвамі вуліцаў савецкага часу вяскоўцы ўжываюць традыцыйныя гістарычныя назвы. Так, цэнтар вёскі завецца Рынкам, бо тут раней праводзіліся кірмашы. Вуліца, якая цягнецца ў кірунку вёскі Пагарэльцы, завецца Пагарэльскай. Ёсьць вуліца Сноўская, якая выходзіць у бок Снова. Вуліца Касьцельная завецца так таму, што вядзе яна ад цэнтру да касьцёла. Асада — месца, дзе жылі афіцэры Войска Польскага. Ёсьць і іншая назва гэтага месца — Букет, ад таго, што паабапал дарогі, якая сюды вядзе, растуць кусты бэзу. Падсобнае — тэрыторыя, дзе адразу па Другой сустветнай вайне ўтварылася падсобная ваенная гаспадарка (да вайны — шляхецкая гаспадарка).

Турыстычная інфармацыя

Касьцёл Сьвятога Юрыя

Славутасьці

• Касьцёл Сьвятога Юрыя (1825)
• Капліца (XIX ст.)
• Могілкі каталіцкія
• Парк пры былой сядзібе (1775)

Страчаная спадчына

• Палац Абуховічаў і Чапскіх (XIX ст.)

Крыніцы

1. Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Брэсцкая вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Менск: Тэхналогія, 2010. — 319 с. ISBN 978-985-458-198-9. (pdf, djvu, online) С. 205.
2. Краткий топонимический словарь Белоруссии / В.А. Жучкевич. — Мн.: Изд-во БГУ, 1974. — 448 с. С. 338.
3. Jelski A. Swojatycze // Słownik geograficzny... T. XI. — Warszawa, 1890. S. 724.
4. 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
5. ЭГБ. — Мн.: 2001 Т. 6. Кн. 1. С. 256.
6. БЭ. — Мн.: 2002 Т. 14. С. 248.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2002. — Т. 14: Рэле — Слаявіна. — 512 с. — ISBN 985-11-0238-5
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая. — 591 с. — ISBN 985-11-0214-8
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XI: Sochaczew — Szlubowska Wola. — Warszawa, 1890.

Вонкавыя спасылкі

• Сваятычы , Radzima.org