Пінская япархія

Пінская і Лунінецкая япархія — япархія Беларускага экзархату Расейскай праваслаўнай царквы, заснаваная ў 1241 годзе ў падпарадкаваньні Сусьветнага патрыярхату Канстантынопалю.

Пінская і Лунінецкая япархія
Япіскап	Георгі (Вайтовіч)
Катэдральны горад	Пінск
Катэдральны сабор	Сьвятой Варвары (Пінск), Уздвіжаньня Крыжа Гасподняга (Лунінец)

На 2022 год налічвала 181 прыход і Пінскі Варварынскі манастыр. У япархіі служылі 173 сьвятары і 9 дыяканаў. Прыходы гуртаваліся ў 8 прыхадзкіх акругаў на чале з дабрачынцамі. Епархіяльная ўправа ўлучала архіў, бухгальтэрыю і канцылярыю. Япіскап узначальваў епархіяльную раду ў складзе 4-х чалавек. Пры ёй працавала 8 духаўнікоў, у тым ліку старэйшы. Штотыдзень выпускалі 8 прыхадзкіх лісткоў. Рэгулярна апавяшчалі пра падзеі ў япархіі праз раённыя радыёстанцыі і 2 тэлерадыёкампаніі — «Вараг» у Пінску і «Інтэкс» у Баранавічах^[1]. Япархія аб’ядноўвала прыходы ў 8 раёнах на ўсходзе Берасьцейскае вобласьці Беларусі: Баранавіцкім і Ганцавіцкім, Івацэвіцкім і Лунінецкім, Ляхавіцкім і Пінскім, Столінскім і Янаўскім^[2].

Дабрачыньні

На 2022 год Пінская япархія налічвала 8 дабрачыньняў.

• Баранавіцкае. Улучала 27 прыходаў. Пасаду дабрачынца займаў протаярэй Аляксандар Дзічкоўскі, які ачольваў сабор Покрыва Багародзіцы ў Баранавічах^[3].
• Ганцавіцкае. Складалася зь 9 прыходаў. Дабрачынец — протаярэй Пётар Піліпчук, які быў настаяцелем храма сьвяціцеля Ціхана ў Ганцавічах^[4].
• Івацэвіцкае. Улучала 25 прыходаў. Дабрачынцам быў протаярэй Рыгор Піліпчук, які ачольваў прыход храму Абраза Божай Маці Дзяржаўнай у Івацэвічах^[5].
• Лунінецкае. Складалася з 14 прыходаў. Дабрачынцам акругі быў протаярэй Васіль Дужак, які займаў пасаду настаяцеля прыходу храма Ўзьвіжаньня Крыжа Гасподняга ў Лунінцы^[6].
• Ляхавіцкае. Улучала 7 прыходаў. Пасаду дабрачынца займаў протаярэй Георгі Жытко, які ўзначальваў прыход храма Ўзьвіжаньня Крыжа Гасподняга ў Ляхавічах^[7].
• Пінскае. Ахоплівала 45 прыходаў і Пінскі Варварынскі манастыр. Дабрачынец — протаярэй Канстанцін Балакай, які быў сакратаром япархіі і ачольваў сабор сьвятой Варвары ў Пінску^[8].
• Столінскае. Складалася з 40 прыходаў. Дабрачынцам выступаў протаярэй Рыгор Кажаноўскі, які ачольваў прыход храма Казанскага абраза Божай Маці ў Давыд-Гарадку^[9].
• Янаўскае. Налічвала 20 прыходаў. Пасаду дабрачынца займаў ярэй Уладзімер Камкоў, які быў настаяцелем прыхода храма Покрыва Багародзіцы ў Янаве^[10].

Управа

На 2022 год епархіяльная ўправа месьцілася па Першамайскай вуліцы, д. 15 у Паўночным раёне Пінску. Ва ўправе сярод іншых працавалі сакратар, галоўны бухгальтар і прэс-сакратар^[11]. Кіраваньне ажыцьцяўлялі: япіскап Георгі (Вайтовіч), сакратар Канстанцін Балакай і старэйшы духаўнік Пётар Хільмановіч^[1]. У япархіі дзейнічалі інфармацыйна-кансультацыйны цэнтар і 6 аддзелаў: 1) кананізацыі сьвятых, 2) місіянэрскі, 3) рэлігійнай адукацыі і катэхізацыі, 4) сацыяльнай працы, 5) узаемадзеяньня з моладзьдзю, 6) узаемадзеяньня з Узброенымі сіламі і праваахоўнымі органамі Беларусі^[12].

Мінуўшчына

У 1241 годзе катэдру Тураўскай япархіі перанесьлі ў Пінск, што стала пачаткам дзейнасьці Пінскай япархіі. Першапачаткова япіскап называўся тураўскім і пінскім. У XIV стагодзьдзі Пінская япархія тройчы пераходзіла са складу Кіеўскай мітраполіі ў склад Галіцкай, пасьля чаго вярнулася ў склад Кіеўскай. У 1416 годзе япіскап стаў называцца пінскім і тураўскім. На 1550 год у Пінскай япархіі налічвалася звыш 200 храмаў, у тым ліку ў Пінску было 16 цэркваў і пратапоп, 25 сьвятароў і 2 дыяканы. Пінская япархія ўлучала 3 пратапопіі: Давыд-Гарадоцкую, Пінскую і Тураўскую. У XVI—XVII стагодзьдзях у Пінскай пратапопіі налічвалася 7 манастыроў — жаночы Пінскі Варварынскі і 6 мужчынскіх: Дзятлавіцкі і Дубайскі, Купяціцкі і Навадворскі, Пінскія Богаяўленскі і Лешчанскі. У Тураўскай пратапопіі знаходзілася 2 жаночыя манастыры — Мазырскі Параскевінскі манастыр і Тураўскі Варварынскі, а таксама 3 мужчынскія — Мазырскі Яснагорскі, Морацкі і Тураўскі Барысаглебскі. У XVII—XVIII стагодзьдзях ігумены Пінскага Богаяўленскага манастыра непасрэдна кіравалі пратапопіямі. У 1595 годзе пінскую катэдру заняла Пінска-Тураўская япархія Рускай уніяцкай царквы. У 1620 годзе Сусьветны патрыярхат Канстантынопалю аднавіў Пінскую япархію. У 1633 годзе пачало дзейнасьць Пінскае праваслаўнае брацтва, якое мела школу і лякарню. У 1791 годзе Генэральную Пінскую кангрэгацыю для выпрацоўкі палажэньня аб праваслаўным духавенстве. У 1794 годзе ўніяцкія прыходы Пінска-Тураўскай япархіі далучыліся да Менскай япархіі Расейскай праваслаўнай царквы^[2].

У 1839—1840 гадох пінскім япіскапам быў вікарый Менскай япархіі. У 1920 годзе Пінскую япархію аднавілі, а япіскап стаў называцца пінскім і наваградзкім. У 1922 годзе япархію ўлучылі ў склад Польскай аўтакефальнай праваслаўнай царквы і перайменавалі ў Палескую і Пінскую. На 1937 год Пінская япархія ўлучала 24 дабрачыньні, 229 прыхадзкіх храмаў і 91 прыпісны. У Берасьцейскім павеце налічвалася 4 дабрачыньні, у Кобрынскім, Пінскім і Сарненскім — па 3, у Дарагічынскім, Камень-Кашырскім, Косаўскім, Пружанскім і Столінскім паветах — па 2, у Лунінецкім — 1. У 1939-м япіскапу вярнулі найменьне пінскага і наваградзкага. У 1941 годзе Маскоўскі патрыярхат прызначыў пінскім япіскапам Веньяміна, але той не пасьпеў прыступіць да кіраваньня ў сувязі з пачаткам Нямецка-савецкай вайны. У 1942 годзе япархію падпарадкавалі Ўкраінскай аўтакефальнай праваслаўнай царкве і паўторна перайменавалі ў Палескую і Пінскую. У 1944-м яе вярнулі Маскоўскаму патрыярхату. У 1945 годзе япіскапа сталі называць пінскім і берасьцейскім, у 1946-м — пінскім і лунінецкім, у 1948-м — пінскім і палескім, а ў 1950-м — зноў пінскім і лунінецкім. На 1949 год Пінская япархія налічвала 77 прыходаў у 11 раёнах Пінскай вобласьці на поўдні Беларускай ССР: Ганцавіцкім, Давыд-Гарадоцкім, Дарагічынскім, Жабчыцкім, Лагішынскім, Ленінскім, Лунінецкім, Пінскім, Столінскім, Целяханскім і Янаўскім. У 1952 годзе не прызначылі новага япіскапа ва ўмовах масавага закрыцьця храмаў. У 1980 годзе пінскім япіскапам стаў вікарый Менскай япархіі^[2].

6 ліпеня 1989 году Сьвяты сынод Расейскай праваслаўнай царквы (РПЦ) ўхваліў вызначэньне пра адраджэньне Пінскай япархіі. 16 лютага 1990 году Сынод Беларускага экзархату вызначыў япіскапа тытул як пінскага і лунінецкага. 19 лютага 1990 году Сьвяты сынод РПЦ абраў на пасаду япіскапа Стафана (Корзуна), які заняў катэдру 4 сакавіка 1990 году^[13]. Пінская япархія аб’яднала прыходы ў 8 раёнах на ўсходзе Берасьцейскае вобласьці Беларусі: [Баранавіцкі раён|Баранавіцкім]] і Ганцавіцкім, Івацэвіцкім і Лунінецкім, Ляхавіцкім і Пінскім, Столінскім і Янаўскім. 1 красавіка 1993 году аднавілі Пінскі Варварынскі манастыр. На 1 студзеня 1998 году ў япархіі быў 141 прыход, 141 прыходзкая царква і 37 могілкавых капліцаў, 120 сьвятароў і 4 дыяканы^[2]. На канец 1999 году налічвалася 147 прыходаў і 34 капліцы, 128 сьвятароў і 5 дыяканаў^[14].

За 1990—2014 гады лік храмаў у Пінскай япархіі, якая ахоплівала 8 раёнаў Берасьцейскай вобласьці, вырас з 80 да амаль 180. Пагатоў, у Альшанах і Давыд-Гарадку месьцілася па 2 царквы. Дзейнічала каля 100 нядзельных школ. Заняткі ў дарослых групах праводзілі ў храмах большасьці з 8 раённых цэнтраў^[15].

Япіскапы

• Афанасій (1328)
• Феадосій (1390)
• Антоні (да 1404)
• Яўхім (Акушка, 1412 — пасьля 1420)
• Якім (1456)
• Яўхім ІІ (1489)
• Васіян (1492—1502)
• Арсень (1509—1514)
• Ёна (1517—1522)
• Макар (1522—1528)
• Васіян ІІ (1535)
• Варлам (1545)
• Васіян ІІІ (1549—1552)
• Макар ІІ (1552— 1565)
• Ёна ІІ (Пратасовіч-Астроўскі, 1566—1568)
• Андрэй (Русін-Берастэцкі, 1568—1572)
• Макар ІІІ (Еўлашэўскі, 1572—1574)
• Кірыла Цярлецкі (1576—1585)
• Лявонці (1585—1595)
• Аўрам (Лецыд, 1620—1632)
• Міхаіл (Галубовіч, вікарый, 1839—1840)
• Панцеляймон (Ражноўскі, 1920—1922)
• Аляксандар (Іназемцаў, 1922—1941)
• Веньямін (Навіцкі, 1941—1942)
• Аляксандар (Іназемцаў, 1942—1944)
• Анісіфар (Панамароў, 1945)
• Даніл (Юзьвюк, 1946—1950)
• Паісій (Абразцоў, 1950—1952)
• Афанасій (Кудзюк, вікарый, 1980—1984)
• Канстанцін (Хоміч, вікарый, 1987—1990)^[2]
• Стафан (Корзун, 4 сакавіка 1990 — 22 красавіка 2022)
• Георгі (Вайтовіч) (з 2 чэрвеня 2022 году)^[16]