Карыятавічы

Карыятавічы — літоўскі княскі род, нашчадкі Карыята. Галіна Гедзімінавічаў.

Карыятавічы лац. Karyjatavičy
Герб Карыятавічаў
Краіна паходжаньня	Вялікае Княства Літоўскае
Першы з роду	Карыят

Прозьвішча

Асноўны артыкул: Карыят (імя)

Карыята або Карыета (Cariatto, Carietto) — імя германскага паходжаньня^[1]. Іменная аснова -кар- (-кор-) (імёны ліцьвінаў Каргоўт, Караман, Карымунт; германскія імёны Caragolt, Caroman, Karmunt) паходзіць ад гоцкага kaurus 'цяжкі, важкі'^[2] або гоцкага^[3] і бургундзкага kara 'турбота, клопат'^[4], а аснова -ют- (-ят-) (імёны ліцьвінаў Ютэль, Вілят, Даўят; германскія імёны Jutilo, Wiliatus, Dowyatt) — ад гоцкага iuþa, старагерманскага joþ 'дзіцё, народзінец, нашчадак'^[5]. Такім парадкам, імя Карыят азначае «цяжкі народзінец»^[6].

Адпаведнасьць імя Карыят германскаму імю Cariatto (Carietto, Charietto) сьцьвердзіў францускі лінгвіст-германіст Раймонд Шмітляйн, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў^[7].

Паходжаньне

Паводле летапісаў Вялікага Княства Літоўскага, братоў Карыятавічаў Юрыя, Аляксандра і Канстантына вялікі князь Альгерд у 1362 годзе ўзяў у выправу супраць татараў. У выніку бітвы на Сініх Водах да Вялікага Княства Літоўскага была далучаная Падольская зямля, дзе Карыятавічы былі пасаджаныя намесьнікамі, «пачалі бараніць Падольскую зямлю ад татараў» і збудавалі гарады Смотрыч, Бакоту, Камянец-Падольскі.

Зь іншых крыніц паходзяць зьвесткі пра яшчэ некалькіх Карыятавічаў. Відаць, першыя ўладаньні на Падольлі Карыятавічы атрымалі ад князя Любарта, які вёў змаганьне за Падольле з польскім каралём Казімерам III па сьмерці апошняга падольскага князя Баляслава (Юрыя) Трайдзенавіча^[8].

Крыніцы

1. Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 784.
2. Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 18.
3. K // Köbler G. Gotisches Wörterbuch. 4. Aufl, 2014.
4. Gamillscheg E. Romania Germanica. Bd. 3: Die Burgunder, Schlußwort. — Berlin und Leipzig, 1936. S. 134.
5. Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 19.
6. Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 23.
7. Schmittlein R. Noms de personnes germaniques peu connus dans le Libro di Montaperti // Revue internationale d’onomastique. Nr. 1, 1960. P. 43.
8. Пазднякоў В. Карыятавічы // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 66.

Літаратура

• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0