Запарожжа

Запарожжа (па-ўкраінску: Запоріжжя) — места на паўднёвым усходзе Ўкраіны, на рацэ Дняпро. Адміністрацыйны цэнтар Запароскай вобласьці і Запароскага раёну. Плошча 330 км². Насельніцтва на 2020 год — 731 922 чал.

Запарожжа
укр. Запоріжжя
Герб Запарожжа Сьцяг Запарожжа
Дата заснаваньня:	1770
Горад з:	1806
Краіна:	Украіна
Вобласьць:	Запароская
Мэр:	Rehina Kharchenko[d][1]
Плошча:	240 км²
Вышыня:	86 м н. у. м.
Насельніцтва
колькасьць:	731 922 чал. (2020)[2]
шчыльнасьць:	3049,68 чал./км² (2020)
нацыянальны склад:	украінцы — 70,3% расейцы — 25,4% беларусы — 0,7% (2001)
Часавы пас:	UTC+2
летні час:	UTC+3
Тэлефонны код:	+380-61(2)
Паштовыя індэксы:	69000—69499
КОАТУУ:	2310100000
Геаграфічныя каардынаты:	47°51′0″ пн. ш. 35°7′3″ у. д.
Запарожжа на мапе Ўкраіны Запарожжа
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
Запароская меская рада

Знаходзіцца за 444 км на паўднёвы ўсход ад Кіева. Чыгуначны вузел, рачны порт.

Этымалёгія назвы

Места атрымала назву Запарожжа з тае прычыны, што яно знаходзілася ніжэй за дняпроўскія парогі (затопленыя ў выніку будаўніцтва ДнепраГЭСа).

Гісторыя

• 1770: заснаваньне Аляксандраўскай фартэцыі, зь якой зьвязваюць пачатак гісторыі сучаснага места; пачатковая назва паселішча — Аляксандраўскі пасад.
• 1806: атрымаў статус места і назву Аляксандраўск, цэнтар павету.
• 1919: у складзе ЎССР.
• 1921: перайменаваньне места на Запарожжа.
• 1939: цэнтар вобласьці.
• 18 жніўня 1941 — сьнежань 1943: знаходзілася пад нямецкай акупацыяй.

Насельніцтва

Колькасьць

• XIX стагодзьдзе: 1885 год — 6707 чал.^[3]; 1897 год — 19 тыс. чал.^[4]
• XX стагодзьдзе: 1923 год — 44 тыс. чал.; 1939 год — 289 тыс. чал.; 1959 год — 449 тыс. чал.; 1971 год — 676 тыс. чал.^[5]; 1991 год — 896,6 тыс. чал.^[6]
• XXI стагодзьдзе: 2001 год — 817,9 тыс. чал.^[7]; 2020 год — 731 922 чал.^[8]

Мова

Насельніцтва па роднай мове (2001)

украінская мова	расейская	армянская	беларуская
41,64%	56,83%	0,21%	0,10%

Эканоміка

Прадпрыемсты чорнай (камбінат «Запарожсталь», завод «Днепраспэцсталь» і інш.) і каляровай (тытана-магніевы камбінат, алюмініевы завод і інш.) мэталюргіі, машынабудаваньня (электратэхнічнай прамысловасьці; вытворчыя аб’яднаньні «АЎТАЗАЗ», «Маторабудаўнік» і інш.), хімічнай і коксахімічнай, лёгкай, харчовай прамысловасьці.

Працуе Дняпроўская гідраэлектрастанцыя (ДнепраГЭС).

Славутасьці

• Хортыца — найбольшая выспа на Дняпры, на якой у XVII стагодзьдзі месьцілася Запароская Сеч.
• ДнепраГЭС (1932, 1975)
• Масты Праабражэнскага (1952)
• Дзіцячая чыгунка — найдаўжэйшая ўва Ўкраіне (1972)
• Комплекс забудовы «Соцгорад» (1929—1937)

Галерэя

• 
  Абласны тэатар
• 
  Краязнаўчы музэй
• 
  Вялікі мост Праабражэнскага
• 
  ДнепраГЭС (1942)
• 
  Выгляд ДнепраГЭС з выспы Хортыца
• 
  Скрыжаваньне бульвара Т. Шаўчэнкі і вул. Перамогі
• 
  Дзіцячая чыгунка
• 
  Будынак абласной адміністрацыі

Месты-сябры

• Лахці, Фінляндыя (1953)
• Бэльфор, Францыя (1967)
• Бірмінггэм, Вялікабрытанія (1973)
• Лінц, Аўстрыя (1983)
• Обэргаўзэн, Нямеччына (1986)
• Ічан, Кітай (1997)
• Новакузьнецк, Расея (1997)
• Магдэбург, Нямеччына (2008)

Асобы

• Валянтын Налівайчанка (нар. 1966) — украінскі дзяржаўны дзяяч
• Марыя Сокіл (1902—1999) — опэрная сьпявачка
• Людміла Супрун (нар. 1965) — украінскі палітык

Крыніцы

1. Відбулась скликана депутатами позачергова сесія міської ради (укр.) — Запорізька міська рада.
2. Статистичний збірник «Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року». — Київ, Державна служба статистики України, 2019 PDF
3. Александровск // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб, 1890—1907.
4. Запорожье // Историческая энциклопедия. В 16 т. — М.: Издательство «Советская энциклопедия», 1973—1982.
5. Запорожье // Большая советская энциклопедия, 3-е изд.: в 30 т. / Гл. ред. А.М. Прохоров. — М.: Сов. энциклопедия, 1969—1978.
6. Запорожье // Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. В. П. Шишков. — М.: НИ «Большая Российская энциклопедия», 1998. — 640 с.: ил. ISBN 5-85270-262-5.
7. Про кількість та склад населення Запорізької області за підсумками Всеукраїнського перепису населення 2001 року (анг.)
8. Держстат України  (укр.)

Літаратура

• Aleksandrówsk // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom I: Aa — Dereneczna. — Warszawa, 1880. S. 29
• Александровск // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб, 1890—1907.

Вонкавыя спасылкі

• Запароская меская рада
• Перепис населення (укр.)