Ашмянскі раён

Ашмя́нскі раён — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка на паўночным усходзе Гарадзенскай вобласьці Беларусі. Плошча раёну складае 1,2 тыс. км². Насельніцтва на 2018 год — 30 796 чалавек^[2]. Адміністрацыйны цэнтар — места Ашмяны.

Ашмянскі раён
Герб
Агульныя зьвесткі
Краіна	Беларусь
Статус	раён Беларусі
Уваходзіць у	Гарадзенская вобласьць
Адміністрацыйны цэнтар	Ашмяны
Дата ўтварэньня	15 студзеня 1940
Кіраўнік	Уладзіслаў Гершгорын[d][1]
Насельніцтва (2018)	30 796[2]
Шчыльнасьць	25,3 чал./км²
Плошча	1215,92[3] км²
Вышыня па-над узр. м.  · сярэдняя вышыня	311 м
Месцазнаходжаньне Ашмянскага раёну
Мэдыя-зьвесткі
Часавы пас	UTC +3
Тэлефонны код	+375-15-93
Паштовыя індэксы	231 1хх
Афіцыйны сайт
Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы

Геаграфічнае становішча

Ашмянскі раён знаходзіцца на паўночным усходзе Гарадзенскае вобласьці, мяжуе з Астравецкім, Івейскім і Смаргонскім раёнамі Гарадзенскае вобласьці, з Валожынскім раёнам Менскае вобласьці, а таксама зь Летувой.

Рэльеф і карысныя выкапні

Раён разьмяшчаецца ў межах Ашмянскага ўзвышша, пераважаюць вышыні 220—250 м, максымальная — 311 м (каля в. Цюпішкі).

Карысныя выкапні: торф, гліны, пяскова-жвіровы матэрыял.

Клімат і расьліннасьць

Клімат умерана кантынэнтальны. Сярэдняя тэмпэратура студзеня −6,6 °С, ліпеня 17,1 °С. Сярэдняя колькасьць ападкаў складае 605 мм. Працягласьць вэгетацыйнага пэрыяду 190 дзён.

Лясы пераважаюць іглічныя, сустракаюцца драбналістыя (бяроза, асіна, алешына). Лясы займаюць 34,5% тэрыторыі раёну. Глебы пераважаюць дзярнова-падзолістыя, дзярнова-падзолістыя забалочаныя. Агульная плошча балотаў 7,3 тыс. га.

Гідраграфія

Асноўныя рэкі — Ашмянка, Гальшанка, Клява.

Насельніцтва

• XXI стагодзьдзе: 2006 год — 34,1 тыс. чалавек, у тым ліку 19,5 тыс. вясковага і 14,6 тыс. гарадзкога насельніцтва; 2009 год — 32 411 чалавек^[4] (перапіс); 2016 год — 30 969 чал.^[5]; 2017 год — 30 943 чал.^[6]; 2018 год — 30 796 чал.^[2]

Гаспадарчая дзейнасьць

Агульная плошча сельскагаспадарчых земляў складае 65,7 тыс. га, зь іх асушаных 8,4 тыс. га. Асноўныя галіны сельскай гаспадаркі: мяса-малочная жывёлагадоўля, сьвінагадоўля, вырошчваньне льну. Пасевы збожжавых, кармавых культураў, бульбы, рапсу, гародніны.

Прадпрыемствы: харчовая (сыраробная, крухмальная, мясная, малочная — вытворчасьць сухога абястлушчанага малака) прамысловасьць, мэталаапрацоўка (дакладнае ліцьцё, інструмэнтальная вытворчасьць), прыладабудаўніцтва (радыётэхніка), лёгкая (ільновалакно, абутковая), камбікармавая і дражджавая, вытворчасьць будаўнічых матэрыялаў, торфапрадпрыемствы.

Па тэрыторыі раёну праходзіць чыгуначная галіна Менск — Вільня і аўтамабільныя дарогі Менск — Вільня і Астравец — Горадня.

Культура

• Ашмянскі краязнаўчы музэй імя Францішка Багушэвіча і філія Нацыянальнага мастацкага музэю Беларусі ў вёсцы Гальшаны.
• У 2001 і 2010 гадох раён (Ашмяны) быў месцам правядзеньня фэстывалю «Адна зямля»^[7][8].

СМІ

• Дзяржаўная газэта «Ашмянскі веснік».
• Тыднёвік «Рэгіянальная газета»

Гісторыя

Створаны 15 студзеня 1940 году. Першапачаткова ўваходзіў у склад Вялейскай вобласьці. 20 лістапада 1960 году ўключаны ў склад Гарадзенскай вобласьці.

Турыстычная інфармацыя

Найбольш цікавым пунктам раёну з турыстычнага пункту гледжаньня зьяўляецца Гальшанскі замак. Акрамя таго, увагу могуць прыцягнуць касьцёлы з кляштаровымі карпусамі ў вёсках Баруны і Гальшаны, а таксама магіла Францішка Багушэвіча ў Жупранах. Акрамя гэтага, захаваліся: Сьвята-Георгіеўская царква ў в. Гальшаны, царква ў в. Гароднікі, касьцёл сьвятых апосталаў Пятра і Паўла ў в. Граўжышкі, касьцёл сьвятых апосталаў Пятра і Паўла ў в. Жупраны, сядзіба ў в. Міхайлоўшчына, касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі і будынак друкарні ў в. Мураваная Ашмянка.

У вёсцы Цюпішкі знаходзіцца пункт Дугі Струвэ, якая ўваходзіць у сьпіс Сусьветнай спадчыны ЮНЭСКА як частка аб’екту № 1187.

Асобы

• Язэп Германовіч (Вінцук Адважны) (1890, Гальшаны —1978) — каталіцкі сьвятар усходняга абраду, паэт, публіцыст і вязень Гулагу
• Антоні Эдвард Адынец (1804—1885) — паэт, перакладчык
• Андрэй Зязюля (1878—1921) — беларускі паэт
• Зыгмунт Мінейка (1840—1925) — кіраўнік паўстаньня 1863—1864 гадоў у Ашмянскім павеце, археоляг і мэмуарыст
• Уладзіслаў Чарняўскі (1916; засьц. Амружын — 2001) — беларускі каталіцкі сьвятар. Перакладчык Бібліі й Катэхэзіса на беларускую мову.
• Антон Шукелойць (1915, в. Якелеўшчына— 2017) — грамадзкі дзяяч беларускай эміграцыі ў ЗША
• Чэслаў Янкоўскі (1857—1929) — польскі паэт, крытык, публіцыст, гісторык-краязнавец

Насельныя пункты

Гарады: Ашмяны.

Буйныя вёскі: Баруны, Гальшаны, Граўжышкі, Гродзі, Жупраны, Мураваная Ашмянка, Цудзенішкі.