Хрысьціянства
From Wikipedia, the free encyclopedia
Хрысьція́нства — монатэістычная і абрамістычная рэлігія, заснаванай на жыцьці і вучэньні Ісуса Хрыста, прадстаўленыя ў кананічных эвангельлях і іншых новазапаветных пісаньнях[1]. Прыхільнікі хрысьціянскай веры вядомыя як хрысьціяне. Асновай хрысьціянскай веры зьяўляецца тое, што Ісус ёсьць Сын Божы, маючым боскую і чалавечую прыроду, і выратавальнікам чалавецтва, як прадказана ў Старым Запавеце. З гэтае прычыны хрысьціяне звычайна ставяцца да Ісуса як да Хрыста ці Мэсіі[2].
Аснова хрысьціянскай тэалёгіі выяўляецца ў першых экумэнічных веравызнаньнях, якія прымаюцца пераважнай колькасьцю пасьлядоўнікаў хрысьціянскай веры. Сьцьвярджаецца, што Ісус пакутаваў, памёр, быў пахаваны і пасьля ўваскрос зь мёртвых для таго, каб даць вечнае жыцьцё тым, хто верыць у Яго і давярае яму дараваньне сваіх грахоў (збаўленьня)[3]. Акрамя таго, паводле вучэньня Ісус цялесна ўзьнёсься на неба, дзе ён кіруе і валадарыць з Богам Айцом. Большасьць хрысьціянскіх канфэсіяў прытрымліваюцца меркаваньня, што Ісус вернецца, каб судзіць усіх людзей, жывых і мёртвых, і даруе адвечнае жыцьцё сваім пасьлядоўнікам[4]. Ён лічыцца прыкладам дабрадзейнага жыцьця[5], і ягонае служэньне, сьмерць і ўваскрасеньне часта называецца дабравесьцем (па-грэцку: εὐαγγέλιον euangélion).
Хрысьціянства зьявілася як габрэйская сэкта ў сярэдзіне I стагодзьдзя[6][7]. Паўстаўшы ў Леванце, рэгіёне Блізкага Ўсходу, яно хутка распаўсюдзіўся ў Сырыі, Мэсапатаміі, Малой Азіі і Эгіпце. Уплыў хрысьціянства павялічваўся на працягу некалькіх стагодзьдзяў, і да канца IV стагодзьдзя яно стала афіцыйнай дзяржаўнай рэлигияй Рымскай імпэрыі, замяніўшы іншыя формы рэлігіяў, якія практыкаваліся пад рымскім панаваньнем. У Сярэднявеччы, большая частка Эўропы была зьвернутая ў хрысьціянства, хрысьціянамі былі таксама часам вялікія рэлігійныя меншасьці на Блізкім Усходзе, у Паўночнай Афрыцы, Этыёпіі[8] і некаторых частках Індыі[9]. Пасьля эпохі Вялікіх геаграфічных адкрыцьцяў, празь місіянэрскую працу і калянізацыю, хрысьціянства распаўсюдзілася ў Паўночнай і Паўднёвай Амэрыцы, Аўстраліі, Афрыцы на поўдзень ад Сахары, і астатні сьвет. Хрысьціянства згуляла важную ролю ў фармаваньні заходняй цывілізацыі[10][11][12].
Ва ўсім сьвеце налічваецца тры найбуйнейшыя групы хрысьціянскіх пасьлядоўнікаў, як то Рымска-Каталіцкая царква, Праваслаўная царква, а таксама розных канфэсіі пратэстантызму. Рымска-каталіцкая і праваслаўная патрыярхаты былі падзелены ў 1054 годзе падчас Вялікай схізмы, а пратэстантызм зьявіўся падчас пратэстанцкай Рэфармацыі XVI стагодзьдзя ў Эўропе, як адчапленьне ад Рымска-каталіцкай царквы[13]. У пачатку XXI стагодзьдзя, хрысьціянства мае каля 2,2 млрд пасьлядоўнікаў[14][15][16]. Хрысьціяне складаюць каля траціны насельніцтва сьвету, што дазваляе хрысьціянству быць найбуйнейшай рэлігіяй у сьвеце[17]. Гэтая рэлігія зьяўляецца культураўтваральным фактарам для Эўропы, Амэрыкі, асобных тэрыторыяў Блізкага Ўсходу й Каўказу.