атмасфэрныя вадкія ападкі From Wikipedia, the free encyclopedia
Дождж — атмасфэрны ападак, які падае з аблокаў і дасягае зямлі ў выглядзе кропель вады, у сярэднім ад 0,5 мм. Калі дыямэтар кропель меншы за 0,5 мм, дождж называюць імжой. Дождж адрозьніваюць ад неліквідных відаў ападкаў, як то сьнег, град і мокры сьнег. Дождж патрабуе наяўнасьці тоўстага пласта атмасфэры й тэмпэратуру вышэйшую за тэмпэратуру плаўленьня вады над паверхняй Зямлі.
Вялікія кроплі вады (большыя за 8 мм), падаючы, распадаюцца. Вірга зьяўляецца відам ападкаў, пры якім пачынаецца падзеньне кропель на зямлю, але якія пасьпяваюць выпараецца, не дасягнуўшы паверхні, гэта ёсьць адзін са спосабаў, калі паветра можа стаць насычаным. Кроплі дажджу могуць мець паходжаньне з высокіх аблокаў, якія складаюцца з крышталікаў лёду, яны пераўтвараюцца ў кроплі вады ў цяплейшых слаях атмасфэры блізка каля зямлі, кроплі могуць быць вялікімі і малымі, у залежнасьці ад вільготнасьці паветра. Буйныя кроплі дажджу маюць пляскатую форму, а малыя — сфэрычную.
Калі інтэнсіўнасьць дажджу не перавышае 25 мм за гадзіну, дождж называюць «невялікім дажджом», ад 25 да 75 мм — «звычайны дождж», больш за 75 мм — залева. Дождж зьяўляецца асноўнай крыніцай прэснай вады для большасьці рэгіёнаў сьвету, забясьпечваючы спрыяльныя ўмовы для разнастайных экасыстэмаў, а таксама воду для гідраэлектрастанцыяў і арашэньня сельскагаспадарчых культураў. Колькасьць ападкаў вымяраецца з дапамогай датчыкаў дажджу, а сумарная колькасьць ападкаў можа быць ацэненая пры дапамозе пагодных радараў.
Гарадзкі цеплаввы эфэкт прыводзіць да павелічэньня колькасьці і інтэнсіўнасьці ападкаў. Глябальнае пацяпленьне таксама выклікае зьмены ў рэжыме ападкаў у глябальным маштабе, гэтак клімат станвіцца боль вільготным ува ўсходняй частцы Паўночнай Амэрыкі і больш сухім у тропіках. Антарктыда ёсьць самым сухім кантынэнтам. Ападкі зьяўляецца адным з асноўных кампанэнтаў воднага цыклю, і яны нясуць адказнасьць за дэпаніраваньне найбольш прэснай вады на плянеце. Дождж назіраецца і на іншых плянэтах, і можа складацца з мэтану, нэону і сернай кісьлі, а ня толькі з вады.
Паветра ўтрымлівае вадзяны пар, а колькасьць вады ў дадзенай масе сухога паветра, вядомая як прапорцыі зьмешваньня, вымяраецца ў грамах вады на кіляграм сухога паветра[1][2]. Колькасьць вільгаці ў паветры таксама часта паведамляецца як адносная вільготнасьць паветра, што ўяўляе сабой адсотак ад агульнага вадзянога пара паветра, якое можа ўтрымоўвацца пры пэўнай тэмпэратуры паветра[3]. Колькасьць вадзянога пару, які аб’ём паветра можа ўтрымліваць да таго каб стаць насычаным, то бок мець 100% адноснай вільготнасьць, а таксама форма аблокаў (група бачных і малюсенькіх часьцінак вады і лёду, падвешаны над паверхняй Зямлі) залежаць ад ягонай тэмпэратуры. Цёплае паветра можа ўтрымоўваць больш вадзянога пара, чым халодны паветра, перш чым стаць насычаным. Такім чынам, адзін са спосабаў насыціць паветра, гэта астудзіць яго.
Існуюць чатыры асноўных мэханізмаў для астуджэньня паветра: адыябатычнае астуджэньне, праводзячае астуджэньне, радыяцыйнае астуджэньне і астуджэньне выпарэньнем. Адыябатычнае астуджэньне адбываецца, калі паветра паднімаецца на большую вышыню і пашыраецца[4]. Паветра можа падняцца за кошт канвэкцыі, буйнамаштабных атмасфэрных рухаў, альбо з-за фізычнага бар’ера, як то горы. Праводзячае астуджэньне адбываецца, калі паветра датыкаецца халоднай паверхні[5], як правіла, калі паветра перамяшчаецца ад адной паверхні да іншай, як то ад паверхні вадкасьці вады на халодную зямлю. Радыяцыйнае астуджэньне адбываецца за кошт выпраменьваньня інфрачырвонага выпраменьваньня, альбо ў этэры або па паверхні пад ім[6]. Астуджэньне выпарэньнем адбываецца, калі вільгаць дадаецца ў паветра за кошт выпарэньня, якая прымушае тэмпэратуру паветра паніжацца, пакуль яно не дасягне насычэньня[7].
Каалісцэнцыя адбываецца, калі кропелькі вады зьліваюцца ў больш буйныя кроплі вады, ці калі кроплі вады замярзаюць у крышталі лёду. Супраціў паветра звычайна можа захоўваць кропелькі вады ў воблаку, таму яны застаюцца нерухомымі. Калі ўзьнікае турбулентнасьць паветра, кропелькі вады сутыкаюцца, вырабляючы вялікія кроплі. Паколькі гэтыя буйныя кроплі вады апускаюцца, зьліцьцё працягваецца, так што кроплі становяцца цяжкімі, і яны ўжо здольныя пераадолець супраціў паветра і таму выпадаюць у выглядзе дажджу. Зьліцьцё звычайна адбываецца найбольш часта ў аблоках вышэй за пункт замярзаньня. У аблоках ніжэй пункту замярзаньня, калі крышталі лёду атрымоўваюць дастатковую масу, яны пачынаюць падаць. Як правіла, гэта патрабуе большай масы, чым маса сумесі, якая складаецца з крышталёў лёду і суседніх кропель вады. Гэты працэс залежыць ад тэмпэратуры, а пераахалоджаныя кроплі вады існуюць толькі ў аблоках, якія знаходзяцца ніжэй за пункт замярзаньня. Акрамя таго, з-за вялікай розьніцы тэмпэратураў паміж воблакам і зямлёй, гэтыя крышталі лёду могуць растаць, таму, падаючы, яны становяцца дажджом[8].
Дажджавыя кроплі маюць памеры ад 0,1 да 9 мм у дыямэтры, кроплі вышэйшыя за гэты паказчык, як правіла, распадаюцца. Меншыя кроплі называюццца хмарнымі кроплямі і іхныая форма звычайна сфэрычная. Калі кропля павялічваецца ў памерах, ейная форма становіцца ўсё больш пляскатай. Вельмі буйныя кроплі маюць форму парашутаў[9]. Насуперак распаўсюджанаму меркаваньню, форма кропеляк дажджу не падобная на сьлёзы[10]. Самыя вялікі кроплі дажджу на зямлі былі зафіксаваны ў Бразыліі і Маршалавых астравах у 2004 годзе, некаторыя зь іх даходзілі да памеру ў 10 мм.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
