Берасьцяныя граматы
дакумэнты, запісаныя на бярозавай кары From Wikipedia, the free encyclopedia
дакумэнты, запісаныя на бярозавай кары From Wikipedia, the free encyclopedia
Берасьцяныя граматы — пісьмы, запіскі і дакумэнты на бяросьце, помнікі пісьмовасьці XI—XV ст., якія выяўлены пры археалягічных раскопках сярэдневяковых гарадоў. Маюць вялікае значэньне як гістарычныя крыніцы аб паўсядзённым жыцьці людзей, а таксама для вывучэньня гісторыі разьвіцьця ўсходнеславянскіх моў. Зьяўляюцца адным з важных сьведчаньняў таго, што на Русі і ў ВКЛ пісьмовасьць была пашырана ня толькі сярод фэадалаў і духавенства, але і ў простых гарадзкіх жыхароў.
На тым баку бяросты, што прылягаў да дрэва, літары надрапвалі вострай касьцяной або жалезнай палачкай — пісалам. Верагодна, берасьцяная пісьменнасьць была распаўсюджана ва многіх месцах, аднак не паўсюль мясцовы грунт спрыяе захаваньню бяросты пасьля трапленьня ў зямлю. Першая берасьцяная грамата была выяўлена ў 1951 годзе ў г. Ноўгарадзе. Яе знайшла жыхарка гораду Ніна Акулава, якая прыйшла на раскопкі падпрацаваць падчас водпуску па цяжарнасьці (на яе магіле цяпер усталяваны помнік у гонар гэтай знаходкі, а на месцы раскопу — памятны знак). Берасьцяным граматам прысвойваюцца нумары па парадку іх выяўленьня.
У Беларусі выяўлены 3 берасьцяныя граматы: у Віцебску (кан. XIII ст., знайшоў у 1959 г. пры будаўнічых працах экскаватаршчык Я. Фралоў), і 2 на Замкавай гары ў г. Мсьціславе, Магілёўская вобласьць — пачатку XIII ст. (знойдзена ў 1980 г., археоляг Л. В. Аляксееў) і першай паловы XII ст. (знойдзена ў 2014 г., археоляг І. А. Марзалюк). Акрамя таго, у 2014 г. у Мсьціславе знойдзены фрагмэнт берасьцяной граматы, на якім 2 літары і княжацкі знак у форме трызубу[1]. .
У Расеі берасьцяныя граматы выяўлены ў наступных месцах: Ноўгарад — 1067 грамат і 1 берасьцяная абразок; Старая Руса (Наўгародзкая вобласьць) — 45 грамат; Таржок (Цьвярская вобласьць) — 19; Смаленск — 16; Пскоў — 8; Цьвер — 5; Масква — 4; в. Старая Разань (на гарадзішчы сярэдневяковага г. Разань, Кутукоўскае сельскае пасяленьне (Спаскі раён) Разанская вобласць) — 1, Волагда — 1 (зьвесткі на 2015 г).
Ва Ўкраіне берасьцяная грамата знойдзена ў в. Зьвенігарад (сярэдневяковы горад Зьвенігарад) — Пустамыціўскі раён, Львоўская вобласьць.
Найбольш раньняя зь іх (XI ст.) выяўлена ў Ноўгарадзе, яе напісаў Жыравіт, жыхар Полацка або Віцебска. Асноўная тэма грамат XI—XII стагодзьдзяў — крэдыторства, пазыка грошай у доўг; у XIII—XV стагодзьдзях — валоданьне зямлёй, клопаты пра сяўбу і ўборку збожжавых, пра даходы з гаспадарчых угодзьдзяў, абавязацельствы, тастамэнце.
Зьвесткі, якія даюць берасьцяныя граматы ў галіне фанэтыкі, марфалёгіі і сынтаксісу, каштоўныя для вывучэньня гісторыі беларускай мовы. Для іх характэрна адсутнасьць царкоўнаславянскай кніжнай лексыкі.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
