Paghiro

Sa pisika, an paghiro o mosyon (Ingles: motion) iyo an pangyayari kun sain an sarong bagay naliliwat an saiyang posisyon sa pagdalagan kan oras. An mosyon iyo matematikang naderiba bilang displasamento, distansya, belosidad, akselerasyon, rikas, asin oras. An paghiro kan sarong lawas iyo naoobserbahan sa pagtakod nin sarong reperensya sa sarong para-obserba asin nasusukol sa pagbabago sa posisyon kan nasambit na lawas relatibo sa reperensya kaiba an pagbabago sa oras. An sanga kan pisika na nagpapaliwanag sa paghiro kan mga bagay nin mayong reperansya sa saiyang kawsa iyo an kinematika; an sanga na nag-aadal sa mga pwersa asin an saindang epekto sa paghiro iyo an dinamika.

Naliliwat an posisyon sa akto nin paghiro

Kun an bagay dae nagbabago relatibo sa sarong reperensya, an bagay iyo nagpapahingalo, mayo nin paghiro, dae nakakahiro, nakapirmi, o para magkaigwa nin konstant o dae-naliliwat kan oras na posisyon sa saiyang kapalibotan. Huli ta mayo nin absolutong reperensya, an absolutong paghiro dae madedetermina.^[1] Kaya, an gabos sa uniberso pwedeng makonsidera na yaon sa paghiro.^[2]

An mosyon naaaplikar sa baryenteng mga pisikal na sistema: sa mga bagay, lawas, materyang partikulo, materyang hiwas, radiasyon, radiasyong hiwas, radiasyong partikulo, kurvatura, asin ispasyo-oras. An saro pwede man magtaram sa paghiro kan ladawan, hugis, asin mga limitasyon. Kaya, an terminong mosyon, sa heneral, minasignipika kan padagos na pagbabago sa mga posisyon o kumpigurasyon kan sarong pisikal na sistema sa ispasyo. Halimbawa, an saro pwedeng magtaram dapit sa paghiro kan sarong wave o dapit sa paghiro kan kwantum na partikulo, kun sain an kumpigurasyon iyo pigbibilog nin mga probabilidad kan minaokupa na ispesipikong posisyon.

An pangenot na kantidad na minasukol sa paghiro kan lawas iyo an momentum. An momentum kan sarong bagay naglalangkaw kaiba an masa asin an belosidad niya. An kabilugang momentum kan gabos na bagay sa isoladong sistema (dae naaapektaran kan mga panluwas na puwersa) dae naliliwat sa oras, bilang pagpapaliwanag kan ley kan konserbasyon nin momentum. An paghiro kan sarong bagay, asin naman an momentum kaini, dae maliliwat hasta may puwersa na mag-akto sa nasambit na lawas.

Mga panluwas na takod

• Igwang relatibong medya para sa Paghiro duman sa Wikimedia Commons

Toltolan

1. Wahlin, Lars (1997). "9.1 Relative and absolute motion" (PDF). The Deadbeat Universe. Boulder, CO: Coultron Research. pp. 121–129. ISBN 978-0-933407-03-9. Archived from the original (PDF) on 2016-03-04. Retrieved 25 January 2013.
2. Tyson, Neil de Grasse; Charles Tsun-Chu Liu; Robert Irion (2000). One Universe : at home in the cosmos. Washington, DC: National Academy Press. ISBN 978-0-309-06488-0.