From Wikipedia, the free encyclopedia
An pinakahalawig na pigtataram na tataramon sa Hapon iyo an Hapon, na ipigsusuway sa pirang diyalekto na may Diyalektong Tokyo na pigkokonsiderar na karaniwang Hapon.
| Mga tataramon kan Hapon | |
|---|---|
| Mga Opisyal na tataramon | Mayo[1] |
| Mga pangenot na tataramon | Japanese |
| Mga rehiyunal na tataramon | Ryukyuano (Okinawano et al.), Ainu, Hachijō |
| Mga Minoridad na tataramon | Nivkh, Orok |
| Mga pangenot na imigranteng tataramon | Koryano, Intsik |
| Mga pangenot na dayuháng tataramon | Ingles, Ruso, Aleman, Pranses, Portuges, Espanyol, Mandarin, Olandes, Ingles na Bonin |
| Mga pansinyal na tataramon | Palba kan Hapon Palba kan Amami Oshima Palba kan Miyakubo |
| Mga simpleng layout nin kilyawan | JIS  |
Bilang kadugangan sa tataramon na Hapon, ipigtataram an mga tataramon na Ryukyuano sa Okinawa asin sa mga parte kan Kagoshima sa mga Isla nin Ryukyu. Kaiba kan mga tataramon na Hapon, parte an mga tataramon na ini kan pamilya nin tataramon na Hapon, alagad magkasuway na tataramon an mga ini asin bakong kapwa na nagkakasinabotan sa Hapon o sa lambang saro. An gabos na ipigtataram na tataramon na Ryukyuano tinipo kan UNESCO bilang delikado na mawara.
Sa Hokkaido, igwang tataramon na Ainu, na ipigtataram kan mga tawong Ainu, na siyang mga katutubo kan isla. An mga tataramon na Ainu, kung sain an Hokkaido Ainu iyo sana an nag-eeksistido na lain, nakasuway asin dai nababali sa irarom kan anuman na pamilya nin tataramon. Poon pa kaidtong panahon nin Meiji, naging halawigan na piggagamit an tataramon na Hapon sa mga tawong Ainu asin nin huli digdi an mga tataramon na Ainu, tinipo bilang kritikal na delikado kan UNESCO.[2]
Sa kadugangan, an mga tataramon na arog kanOrok, Evenki asin Nivkh na ipinagtataram sa daring kontrolado kan Hapones na kahabagatan na Sakhalin, nagiging urog na urog na delikado mawara. Pagkatapos kan pagkua nin kontrol kan Unyon Sobyet sa mga rehiyon, an mga nagtataram kan mga tataramon na ini asin an saindang mga makuapo, naglipat na sa panginot na kadagaan kan Hapon asin eksistido pa man nanggad sa sadit na bilang.
An mga nagtataram kan Koryano, asin Koryanong Zainichi, na naggikan pa sa Korean, nag-iirok man sa Hapon.
Ipigpapahiling kan ebidensiya na an mga tawong nag-iirok sa Hapon asin sa mga isla kaini hali sa pagpuon kan Panahon nin Paleolitiko. Dai aram kung aring mga tataramon an saindang piggagamit.
Dai naghaloy pagkatapos kan ikaduwang siglo iyo an pagbutwa kan mga indikasyon nin tataramon sa mga tekstong Intsik. Pigpapusog an mga karakter na Intsik asin piggibo an mga listahan kan mga tinataram sa Hapon. Iniiba an mga karakter na Hiragana asin katakana bilang sarong medyo tumpak na paagi tanganing minakapot sa mga tanog kan mga karakter na Intsik.
Inot na ipinamidbid an mga karakter na Intsik sa mga tataramon na Ryukyuano sa pirang sandali sa ika-13 siglo. An mga detalye na manongod sa tataramon, dai pa gayong midbid . Pigsasabi kan mga rekord kan ika-kag-apat na siglo na naggagamit nin hiragana an mga regalo gikan sa mga Isla nin Ryukyu sa Tsina, na nagpapamati na nakabugkos sa kadagaan na Hapon an mga tataramon na idto kadtong panahon na idto.
Ipigtala kan kasaysayan na nakapagtaram an mga tawo sa Hokkaido, Sakhalin asin mga Isla nin Kuril nin tataramon na Ainu, alagad igwa man na mga lugar sa laog asin palibot kan Tōhoku na hali sa mga tataramon na Ainu an mga pangaran. Susog sa mga rekord kadtong ika-16 na siglo, mayo pa nin nakasurat na porma an mga tataramon na Ainu. Kadto sanang ika-19 na siglo nagpoon na maggamit nin katakana an mga tataramon na Ainu.
Ipigpapahiling kan talaan na pigtataram an tataramon na Orok kaidtong huring parte kan panahon nin Edo sa Hokkaido,Plantilya:Dubious Sakhalin asin sa mga Isla nin Kuril;Plantilya:Dubious arog pa man kaito, kakadikit pa sana an nagtataram.[nangangaipo nin toltolan]
Arog kan Orok, ipigtataram an tataramon na Nivkh sa Sakhalin asin dai nahaloy sa Hokkaido,[nangangaipo nin toltolan] asin pati sa mga isla nin Kuril.Plantilya:Dubious Dai aram kung yaon pa nanggad sa Hapon an mga nagtataram kan Nivkh.[nangangaipo nin toltolan]
Poon pa kadtong katahawan na panahon, nin huli ta sa mga pagbisita kan mga Europeo, naggamit man an Hapon nin pirang mga banyagang kataga.
Pagkatapos kan 1543, Portuges an inot na tataramon nin pakikipag-takudan sa mga Europeo, alagad dai nahaloy, niribayan ini kan Olandes pagkatapos halion kan mga Hapones an mga Portuges sa nasyon.[3] Nagsagibo an gobyerno kan Hapon nin mga negosasyon sa mga awtoridad kan Kansulnopan sa Olandes sagkod kan taon 1870.[4] Poon kadto an Ingles an naging panginot na tataramon nin pakikipag-takudan sa mga nasyon kan Kasulnopan.
An tataramon sa pataram na pigtataram kan mga katutubong tawo kan insular na nasyon nin Hapon sa ngunyan asin sa panahon na naisurat na kasaysayan an nababali sa arinman sa duwang panginot na pila kan tataramon nin tawo:
Dagdag pa sa dalawang katutubo mga pamilya nin tataramon na ini, igwa man nin Palbang Hapon, pati na man an mga makabuluhang minorya nin etniko nin mga Koryano asin Intsik, na binibilog susog sa pagkakasambit mga sa 0.5% asin 0.4% kan populasyon kan nasyon asin kadaklan sa sainda, padagos na nagtataram kan saindang etnikong tataramon sa pribado (hilingon an Koryanong Zainichi). Igwa man na kamangno-mangno na kasaysayan kan paggamit nin Kanbun (Klasikal na Intsik) bilang isang tataramon kan literatura asin diplomasya sa Hapon, kaarog kan katindugan kan tataramon na Latin sa medyebal na Europa, na nagwalat nin dai mahali na marka sa bokabularyo kan mga tataramon kan Hapon. An Kanbun sarong mandatoryong asignatura sa kurikula kan kadaklan sa mga pansekondaryang eskwelahan kan Hapon.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
