From Wikipedia, the free encyclopedia
I da artikulatorischn Phonetik is a Konsonant a Sprouchlaut, da wou mit leichta, halwata oda ganza Blockiring von n Vokaltrakt assagredt wiad. Beispill san es [p], wou lefzad (labial); es [t], wou zungspitzad (apikal); es [k], wou zungruggad (dorsal); es [h], wou ganz hint ban Stimmõsatz (glottal); es [f] u [s], wou duach a Hindanis streamad (frikativ) un es [m] u [n], wou duach d Nosn (nasal) assagredt wiad.
Wal d miglechn Lautt i d Sprouchn vill mejara han wej d Bouchstoom in n Alphabet, hom se d Leitn es Internazionala Phonetischa Alphabet (IPA) assadenkt, um an ejdaran Laut a oingas Zoichn zen gem. Aingle hod owa s Alphabet uaft wenga Lautt wej Konsonantna, dass ma Bochstomkombinaziona heanimmt, wej deitsch "ch" u "sch" oda Diakritika af d Zoichn setzt, wej d Hatschkala ban bejmischn "š" u "č", manchane Bouchstom hom owa aa vaschinane Assprochn, z. B. dass a "d" af deitsch in Aslaut wej a "t" asgsprochn wiad.
Es Woat Konsonant kumt von n Lateinisch cōnsonāns "midklingad, midrouffad", wos a Loaniwasetzing (Calque) von n Grichischn σύμφωνον (sýmfōnon) is.[1][2] Da Dionysius Thrax had d Konsonantna aso gnennt ghobt, wal s zamm mid an Vokal asgsprocha wean. Dej Konsonantna houd ar aftoalt af d ἡμίφωνα, d "holbrouffadn",[3] fia d Kontinuantna (Frikativ un Approximantn) u d ἄφωνα, d "ned-rouffadn",[4] fia d Plosiv.[5]
Heit woiss ma owa, dass des ned zendsthi i d ganzn Sprochn ganz aso is, wej dass ma amol gmoint houd, sua findt ma aa Plosiv, dej wou koa Vokall ned hom, wej bspw. in Nuxalk z Kanada, wos mid doudazou beitrong houd, dass d Konsonantn heintztoḡ aa nimma aswej a "midgreifta Lautt" defeniad wean.
Es Woat Konsonant ko aa an Bouchstom von an Alphabet moina, da wou fia an Konsonantn stejt. Dej 21 Konsonantn von n Alphabet san B, C, D, F, G, H, J, K, L, M, N, P, Q, R, S, T, V, W, X, Z, un ej amols Y. Es Y stejt in n Deitschn ned grouss fia an Konsonantn, owa ma ko s in deitschn fia /j/ i n Fremdweatan wej "Yorkshire-Terrier" finna.
A weitane Definizion is, dass d Konsonantn u d Vokall vaschinane Toal von ara Silm furma. An mejara tejnatn oda rouffadn Toal vo da Silm nennt ma Silmspitz oda Silmkean, gwenle is des a Vokal, dej wenga tejnatn Randlaut vo da Silm (Onhiab u Aslaut) san gwenle Konsonantna. Beispill fia Silmstruktuan waratn CV, V u CVC, wou C fiaran Konsonantn u V fiaran Vokal stejt.
An ejdara Konsonant ko nou gwisse Karakteristika klassifiziad wean:
Konsonant wean duach Kombinaziona vo de gnenntn Karakteristika bschrim, wej bspw. "stimmlous-alveolara Plosiv" fia [t]. De mejran Karakteristika nennt ma nea wenn s an Untaschid i da Sproch machn.
Ba manchane Konsonantnpoa, wej ba p:b, t:d, untascheidt ma aa an relativn Kraftafwand fortis u lenis, wos ma owa mejara fonologisch wej fonetisch sigt.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.