Tonina woa a westlige Schtod in da Maya-Klassik. Se woa zwoa scho in da frian Klassik a kloanara Schtodschtoot. Bedeitand is de Schtod owa eascht zan End vo da Klassik wuan. Do hods de fria großn Schtootn wia Palenque und Yaxchilan eaowad. Se woa in da Maya-Klassik ane vo de leztn Schtootn de zan existian afghead hom.
Doo is schee zsegn, wie de Leid mid de 7 Terrassn den Haung ausgnuzt hom.A Stele vom 6 Kini; Jagua-Vogö.
A feste Siedlung hod ma eascht im 2 Joahundat earicht.
Ma hod a Restl vo an Text gfundn, dea scho af an Kini im Joa 217 hiwoast? In da frian Klassik is a scho baud wuan, owa de Fundament lign unta de Schpoda afgrichtn Mauan.
Af an Altoa is a Kini vameakt, dea im Joa 514 regiat hed und en Naum Reptü-Schedl ghobd hom soid.
Wos dazwischn woa, des woas ma ned, es soin nu 4 Kini regiat hom? Owa 568 soi da Jagua-Vogö da Kini gwest sei.
Toniná woa domos nu a kloane unbdeitande Schtod und zweng dem is easchtmolig a Peason aus Tonina in ana aundan kloan Schtod, en Chinikiha 573 eawehnd wuan.
A gfesslta Kriagsgfaungana Odliga, dea af sei Opfarung woat. Zan Demiatign hod ma eam de Oahpflöck aussagnumma und Papiaschtroafn duachizogn.
611 is da natialige Gegna vo Toniná, Palenque vo Calacmul zaschteat wuan. Do da Palenque-Kini K`inich K`an Joy Chitam II. noch Tonina vaschleppt wuan und eascht 618 töd wuan is, woa Tonina an dem Kriag beteuligd. Tonina woa mid Calakmul vabündt und megligawois woa des da Auloss vom Afschtig da Schtod. Woascheinli is um de Kontroi vom Haundlsweg afm Usumacinta (Offnfluß) aun de Goifkistn hi gaunga.
Da Kini K'inich Hix Chapat hod bis 665? gheascht.
Und nu a gfesslta Gfaungana mid de Papiaschtroafn in de Oahlappal.
682 is da Yukno`m Wahywal zan Heascha wuan. Dea hod fest Kriag gfiad. Af ana Stele san da nockade Kini vo Annak? mid zwoa aundare gfesslde Mauna doagschtöd, wias in Kini vuagfiat wean. Owa im Joa 687 is a vom Kini K'inich Kan Balam IImid de Leid aus Palenque gfaunga gnumma und daun a gopfad wuan.
Da K'inich B'aaknal Chaak woa vo 688-715 da Heascha und eam hod de Nidalog gwuamd. Drumm hod a 688 wida s`Kriagfian augfaungd und des od eascht 714, vualeifi afghead. Unta eam is a da neiche Boischpüplotz 699 eigweiht wuan. Natiali mid da Opfarung vo de Kriagsgfaunganan aus Palenque.
711 hod Tonina nuamoi gwunna, owa so oag, das ma vo Palenque 10 Joa nix mera gheat hod. Do woa megligawois scho a a aundara Kini Midregent??
Vo 736 bis 762? soi da K'inich Tuun Chapat regiat hom, mid weidare Kriag gegn Palenque.
Unta an aundan Kini? soi 764 nuamoi Palenque in ana Schlocht gschlogn wuan sei.
Da ochte Hescha vo Tonina, vo dem ma nedamoi en Naum woas, woa da Machtigste. In de Inschriftn wiad a nua ois da aj b'olon b'aak bzoachnt (Dea, dea de vün Gfaunganan gmocht hod) . Unta Eam is vü baud wuan. Ea hod Pomoy, an Vasall vo Calakmul789 eaowat und en Eiflußbroach vo seina Schtod 806 iwa de Schtodn Yaxchilan und Palenque ausbroat.
De Schtod Toniná woa gaunz af Kriag und Eaowarung eigschtöd. Es gibd koa aundare Mayaschtod wo so vü kloane Figurinen, Fries oda lebmsgroße Figuan zan findn san, de nua gfesslte, demuatigte Kriagsgfaungane doaschtön.
De Eischtig em Palost vo da Untawöd.
Midm 9 Heascha, em Sak Tz i is owa a mid Tonina beago gaunga. Ea hod zwoa nu Skuiptuan vo gfesslte Kriagsgfaungane heaschtön lossn. Unta eam is 837 nua a oanzigs Datum vameakt.
Vom 10 Heascha gibts nu zwoa kloane Skuiptuan aus de Joa 904 und 909 owa koan Naum mea. Do de Zwoa owa in an aundan Kunstsschtü goawad wuan san, kau ma aunehma das de Schtod vo ummas Joa 900 vo de Putun-Maya bsezt woa. De den Usumacinta-Fluß affakema san und a scho aundare Schtäd zaschteat hom?
Nochand hod a de Schtod zan Existian afghead.
De aundan Schtäd aus da Maya-Klassik san scho untagaunga gwest. Do Toniná weid im Westn glegn is, hods lenga iwalebd. Woascheinli woas wossamassi bessa gschtöd. Owa weu a da Haundl toteu zaumbrocha is, woas a mid ia zend. In dem großn Gebiet woan nu a Weu a boa Weila, de owa schpoda a afgem wuan san (noch eppa 100 Joa).
