From Wikipedia, the free encyclopedia
D Božena Němcová, borne Barbora Novotná, spada Barbora Panklová (4. Fewa 1820 Wejn?[1] – 21. Jenna 1862 Nové Město (Prag)[2]) is a tschechische Schriftstöllari vo da Tschechischn Nazionaln Renaissance gwej. Ej amols wiad s eigreiht zen spadn Romantismus oda zen frejn Realismus, am mejran wiad s owa eiplaziad af n Zomstouß vo de zwoiana Strejminga, reschpektiv wiad s viagstöllt als wej a Autori, dej wou se dene zwou Eioadnunga entzejgt.[3] Weitas wiad iwa Zommaheng mid da sentimentaln Estetik von n Biedermeier noudenkt.[4] Za de iring ba d Liasar am lejban un am mejran glesnan Weakn ghejan d Prosastick Babička (1855), Divá Bára (1856) un irane Gschichtnan u Maarla.[5]
D Božena Němcová houd a vuanemle deitscha Derziung i d Jouana 1830-1833 z Chvalkovice krejgt, d tschechischa Orthografi had sa se ejascht mid Volljehrekait z Praḡ beibracht.[6] I da selmoling Epochn is s fea Fraua vo iranen Stand normal gwej, dass assa an Tschechisch aa a Deitsch hom kinna.[7] Sa wiad vabundna mid de Bamejunga vo da frauatn u da nazionaln Emanzipazion. Mid iran Wiakn hod s si asdarrunga d Stöllung vo ana tschechischn Vulkspatroni un ana idjelln Hejtari vo da etnischn Identitejt.[8] Assa dem literarischn Werk vo da Božena Němcová is a Sujet von n Enteress aa ira Privatlem, nomatle s unglickle Zomalem, d Ejh u ira Baziung z Manna, owa aa Load, politische Vafolgung u gsundhaitlicha Baschweaniss, d wou zou irann vuazeiting Toud gfejat hom.[9] Sua ham s d Hypothes iwa d unejalichat Obstamming vo dar Autori mid afbracht zwengs an Bezuḡ zen Adel.[10]
In n 20. Joahunnat had si d Němcová d feste Afmerksomkat ba Kinstlan u Furschan daholtn. I d 30ga u 40ga Jouana von n 20. Joahunnat is s a Musn gworn vo de Avangard-Dichta, unta dene Vítězslav Nezval, Jaroslav Seifert u František Halas.[11] Den Beitroḡ vo da Němcová fia d tschechische Kultur hom groußkopfata Vejcha wej da František Xaver Šalda u da Václav Černý untastrichn. Aa komunistische Autorna wej da Zdeněk Nejedlý (1927) u da Julius Fučík (1940) ham s a zentrala Autori vo da tschechischen Nazion in n 19. Joahunnat ghoissn. Da Fučík is s innawoan als wej d Bagrindari vo da neizeitatn tschechischn Prosa.[12] Dasida de 50ga Jouana is alladings d Interpretazion von irann Schaffn da heaschatn Ideologi völli untagoadnet woan. D Božena Němcová is presadiat ud doagstöllt wuan wej a Pioniiri vo da sozialistischn Idee. Ira Werk is aso wej d Schriftn von n Alois Jirásek u n Josef Kajetán Tyl, nei assagem u propagiad woan duach Untarricht, Asstellunga u Adapziona.[13] D Posizion imittn von n tschechischn prosaischn Kánon had si d Němcová aa nou an Joua 1989 daholtn, un ira Bouch Babička is z Bejma aa nu z Õfang von n drittn Joartausnd als wej a obligatorischa Untarichtstext õgseng woan.[14] Da Martin C. Putna had daschrim, dass sih um d Němcová umma zwej Mythna assabildt hom: Af dar oina Seitn a Bild vo oina grod mariánischn Bschitzari vo da Nazion, af dar ondan da „Antimythus“ vo da moralisch unkonvenzionelln Schriftstöllari, mid an ugstejman Lejwaslem u vollas Glusd.[15]
Es gnaua Datum u den Oat vo da Božena Němcová sa Gebuat woaß ma ned. As git dodriwa mejrane Theorien.[16][17] Manchane Historika u Furscha genga as vo de Õgoum in n Amtsreḡista vo da Stodt Wejn, nou dem wou a Barbara Nowotny en 4. Jenna 1820 i da Alsavuastod af d Welt kumma is. Zejascht is s afzuang wuan als wej a unejalichs Kind vo da Theresia Novotná (1797–1863). I da Božena Němcová irane pasejnlichn Korespondenzna is da 4. Jenna z eftas als wej a Gebuatstoḡ vo ira gnennt.[16] Den Familnanamma Panklová (oda aa deitsch Pankl) houd d Barbora nou da Heirat vo iran amtlichn Votta, en Kutscha Johann Pankl (1794–1850), mit da Theresia Novotná krejgt. Dej Heirat is en 7. August 1820 i da Mariä-Himmlfoats-Kirng z Malá Skalice, in n gengweating Toal vo da Stod Česká Skalice, gweng. Da Johann Pankl is vo da Heakunft a Ejstarreicha as da Gmoa Gainfarn z Nidaestarreich gwen. Nou da Heirat houd ar d Barbora als a ejalichs Kind legitimiad. U s schenna is, dass s a Duplikat vo den Wejna Amtsregistabladl git, i den wou da Johann Pankl als wej da Voda vo da Barbora gnennt wiad.[18]
De ondana Theorie – untastitzt bspw. vo dem Historika Jaroslav Šůla – bsagt doudageng, dass d Božena Němcová en 2. Moa 1818 z Schlesia af d Welt kumma is. D Haptgrundloḡ vo dera Theorie bildn de Vamerkk as n Schöjllreḡista vo Česká Skalice (Bejmisch Skalitz). D Barbora hod de Schöjlln i d Jouana 1824–1830 bsoucht, wos des Gebuatsjoua 1820 unwoascheinle macht. Da Vamerk iwa d Gebuat as Wejn as n Joua 1820 ghejad nou dera Theorie zer enn ondan ned-ejalichn Kind vo da Theresia Novotná.[16][17] Iwa da Božena Němcová irane Heakunft existian weitas nuh Spekulaziona, wej dass s a unejalicha Tochta as-r ana aristokratischn Famil warad.
Nuh vua s gheiad hom, san da Pankl u d Novotná mid da Tochta Barbora umzong af Ratibořice (Ratiborschitz) afn Huaf vo da Heazogi Kateřina Zaháňská, wou nou da Voda als wej a Stallmoista gowad houd, d Mouda hod a Õstölling ban Weschflaan krejgt. Durtnhi is a Neichtl spada fiar a Zeidl aa d selmals 55 jahrada Moutta – u doudamid d Groußmoutta vo da Barbora – d Maria Magdalena Novotná hizong, a boane Čudová (af d Welt 1770 i Dobruška-Křovice, vo da Welt in n Joua 1841 z Wejn). D Groußmoutta hod de kloina Barbora stoak pregt; i da Jugnd u Majorennitejt had s de Božena Němcová oaḡ idealisiad ghabt.
Wej schou dawejnt, had d Barbora Panklová i d Jouana 1824–1830 d Schöjll i Česká Skalice bsoucht. Danou is „af Daziung“ gem woan nou Chvalkovice in a Famil von n durting Vawalta von n Õwesn von n Augustin Hoch, dass sa sih fuat in n Deitschn un i d „Daamasittn“ lianad. Durtn had s drea Jouana vabracht, bvua s wida af Ratibořice zrugga is.
Schou in n Joua 1837 hom ira d Öltan den Josef Němec (1805, Nový Bydžov – 1879 Tábor[19]) ois Zuakinfiting aftrim, a trum ölta als wej si sölwan, u nu in n gleichn Jouar is Houzad gfeiat woan. D Braut hod da Johann Pankl zen Altar gfejat, d Moutta Theresia Panklová, borna Novotná, houd ba da Houzad niad toal gnumma.
Da Josef Němec, an wou s drei Sin un a Tochta boan houd,[20] had goawad als wej a Finanz-Respizient vo da Woch. Da Němec is a tschechischa Patriot gweng u hod publiziad unta den pseudonym Bořivoj N. Bydžovský. Sane Iwagoadnetn hom mid Owacht sane 'Bleckunga', sane Demastraziona, von n Tschechntum gfulgt un ej amol schawenzlad mid an Stickal dejnstlicha Gflissaheit. In n Zammahang doudamid is ar eftas dejnstle vasetz woan, u mid ejm han aa Frau u Kind, de Famil de seina, midumzong. Dej Ej is ned von Õhiab õ a glicklicha gweng. Oa Joua nou da Houzad is da Josef Němec vasetzt woan gweng af Josefov, wou ar sa ejaschts Kind krejgt houd – en Hynek. Danou is d Famil wegga af Litomyšl, wou in n 1839ga Joua da onda Suhn, da Karel af d Welt kumma is.
Seit n Joua 1840 hod se d Němcová kuriad u ghoalt ban Dokter Josef Čejka, mid den wou sa sih vaspezlt houd, u da wou s bakonnt gmocht houd mid de selmoling hoimatle gsinntn bejmischn Autorna. In n Joua 1840 is d ganz Famil iwagsidlt af Polná, 14 km noadestle vo Jihlava (Iglau), wou da Němec dagnennt woan is zen Finanz-Respizientn vo da Expositua.[20] D Famil had se duach a Vamittlung anond zamgnejchad mid da eatlichn Rennessons, in Asfliing min Gostgewa u Buagmoista vo da Stod, en Antonín Pittner. Bsoucht hom s es Amatea- oda Freiwüllingtheata, glesn hom s de tschechischn Nourichtn i de Zeitschriftn Květy u Česká včela. Nou ana Zouschrift, an Brejf, en wou d Božena Němcová an Ludvík en Ritta vo Rittersberk daschrim houd, hod s i Polná s ejascht Mol a tschechischa Bejchln i d Hendt krejgt. Es ejascht vo dene is a Bouch gweng, wou da Jakub Malý as n Englischn i s Bejmisch iwagsetzt ghobt houd, u wou woascheinle es Weakkal Tales of the Alhambra[20] vonn amerikanischn Schriftstölla Washington Irving gweng is. Dej Němcov'a is i Polná d Tochta Theodora boan woan, de wou en 19. Brouchat/June 1841 tauft woan is.[20][21] Af d Helft von n 1842ga Joua sans ummazong af Prag, wou da Josef Němec hivasetzt un af a hejchan Postn bfeadat woan is. I Prag is en 2.Ottowa 1842 wej a dritta Suhn da Jaroslav af d Welt kumma.
I Prag had d Božena Němcová, unta n Eifluss vo de Dichta Václav Bolemír Nebeský u Karel Jaromír Erben, õgfongt un õghebt Tschechisch z schreima. Ira sa ejaschts Gadicht, Ženám českým, is af Fiasproch von n Nebeský en 5. April 1843 i da Zeitschrift Květy druckt woan. Mid den bildetn Václav Bolemír Nebeský had se d Němcová gföjlsmasse õgnejchad,[22] owa da Nebeský had des Techtlgmechtl frejh ogwiagt, un is wegga ganga af Wejn, sane Studia zen daendn. D Němcová is nou san Weggang schwaar dakrõnkt u houd a groußs Fejwa grejgt. In n 1843ga Joua is s mid eran Mõ fuatzong af Domažlic', wou d Němcová gwirkt had als wej d praktisch ejaschta nazionale Afweckari. Õ da Fassaadn õn n náměstí Míru Nr. 120 is a Gadenktaafal mid den Text Dou had d Božena Němcová, de ejascht tschechische Schriftstöllari glebt, um d Domažlitza Gengd had sa se iwa ondanem vadejnt gmacht. Vo a Schwesta fia d Schwesta. 1895. In n Joua 1847 san d Němcov'a as Domažlice wegga zong. In n 1848ga Joua is da Josef Němec bschuldigt wuan weng an Wirwl u Konspirian geng en Stoot; dass a furtzejng hod derffa vo oan Uat zen ondan, u min Õhiam von n 1850ga Joua is ar af aingan Wülln af Ungarn valegt woan. D Němcová is zama mid drea Kinnan af Prag imme zong, wou s aanğblickle Vabindinga knipft houd mid litararisch aktivnan Patriotn.
I d 50ga Jouana houd d Božena Němcová da Josef Wenzig õgstupft, mid den Viaschlog, a aingane edukative oda untarrichtnate Eirichtung fia bejmische Moidla zen grindn. Wej s dej, zwengs ondane kinstlarische Plana, zrugg gwisn hod ghobt, hod sa se mental mid da polnischn Autori Honorata Zapová vanumma.[23][24][25]
Nuh vur en Weggang von n Josef Němec i s Ungarische, nou da Zeit i Domažlice u Všeruby, is d Famij af a Weil (von Julei 1848 bis en Jenna 1850) aa af Nymburk groun, wou da Božena Němcová d Zeitschrift Týdenník mid den Artikl Wos is Kommunismus? (Co jest komunismus?) i d Hent glengt is. Da Autor is da katolische Paada un utopische Sozialist František Matouš Klácel gweng. De Božena Němcová houd da Artikl aso eignumma, dass s a Enteress viabracht houd, zamma mid eran Mõ i d Klácela Bejmischmärische Broudaschaft (Českomoravské bratrstvo) eizentretn, wos da estarreichischn Heh zhejchst suspekt viakumma is – a utopischa Gsöllschaft vo gschwistalicha Lejb.[22] Da Klácel had danou mid da Němcová korrespondiat, u 17 Brejff õ sej adresiat, dej wou in n Joua 1849 i d Moravské noviny (Mährische Nourichtn) vaeffatlicht, u spada druckt assagem woan san unta dan Namma Listy přítele k přítelkyni o původu socialismu a komunismu (Brejff von an Freind on a Freindi ob dan Hintagrund von n Sozialismus u Kommunismus).[22] Vamittls vo da Bejmisch-Märischn Broudaschaft had d Božena Němcová san nechstn Lejbhowa, Dr. med. Jan Helcelet, kenna gliant, en wou s „Brouda Ivan“ ghoissn hom.[22]
In n Joua 1851 is d Němcová mid de Kinda af Bad Na Horách ba Bejmisch Třebová, wou s da Klácel hi eiglon ghobt houd. Dou had sa se aa min Helcelet wida troffn, owa s is scheints zwischn eana zer an Streit kumma, zumal da Helcelet, i sane Korespondenzn mid Freindn, d Němcová dasida stiardlade d Mülz hoissn toud (wal s awl klagt houd wengs da Krankat vo den Organ).[22] De Bejmisch-Märische Broudaschaft, de wou d Lejb hejd pfleng sölln, is af zletzt assanand brochn, u a Rolln i dan wiad aa en Klácel sa Eifasuchd af s Vaheltnis vo da Němcová min Helcelet gspilt hom. In n Joua 1851 had se d Božena Němcová valejbt in n Dokter Dušan Lambl, da wou iaran Suhn, en Hynek, bhandlt houd. Es Vaheltnis is rasch as gweng, wej da Josef Němec ba san Wei an Lambl san Lejbesbrejf assagstiawad houd.[22] Af s End von n August 1852 is d Němcová fuat zou sann Mõ af Balašské Ďarmoty z Ungarn; dodabei had s nema Märn aa d schlowakischn Stedt Banská Štiavnica (Schemnitz) u Sliač bsoucht.[26] I da Slowakei, wou s a Material iwa d Breichh, Kultuan u d Sprouch vo da durtatn Landbvelkarung gsammlt houd, is s i d 50ga Jouana widahuult zrugga kehrt. Dej Raisn u d Affenthalt in n Slowakischn had da Grouf Jan Nepomuk Karel (Hanuš) Kolowrat-Krakowský finanziöll untastitzt. I d draff folngadn Jouana had s aa i s Ungarische a poar weitane Raisn untanumma. N 19.Ottowa 1853 is ira Suhn da Hynek õ Lungasucht resp. TB gstuam (Ob da Ernsthaftikaet vo da Erkrankung had si d Božena Němcová ejascht in n August 1853 "dawisst", wal d Sihn da Hynek u da Karel i Prag blim san, dawal sej de Zeid von n Mounad Moa bis Mitte Ottowa 1853 min Mõ i Balašské Ďarmoty zoubracht houd. Wal irane Korespondenz zrug ghaltn woan is, odar aa ned asghendigt, is s ejascht widakumma, wej a schou in n Sterm gleng is.)
In n Joua 1854 had se d Němcová wida valejbt, u des i den jungan Medizinstudentn Hanuš Jurenka.[22] Sa Famül had des Vaheltnis natiale ned gwinscht u da Hanuš had vo Prag wegga af Poln meja, dass a s as n Kopf assa krejḡad. In n 1853ga Joua is da Josef Němec abbrouffa wuan vo seina Funkzion; von ej is an s Ghalt af Hölftn reduziad, u spada völle eigstellt wuan. Da Josef Němec is owadslous resp. 'hocknstaad' wuan, u sann Wei is deastweng niks iwa blim, wej im a Hülf ba Bakontnan z Prag se de Fejss ozenlaffa, wos owa am mearan fia d Katz gweng is. Z em dera Zeid, nou an Toud von n Hynek, houd s aa des Gschichtl min Titl Babička zamgschrim. Selmols had s i da Ječná ulic'n Nr. 516/28 glebt, u danou i da Vyšehradská ulic'n Nr. 1378/45 (unta n Emmausklouster). Õ de zwoa Heisa san spada nou a Gadenktofln drõ higmacht wuan. Z dera Zeit had s sih ra Schriftstöllagruppn, de Májovci (vadeitscht de Májovla), õgnejchad. Sinst hod sa sih owa mejra zrugga zong, u se nea af da Leicht von n Karel Havlíček Borovský in n Joua 1856 zoigt; af san Sargl, song s, houd s a dornats Kraanl, als wej a Symbol von en Martatum nidaglegt. Sa had se bakant gmacht mid de Rottover Schwestan u Autorinna Karolina Světlá u Sofie Podlipská.
In n Joua 1856 had da Němec a Stölln als wej a amtlicha "Zahlnschupfa" z Villach i Keantn krejgt. Wej a nou ra Weil im a Bferdering dabetn houd, is s ejm ogloint woan un ar is omdraf bschuldigt woan zwengs Untaschloḡing. Zen End is ar pensioniad woan u zrugga kehrt af Prag, wou an a schorffa Streit mid sana Frau dawoatt houd. D Ursach is dejsmal d Zoukunft vo de Kinda gweng, z dea de Ejaleit vaschinane Õsichtn ghobt hom. Da Němec had nou dera Zastreiting an Entwurff vo san Scheidingsgsouch nidaglegt.[22]
D Kinda hom zen End, zoma mid da Mouda, es ianane daglengt – u ned afn Voda ghejad – da Suhn Karel is af Rájec nad Svitavou ganga, se d Gertnarei õzenlerna, u da Jaroslav is zen studian af Minga umme af d Akademi vo d Bildnatn Kinst durtn. An Toḡ vua san Weggang had da Josef Němec ganz glodn u gach zurne sa Frau deroat vadroschn u zougricht, dass ba da Polizei um Hilf hat bittn meja.[22] D Ejaleit san danou awl wida gout midranant wuan u san dann owa wida iwarananna kumma. Z weitanan Streitarein is i da Zeid kumma, wej da Suhn Jaroslav as Minga wegga gschickt woan is, wal ar ned gnou Gerschtl, also koa finanziella Mittl meara ghabt houd. Z Prag houd ar a Stölln bar an Fotografn aftrim, owa wej ar amol z spad af d Nacht hoime kumma is, is a weitana dramatischa Streit zwischa de Öltan asbrocha gwej, u d Božena Němcová had wida vua san Mõ Reiss-Aus nemma meja. Danou had d Božena Němcová schou nimma min Mõ wida goud wean woln, un is in n Joua 1861 wegga ganga af Litomyšl, wou s vasoucht had se mid-r ana Orwad in n Varloḡ von n Antonín Augusta duachzenschlong, wej ar grod d Asgoub vo sane Schriftn zrecht u zweḡ gricht houd.[20] Z dera Zeit is s owa schou stoak krõnk gwej (d gnaua Krankat woiß ma ned),[27][28] u d finanziella Nout u da Zoustand von n Gsund hom s gnejtt af Prag, ze eran Mo, zruggzenkehrn. Es ejascht Heft vo da II. Asgoub vo san am mearan gfeiadn Weak – Babičky (d I. Asgoub is assa in n Joua 1855) had s oinn Toḡ vua san Toud krejgt. En 21. Jenna 1862, nou veja Taḡ Koma, is s in n Haus U Tří lip (Ba de drei Lindn), heit i da Strouss Na Příkopě Nr. 854/14, gsturm.[27] Da Dokta Josef Podlipský hod als Grund fia n Toud „algmoina Wossasucht“ õgem.[27]
D Božena Němcová had vill Jouana vo san Lem, bsundas wej s af s End zouganga is, i bittara Oamat valebt, uaft scho am Hungatouch noḡad. Villmals had s bakannte Leit un i biagalichn Kroasn um a Abhilf bittn meja, oda houd af Schuldn glebt. D ejalichn Einnouma san ned hikumma u za Zeit vo san Afenthalt z Ungarn had s nea irregulera Sendunga ghobt. D Němcová had se selm vagems gmejt, a Õstölling zen krejng, d wou gaingt is fea san sozialn Status als wej a Frau von an Stootsbeambtal. Glenghaitle had s a Einnouma vo literarischn Tejtikaitn ghobt.[29] D Wirkungslosikait vo de Hilfn, d wou d Němcová zen wirtschaftn kamm glangt ham, stejd in n Kontrast zou da prunkvolln Leicht, d wou d Biaga fea sej asgricht hom, u mid dem Renamee, es wou s nou an Toud krejgt houd. Bagrom wuan is z Vyšehrad u s Gro is aingle nem an Gro von n Václav Hanka gweng, owa ira Boana san, wej eam sa Frau gsturm is, af n heitinga Oat transferirt (Vyšehrader Freithuaf Gro 2B-12). Ira Mõ is in n Joua 1879 bagrom af n heit schou gschlossnen Freithuaf ba da Kirchh von n Hlg. Filip u Jakub z Tábor. Mid 74 Jouanan is ar ban Suhn Karel u sana Famil gsturm, d wou am Křižíkovo náměstí gwõhnt houd. Da Karel Němec is a Profesor af da eatlinga Wiatschoftsschöjll wuan,[30] u houd aa in n durtatn botanischn Gortn gorwad.
D öltare biografische Litratua iwa d Božena Němcová hom d Öltanschaft vo da Theresia u den Johann Panklov u den 4. Fewa 1820 als wej es Datum vo da Geburt ned i Zweifl zong. Fea d Moutta houd ma d jingane Tochta vo da Magdalena Novotná, d Johanna Barbara Theresia, ghaltn.[31][32][33]
In n 1973ga Joua is a Text mid den Titel Pravda o matce Boženy Němcové assakumma, i den wou d Autorn asranand posamentirn, dass d Moutta (nou de Õgoum in n Reḡista) de öltane Tochta vo da Maria Magdalena Novotná, d Maria Magdalena Theresia, warad, d wou 1820 schou 22 Jouana ghobt houd.[34]
Nou de Õgoum in n Schöjllreḡista, u nou era aingan Korespondenz, is owa sua gout wej dawisn, dass d Božena Němcová vur an 1820ga Joua af d Welt kumma is, u zwoa ejḡatwenn zwischa d Jouana 1816 u 1818.[35][36] Da Furscha Jaroslav Šůla had d Hypothes formaliad, dass d Božena Němcová õn an suaweit ned weita kenntn Oat, woascheinle z Schlesia õn n 2. Moa 1818 af d Welt kumma war; as ejḡat oa Grindt hejdn nou d Panklover af sej d Identitejt von an ondan Kind iwatrong, s wou z Wejn en 5. Fewa 1820 tauft woan is. U des machad d Eltanschaft vo d Panklover zweiflhaft.[37]
Aa de Theorie, dass d Božena Němcová von an noblan Gschlecht warad, is afkumma. Z ejascht houd den Gadankn da Karel Pleskač virabracht[38] u nou ejm da Jarmil Krecar.[39] D Hypothes, dass d Božena Němcová d unejalicha Tochta vo da Herzogi Kateřina Zaháňská gweng is, is nou owa wida widalegt woan.[35] Oa Furscha, bsundas d Helena Sobková, had d Õsicht, dass s si um d Tochta vo da jinganen Schwesta vo da Kateřina Zaháňská, dej Dorothey vo Biron, u spadane Grejfi de Talleyrand-Périgord handln kanntad. As da Affer vo da Dorothey vo Biron min Grouf Karel Jan Clam-Martinic (1792–1840) is scheints wirkle a unejalicha Tochta kumma... De Tochta had d Dorothea owa ned als wej d aingane dakennt u had s in n Oatsregista unta den Namma Marie-Henriette Dessalles eitrong loua.[40] Da Furscha Miroslav Ivanov halt des aa fea zweiflhaft...[36]
Õgfangt von n 1850ga Joua had d Němcová z Praḡ 12 Jouana glebt, de wou s blouß kurz durch an Affenthalt z Dresdn u drei Foartn i s Slowenisch (Region Banské Štiavnice, Sliače, Brezna, Horní Lehoty, Velké Revúce, Chýžně) un af Ungarn (1851, 1852, 1855) untabrochn houd. Z Praḡ kennt ma vo ira mejra wej 14 Adressn, wobei d Quartia allsamt af da rechtn Seitn vo da Moldau gleng han. A Listn mid de ganzn Adresn u Denkmela findt se i da Bejmischn Wikipedia.
Oins vo de awl widakeradn Problem is d Frouḡ, wos ma d Božena Němcová eireiha kõ za d Autorn von n literarischn Realismus. Schou i d 70ga u 80ga Jouana von n 19. Joahundat had se i da bejmischn Litratua a Kanon von n selmaling „modernn Realismus“ asgfirmt, da wou d eltnanan Weak scheja koa Owacht ned gschenkt houd. Da Autoa u Kritika Ferdinand Schulz had den Zougang owa kritisiad, als wej a Haltung vo „modischn Realistn“, wou in n altn kinstlarischn Realismus niad drinnasteckn. In n Artikl „Literatura“ (1891) nennt ar d Povídky z kraje (1851) von n Pfarra František Pravda u da Božena Němcová era Babička (1855) a Musta von n Realismus.[41] Aa d Eliška Krásnohorská, houd in n Afsotz „Dvě básnířky lidu“ as n Joua 1880, gsogt, dass d Němcová d Ondan iwafligld mid „irna realsitischn Echtait" un dass s dafossad in irnan bschreiwadnan Tazejlungan es getreilichst Bildl von en oifochn Gvolk san Lem. D õschauada Echt- u Stimmikait u d Worscheinlikait had d Němcová, nou da Krásnohorská, ejascht valoussn ghabt ba da Schildarung vo de idealisiatn herrschaftlingan Famillna.[42] D bejmisch Litratuagschicht had doudraf es Weak vo da Božena Němcová af n Iwagang von n Romantismus zen Realismus eigoadnat.[43] Za Frou, z wechtana litararischnan Richting d Němcova aingle zou zn ordnan u wej s zen vastej is, hom se vill groussa bejmischa Litratuawissnschaftla u -kritika n Kopf zbrochn. Doudrunta da František Xaver Šalda, da Václav Černý u da Arne Novák.[3][44][45]
I da zwoatn Helft von n 20. Joahundat is kumma zer ann stiakanen Zammbringa vo da Božena Němcové min Realismus afrana ideologischn Grundloḡ. Wal ma n Realismus als wej a historisch richtia Richtung un an nejting Vualaffa von n offezjell untastitztn sozialistischn Realismus gseng ghobt houd, had ma dej 'Realistizitejt' vo da Bagrindari vo da modernan bejmischn Prosa untastrichn. Da Zdeněk Nejedlý halt d Babička fia a wunnaschejns Beispill von n literarischn Realismus,[46] u nennt d Němcová midunta a Impuls-Geberi fia d bejmischa sozialistischa Litratua.[47]
I da bejmischn Litratuaforschung in n 21. Joahundat is ma zarana wenga ideologischn un analytischnaren Reschersch zrugg kumma. Da Martin Hrdina had i sana Monografi Mezi ideálem a nahou pravdou, o českých diskusích o realismu iwa d vuaherrschada Gwisshait vo d tschechischn Forscha gredt, dass da Realismus woua gnumma wern mou in n Zammahang min aktuelln Stand vo d kritischn un estetischn Affassunga, zou den wou d Iwazeiḡung dazou kummt, dass da bejmisch literarisch Realismus eng zamahengt mid en Gscheng i da russischn, franzesischn oda englischn Litratua. Fea Realismus had ma destweng in n bejmischn Kontext uaft ejascht amol d Weakk via gstellt, d wou afkumma han nou an Õnemma vo realistischn Theorin un assaring (exteanan fremd-sprochatn) realistischn Weakn. D ganzn 'zvuratn' Weakk von n realistischn Tipus (ff a Beispill d Textt von n Borovský, von n Neruda oda grod vo da Němcová), han interpretiat woan als wej a Textt vo oaschichtinga Ba-sih-selwa-glouanan, d wou assare vo d Strejm steng u von n nouchhallatn Romantismus umgem han. Des Konzept finma mir, assa ba de schou dawejntn Leitnen, aa ban Tomáš Garrigue Masaryk, ban Jan Hanuš Máchal, ba da Anna Solovjovová un i da syntetisiratn Bejmischn Litratuagschicht owa aa nuh in n Joua 2011 ban Martin Kučera.[48] Da Martin Hrdina houd owa draf higiwsn, dass ma d Němcová wejnga blouß wej a Vuaboti von n „idealn Realismus“ vo d 70ga Jouana von n 19. Joahundat seng söltatn, sundan als wej a Toal vo da Strejming. Doudafia houd ar argumentiat, dass in n deitsch-sproching Kontext, da wou fia d Němcová relevant gweng is, da programatischa Realismus sih schou i d 50ga Jouana weit asbroitt ghobt houd.[49]
D ejaschtn publiziatn Weakk vo da Autori han Versdichtunga gwe:[50]
An wichting Part von n Weak vo da Božena Němcová firma de Gschichtn, d wou s durchgejad iwa d ganz Zeit vo iran literarischn Schaffn gschrim u assagem houd. Z irnan Lebzeitn is owa kois vo dene ned in an Bouch assakumma; se han i Bladln, Kalendan, Almanachn u Zeitschriftnan publiziat woan:[51]
Omdraf wean zou de Weakk vo da Božena Němcová ej amol aa d drei Gschichtn „Výklad historie“, „Kávová společnost“ u „Šalamon Heršl“ zellt, d wou 1855 i da Zeitschrift Rachejtle assakumma san; d Autoaschaft is owa stritti.[54]
D Němcová is a kapawle Tazellarin un aso hom s de Freintna õbenzt, dass s irna Merchna zamaschreibt un assagit. Zougriadt hom s ra, dass s des Trum dokumentarisch afzoichnad, wos vo bejmischn Fabln in irnan Gmirk houd. Se hod gscheid vill Mahrla kennt u sih ara seit da Kindhat darinnad. Glesn hads aa deitscha Song, Merchna u Gschichtn. D bejmischn Soḡmarla san irna ejaschts aingstende assagems literarischs Weak. Dou had s Dafarunga gsamlt un irne schepfarischn u tazellarischn Kenntnis u Gschick asgfirmt.[55]
Af d Asgoub vo d Merchna i Heftna had sa sih min Valoḡ Jaroslav Pospíšil geinigt. Es ejascht Heft is en 1. Juli 1845, es zwoitt in n Heawast 1845, es dritt u vejatt is in n Winta 1845/6 publeziad woan, wou s am mejran a Material as da Region Domažlice gsammlt ghobt houd. Da finft Band is assa in n Settemma 1846, da sekst nou in n Heawast 1847, da simad ejascht in n Nufemma 1848. A weitane, daweitate Asgoub is i d Jouana 1854–1855 assakumma.[56]
Tematisch stitzt sih d Komposizion af Tradizionla as n bejmischn Noadoustn u Chodischn (von drittn bis af s simad Heftl). Zwanzg Gschichtna as de ejaschtn zwoi Heftna san kinstlarisch gschaffn u ned dokumentarisch.[57]
Dej grouß Gwichtikat vo d Vulksmarla u Gschichtn fia d Asfurmung vo da bejmischn literarischn Tradizion hom da J. K. Tyl, da K. Havlíček u da K. Sabina schou viaraghom.[59]
Mid da slowakischn Folklor had sa sih vatraut gmacht ba d Bsouch von irnan Mõ in n Slowakischn. Se had Afzoachnunga vo slowakischa Iwasetza adaptiat, dej Dialogg owa af Slowakisch gloua. Es Iwagwicht vo zauwahaftn Gschichtnan is treia daholtn als wej in d bejmischn.[59]
Da Umgang min oafachn Lem had d Němcová i da letzan Dekadn vo irnan Lem aa af brejttane slawische Territoriana gfejat. Iwasetzt houd s Asziḡ vo Vulkslitratua, doudadrunta slowenischa, serbischa u bulgarischa. D Idej a Reia odar an Zyklus vo slowakischn Gschichtnan zen machn is unvawirklicht – resp. af n Mou drom – blim.[57]
De Textt han af Basis vo d Raisn vo da Božena Němcová z stand kumma:[60]
Da Němcová is freja amol aa da Text „Obrazy ze života Slováků“ (Zeitschrift Posel z Prahy, 1858) zougschrim woan, is heit owa scheints zweiflhaft.
Text vo da Němcová, d wou in n Chodischn un in an klejnnan Mouss aa annaschwou in n Bejmischn dej Gwõhnatn bschreim:[61]
Klejnare etnografische Textla as vaschidnan Toaln von n Bejm:[62]
D Božena Němcová had Bwundara u Furtsetza schou i d ejaschtn Jouanan nou irnan Toud gfunna. Nou an Arne Novák hom da Vítězslav Hálek u d Karolina Světlá, aa wenn s i villaloa Hisicht grod an gengtoaling Typus vo Schriftstölla doastölln, allzwoa in irnan am mejran wichting Weakkn õ d Němcová õknipft.[63] Da Julius Zeyer had sih mid da Němcová bfasst zwengs irnan Enteress fia d slowakischa Welt un as irna Gschicht „Pecko sprosťáček“ is ban Schreim vo san Weakk „Samko Pták“ oina vo de Drei Legendn um s Kruzifix (Tří legend o krucifixu 1892) assakumma.[64] Drekt i da slowakischn Litratua had d Theresia Vansová õ d Božena Němcová õknipft u z irnan Weakk sih bspw. min Roman Sirota Podhradských (1889) bakennt.[65]
Da Jakub Deml bschreibt i Šlépějích XXV (1940) an Asflug i s Ratiborschitzer Tol, n wou ear u sane Kameroḏn fia an andechting Weḡ bfunna hom u wou s d ganza Babička durchlebt hom.[66] Aa da Franz Kafka had s Weak vo da Božena Němcová kennt. Bsundane Vualejb houd ar fia irna Korrespondenz ghobt; u speziell da Roman Das Schloß (1926) is 'barejad' oda baeiflußt vo irnana Bildhaftekait: Da Max Brod zoigt u vabildld des mid da Viarstölling von an Schloß, es wou vo oma a Derffl reḡiad, vo de Amtsleitt u Kammernigl, d wou zwischn d Edlleit un Untatouna stenga, oda vo dej konkretn Episodnan mid da Amálie u dan Amtsmanschkal Sortini, i den wou si dea Talebniss vo da Kristla min Italjena as Schloß i da Babička reflektian u spejgln.[67]
Es Vaheltnis zou d Weakk vo da Boženy Němcové had aa af a Villzol vo Dichta an Eifluß ghobt, namatle af d Autorn d wou mid da Avantgard vaknipft wern. Da Jaroslav Seifert had in n Joua 1940 es Poem „Vějíř Boženy Němcové“ vafasst u had s i d gleichnammata Sammlung midnei. Es Gedicht is ispiriad vo romantischn u merchnahaftn Motivn as n Weakk vo da Schriftstöllari, ira Weak wiad vaglichn un a sej selwa trid af als a Fantomgstolt as da Vagongahait.[68] In n selm Joua had da František Halas d Sammlung Naše paní Božena Němcová assagem, i dea wou ar se owa af d dramatischn u tragischn Elementt vo irnan Lem konzentriad. Ar gejt doudabei as vo irnana Brejff u Fragmentt as, dej wou ar zitiad wos es Zeiḡ hölt. Ar sakralisiad d Němcová durch d Nutzung vo biblischn u homiletischn Motivn, wendt sih za ira mid Gabeta, wej zou an Haaling odar an Patron, u vaknipfts iwa d Vawendung vo Vulksmotiff min Konzept vo da tschechischn Nazion.[69] In n Joua 1950 had nuh da Seifert mid da Sammlung Píseň o Viktorce õknipft, i dea wou ar da Autorin sa Gschick mid dan Bild vo da tragischn Gstolt as da Babička vamischt.[70] Da Vítězslav Nezval had dageng d Božena Němcová nejḡads u nejrings i sana Gadichtna ned temasiad, se owa eftas i Vuatreḡ u Essejna untabracht: gluabt houd ar irna simpla u deantschiga Sproch, u von an groußn Weak vo Weltfurmot gredt, namatle ba da Babička, dej wou in ejm „a mysteriesna Lejb“ daweckt hejd.[71]
Wal d Weakk vo da Božena Němcová, u bsundas nou d Babička, wej a hoaliḡa Textt vo da tschechischn Nazion gseng worn han, is wej a Reakzion af dej Vagettlichung aa a blasfemata Parodisiring afkumma. Za de am mejran kenntn ghejad d Babička po pitvě (1946) von n Karel Hynek, u des anonyma, mindlech tradirta Babička vulgaris. Babička po pitvě is a surrealistischs u dekadents Prosastick, s wou mid an Elementn von n schworzn Humor, Absurditejtn un Sadomasochismus d Babička vadraht u vasauniglt.[72] D Babička vulgaris, ej amols aa unta den Titl Senecta vulgaris aneb Sprostá babička vaeffntlicht, reduziad dej Handlung von n am mejran gfeiatn Weak vo da Božena Němcová af zwou Seitn Text un an oinzing Noumittoḡ, i den wou d gsamtn Gstaltn vo dan Prosastick dafasst wean in a Reiha vo schnelln vahurtn u skatologischn Szenan.[73]
Am Iwagang von n 20. af s 21. Joahundat is a weitane Welln vo kinstlarischn Widahall – u Anteress – um d Persejnlikait vo da Božena Němcová u iran Weakk affakumma. D Daniela Hodrová had in n Joua 1997 n Roman Ztracené děti publiziad, da wou recht vill intertextalna Vaweiss af d Babička umfasst.[74] Da Miloš Urban had d Gstalt vo da Němcová i san „konspirativn“ Roman Poslední tečka za rukopisy (1998) gnutzt. D Ivona Březinová had den (moidlatn) Kindaroman Báro, nebreč! (2007) gschrim, da wou doudavõ dazellt, wej dej drei Kamaradinna es Lemsgschick vo da Božena Němcová entdeckn. Da František Novotný had ira Lem beletristisch u mid vill Romantisirung in n Roman Prsten od vévodkyně (2011) vaorwat, i den wou se d Hypothes iwa d Němcová als a unejalichs Kind vo da Dorothea Zaháňská widafindt. Da Jaroslav Šůla had dej Version fia stimpahaft, unbasiad u z vill sexualisiad bfunna.[17] I da slowakischn Litratua had dej Alta Vášová dej Figua oda Gstalt vo da Němcová wej a Haptheldin von n Soḡmarl „S Boženou“ i da Sammlung Osudia (1995) gnutzt. Des Mahrla is in an minimalistischn Styl ghaltn, wej a vatrauta Kolasch, vaflochtn mid Fragmentnan vo Brejffn vo da Němcová, Dialong mid da Schriftstöllari u Szenan von n Film Ako listy jedného stromu (1979), fia den wou d Vášová es Szenario resp. s Reschibejchl – daschrim ghobt houd.[75]
Schou in n 19. Joahundat had s d ejaschtn Biografiina vo da Autorin gem; oa houd da Josef Hanuš mid sann Weak Božena Němcová v životě i spisech (1889) a weitana da Vincenc Vávra min Bejchal Božena Němcová, pokus životopisný a literární (1895) vafosst; allsamt genga s owa iwawejngt von n mindle oda afgschnapt widasoḡade iwalifatn as u hom eftas a daquerda Viarstelling vo irnan Lem. Es ejascht ba d Leitn dakennta Weak iwa d Němcová, d Monografi Božena Němcová (1911), had da Folklorist u Tazeller Václav Tille gschrim.[76] Es Weak is nou da ejaschtn Asgoub schou 1914 un a weitas Mal 1920 taweitad woan.[77]
Unta da Ejaschtn Tschechoslowakischn Republik houd ma õgfangt da Božena Němcová mejra Afmerksomkeit zen widman, u. a. mid Blick af irne Korespondenzn, d wou in n Rama vo da Asgoub vo irnan gsammltn Weakn d Maria Gebauerová gordnad un assagem houd. Da Arne Novák had d Němcová menschle u kinstlari a Pionierin ghoissn. Ar houd õgfejad, dass s d ejascht notabla Frau gweng is vo da tschechischn Litratua un a Symbol vo da Obwendung vo dem vuamiarznatn lokaln Perspektiv af d Weiblikait wej a sentimentals, demitigs u da Ej untagordnets Element. Gleichzeite is d Němcová nou en Novák, zomma min Mácha u n Tyl d Bagrindari vo da tschechischn tazellarischn Prosa, ba dera wou irnane iniziatorisch Relevanz in n Broach vo d lendlinga Gschichtn bsundas grouß gweng is.[78] Da František Xaver Šalda had gschrim, dass d Němcová zwor koa dramatischs Genie ned, irna Kunst owa ganz offnherzat u africhte gweng is; zwengs ira irna oafacha Gouthait houd ar s min Tolstoi vaglicha. Ganz bsundas houd ar d idialistischn Gadicht geng as Übl u n Egoismus i da Welt gschetzt ghobt. Ira Weak bschreibt nou ejm alls, wos d Autori in irnan Lem vagem gsoucht houd: A Freihait, a Brejdalekait, a Humanitejt, a Romantik, a Harmoni, a Grechtikait, a Mitgföjll, a Lejb – un an Herrgott.[79] A Angmeak af d Němcová houd aa da Jan Mukařovský grichtt un i sana Studia Pokus o slohový rozbor Babičky Boženy Němcové (1925) vua allm d Sejdekait oda d Wiffhait von n Still ampoua gsterzt, u furta a dynamischa Metamorphosn u a natuahafts Einawerkln vo an Detailnan gnennt.[80]
Da Zdeněk Nejedlý houd a Trum Zeid iwa d Božena Němcová gstudiat; in n Joua 1922 is sa Bejchal Božena Němcová a Ratibořické údolí assakumma, in n 1927ga Joua houd ar d Monografi Božena Němcová vaeffntlicht. D Autorna vo da Tschechischn Renaissance, i dej wou se aa d Němcová eireiht, had ar fia a Vualaffa u Pionir vo da sozialistischn Kultua ghaltn. Spada, i d 50ga Jouana, san sana Õsichtn Asgongspunkt vo da offizielln Intapretazion vo da Gschicht woan.[81]
A assagweanlinga Obacht had d Božena Němcová in n Joua 1940 krejgt, i den Joua von n vamoutlinga hundatzwanzgatn Juwalejum vo da Autori irnan Buatstoḡ. Nema da dichtarischn Sammling von n Josef Seifert u n František Halas sann aa litratuahistorischa Textna von n Václav Černý u n Julius Fučík assakumma. Da Fučík houd i da Studje Božena Němcová bojující d Boženu Němcovou fia d Bagrindari vo da neizeitnatn bejmischn Prosa ghaltn un in n Eivanemma mid sana komunistischn Iwazeigthait aa fia a Frau, d wou i d tschechischa Litratua dej Õfeng von n Sozialismus einabracht houd. Za gleichn Zeid houd ar a Gwicht glegt af irnan Unwilln, se d Konvenzionna zen untawerffn, wou ar gschrim ghobt houd, dass s ned blouss a lejwa, scharmanta Söjll gweng is, sundan aa a Rebelli u Kempfari.[82]
Da Felix Vodička houd a Kapitl iwa d Božena Němcová in n zwoitn Toal vo da Bejmischn Litratuagschicht Dějiny české literatury (1960) gschrim u sej doudadri dej am mejran wichtinga Parsejnlekait vo da Renaissance-Litratur ghoissn. Ar houd doudabai ned blouss irnane literarische Qualetejt untastrichn, sundan aa es Vamechtnis vo irnan Lem, es wou nou ejm ghulfn hejtad unta de Nazi an Nazionalstolz un an Widastandswilln zen dahaltn.[83] In n Joua 1962 had da Mojmír Otruba d Studia Božena Němcová assagem. Nou da samtanen Revoluzion had se aa d Jaroslava Janáčková zou dej, wou se min Weak vo da Božena Němcová askenna, mideigreiht; u u. A. es Bejchl Božena Němcová. Příběhy – situace – obrazy (2008) publeziad. Mid dea biografischn Problemm vo da Božena Němcová un ira sana Famil had sih da Jaroslav Šůla umgschlong.
D Kanonisiring vo da Božena Němcová un irnane Vawannling in a „nazionala“ Schriftstöllari had schou mid irna Leicht in n 1862ga Joua, mid da selmoling Press, mid da monumentaln Wirdigung õgfongt ghobt. Genga d feialicha Beisetzung von n Václav Hanka, nemma den wou d Autori rouht, is d Zeremoni owa nea holwats effntlich gweng, zwor i Gengwart vo d Damaleit u von n Bildungsbirgatum, owa i Abwesnhait vo dej ganz groußkopfatn Herrn. In effntlichn Bwusstsan had ma d Němcová wej a Mertyreri u wej d bejmisch Maria Magdalena õgschaugt, owa in n Vagleich zen Hanka had s dennat wenga Totnmessn u Denkmela krejgt. Ira Groḇstoa is ejascht unta da Obhuat von n Amerikanischn Klub vo d Daama sima Jouana nou da Leicht 1869 enthillt wuan.[84] I de konservativaren Milje is nuh lang as Bild vo da Němcová als a freiziḡes Menschal blim. Wej fia d Autorin in n Joua 1889 a Denkmol i Lomnice u Jičína afgstelt woan ist, hom dea durtatn Leitn geng es Denkmol fia des 'vadurma sittnlosa Weiwats' tobt u da Václav Vladivoj Tomek had daklejad, dass ma d groussa Schriftstellari ned aso wertschetzn brauchad.[85]
Dasida en Õfang von n 20. Joarhundat had owa aa a broita Effntlekait õgfont d Němcová als a Ikona afzennemma. I s Ratiborschitza Tol san feialicha Prozessiona ganga u dank vo da Finanziring duach Sammlunga u Beitreḡ as da Gsellschaft Svatobor is in n Joua 1922 migle gweng, ba da Glenghait von n sechzigstn Juvalejum vo irnan Toud, feiale a denkmalata gruppnstatuatna Babička mit Kindan zen anthilln, a Weak von n Stoametz Otto Gutfreund.[36] Weitas wean filmischa Adapziona prodeziad, vo dene wou d ejascht kurza Schaffung da Film Babička vo 1921 unta da Regie vo da Thea Červenková is.[86]
Nou an 1948ga Joua had sih d Posizion vo da Božena Němcová in n Tschechischn Kanon weita gfestigt; wal d Autori in n Eiklang mid de Thesn von n Nejedlý, u zwengs ira Betonung vo da oafochn Bvelkaring, gseng woan is wej a Vualaffari vo da sozialistischn Sichtweis. Des had gfejat zou unzelling weitanan Asgoum vo irnan Weak, intensifnen Untarricht af Grund- u Middlschöjlln u d vaschidndstn Asstellunga un Adapziona. Dej daworma Stölling had d Božena Němcová aa nou en 1989ga Joua nuh pfaltn. 2006 had d Veronika Heé õgfejat, dass d Schriftstellari in n tschechischn Bwusstsaa a assaordntlicha Stelling obahoud, dass s idealisiad asgstellt wiad u weng irna kistlarischn Furm nuh lang d Lesna õlockn wiad. I da Anket Největší Čech, dej wou es Bejmisch Feanseng (Česká televize) in n Joua 2005 astrong houd, is d Němcová af n 10. Plotz kumma, als d am mejran dafolgreich Frau af dera Eemma.[87] In soziologischn Untasuchunga as n Joua 2014 hom es Prosastick Babička als a typischa Prototyp vo da Pflichtlektia ba weitn de mejaschtn vo de Bfrougtn asgwählt, 45 %, ba dej wou af da zwoitn Stelln es Bejchl Honzíkova cesta mid 8 % platziad woan is. Aa Studentn von n Fach Tschechischa Sproch u Litratua af da Pedagogischn Fakultejt vo da Karlsuniversitejt hom bei weitn am eftan d Babičku (mid 26 Stimma), un af n zwoitn Plotz en Karel Jaromír Erben sane Sammlung Kytice (mid 5 Stimma) gwählt.[88][89]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.