Үлем язаһы
From Wikipedia, the free encyclopedia
Үлем язаһы — дәүләт индергән ҡанундарға ярашлы һәм суд ҡарары үҙ көсөнә кергән хәлдә йәки (тарихи) башҡа дәүләт йәки хәрби органдарының ҡарары буйынса яза рәүешендә, кешенең ғүмерен өҙөү.
Хәҙерге цивилизация йәмғиәтендә үлем яҙаһы күп кенә юрисдикцияларҙа законһыҙ һанала, ә башҡаларында — бары тик бик ауыр енәйәт ҡылған өсөн генә законлы уголовное наказание иҫәпләнә. Әммә Ҡытайҙа шаҡтай киң ҡулланылған бындай яза аҙыраҡ хилаф ҡылған өсөн дә хөкөм сығарыла: ришүәт алыу, сутенёрство, ялған килем күрһәтеп һалым түләмәү, браконьерство (айырым алғанда, Амур юлбарыҫын алыу) һәм башҡалар. Рәсәй һәм совет юридик практикаһында, төрлө ваҡытта төрлөсә аталып, үлем язаһын билдәләү өсөн эвфемизм[1][2] ҡулланыла: "социаль яҡлауҙың юғары сараһы ", «юғары яза сараһы», ә унан һуңғы ваҡыт, «ғәҙәттән тыш яза», сөнки рәсми тип һаналды, үлем язаһы СССР-ҙа ҡулланылмай тип иҫәпләнһә лә, тик, үтә ауыр енәйәтсел эш ҡылған өсөн, айырым осраҡта ҡулланыла. Донъяла иң ныҡ таралған үлем язаһы төрө атып үлтереү. Шулай уҡ киң таралған аҫыу, үлемле инъекция, электрик ултырғыс, баш киҫеү һәм таштар бәреп үлтереү язалары бар.