Ҡәғбә
From Wikipedia, the free encyclopedia
Ҡәғбә (ғәр. الكعبة المشرفة — куб) — Мәккә ҡалаһында, Әл-Харам мәсетенең уртаһында урынлашҡан, мосолмандар өсөн изге бер бина. Намаҙ ҡылған кеше ғибәҙәтен Ҡәғбә яғына ҡарап башҡарырға тейеш. Хаж ғибәҙәтенең төп шарттарынан береһе булып Ҡәғбә тирәләй әйләнеп сығыу, йәғни тауаф ҡылыу тора. Халҡыбыҙҙа уны ололап Ҡәғбәтулла тип атайҙар.
| Мәсет | |
 | |
| Ил |  Сәғүд Ғәрәбстаны |
| Провинция | Мәккә |
| Ҡала | Мәккә |
| Төҙөүсе | Әҙәм Пәйғәмбәр |
| Төп даталары: 605 — Ҡабланы реконструкциялау 638 — Абдулл ибн аз-Зубайра реконструкцияһы 693 — Абдул-Малик ибн Марван реконструкцияһы 1629 — Солтан Мурад Хан дәүерендәге реконструкция 1996 — Ҡибланы реконструкциялау | |
| Реликвия һәм йәдкәр | Ҡара таш |
| Статус | Исламдың иң изге урыны |
| Үлсәмдәре | 11,03×12,86 м |
| Бейеклек | 13,1 м |
| Торошо | ғәмәлдә |
 Мәсет Викимилектә | |
| Иман шарттары |
| Исламдың биш нигеҙе |
| Шәхестәр |
Ҡәғбә ҡара япма (кисүә) менән ҡаплап ҡуйыла, япмаға алтын менән аяттар сигелгән, хаж ваҡытында уны алыштыралар. Ислам ҡабул иткәнгә тиклем, Хиджаз провинцияһындағы мәжүси ҡәбиләләрҙең төп мөҡәддәс урыны була, ислам уның мөҡәддәслеген таный. Йыл һайын унда барыу хаж ҡылыуҙың төп йолаларының береһе булып тора. Ҡәғбәнең төп табыныу урыны — уның көнсығыш мөйөшөнә беркетелгән «ҡара таш».
Мосолмандарҙың изге ҡалаһы Мәккә Сәғүд Ғәрәбстаны короллегенең көнбайыш өлөшөндә, Ҡыҙыл диңгеҙҙән 75 саҡрым алыҫлыҡта, бейек булмаған тауҙар араһында, 300 метр бейеклектә урынлашҡан.
Мәккә беҙҙең эраның IV быуатынан алып билдәле. Ундағы Ҡәғбә ғибәҙәтханаһы төрлө мәжүсилек культы юлынан барыусыларҙың табыныу урыны булған. 570 йылда Мәккәлә Мөхәммәт Пәйғәмбәр тыуған. Яҡынса 610 йылдарҙа ул үҙенең тәғлимәттәрен тарата башлаған, һөҙөмтәлә яңы дин — ислам барлыҡҡа килгән. Мәҙинәлә йәшәп, аҙаҡ киренән Мәккәгә ҡайтҡан Мөхәммәт Пәйғәмбәр 630 йылда Ҡәғбәне төрлө мәжүсилек юлынан барыусыларҙан азат иткән, уны мосолмандарҙың төп ғибәҙәтханаһы тип атаған. Шул ваҡыттан бирле Мәккә ислам диненең үҙәге, барлыҡ мосолмандың изге ҡалаһы һанала. "Ҡөрьән"дә ул «ҡалаларҙың әсәһе» тип аталған. Бөгөн Мәккә — бер миллиондан ашыу халҡы булған заманса ҡала. Уның бар тормошо Ҡәғбә ғибәҙәтханаһы һәм уның тирәләй төҙөлгән «Харам» мәсете (ғәрәпсә «изге мәсет» тигәнде аңлата) менән бәйле. Был иман йорто Мәккәнең үҙәгендә урынлашҡан. "Харам"дың икенсе исеме — «Тыйылған мәсет». Унда мосолман булмаған кешеләргә инергә ярамай. Әйткәндәй, башҡа дин тотҡандарға Мәккәгә юл ябыҡ. Элек бында инергә тырышҡандарҙың ғүмере өҙөлһә, хәҙер был эш штраф йәки илдән ҡыуыу менән сикләнә. «Харам» мәсетенең майҙаны 309 мең квадрат метрҙы тәшкил итә. Уның 95 метр бейеклек туғыҙ манараһы, дүрт ҡапҡаһы бар. Бинаның эсе заманса йыһазландырылған, ете эскалатор эшләй. Мәсет бер юлы 700 мең кешене һыйҙыра ала. Мосолман риүәйәте буйынса, ул — Әҙәмгә Алла тарафынан бүләк ителгән, кешеләрҙең гонаһтарынан ҡарайып бөткән аҡ яҡут. Уның өҫтөнә Әҙәм төҙөгән ҡоролма туфан һыуы ҡалҡҡандан һуң емерелгән. Ибраһим Пәйғәмбәр (Библияла Авраам) һәм уның улы Исмәғил Аллаһ ихтыярына ярашлы Ҡ. нигеҙен тергеҙә, шунан һуң Пәйғәмбәр бөтә диндарҙарға унда хаж ҡылырға васыят итә. Легендаға ярашлы, Ҡәғбә тышында, уның төньяҡ‑көнсығыш стенаһы буйында, Исмәғил һәм уның әсәһе Хәжәр ерләнгән. Ҡәғбә бөтә донъя мосолмандарының берҙәмлек символы һанала.
- Ҡәғбәнең координаталары .
- Ҡәғбәнең үлсәмдәре: төньяҡ-көнсығыш яғы- 12.63 м; төньяҡ-көнбайыш яғы — 11.03 м; көньяҡ-көнбайыш яғы — 13.10 м; көньяҡ-көнсығыш яғы — 11.22 м оҙонлокта һәм бейеклеге 13 метр. 145 м2лыҡ майҙанды биләп тора.
Ҡәғбәнең бер яҡ ҡабырғаһына тышҡы яҡтан «ҡара таш» индереп урынлаштырылған.Ҡәғбә тыш яҡтан киҫүә менән ҡапланған. Икенсе быуатта уҡ грек географы Птоломей, Мокарәбәлә (Мәккә ул саҡта шулай аталған) мәжүси ғәрәптәрҙең изге урыны бар тип яҙа. Риүәйәттәргә ҡарағанда, ул ваҡытта был изге урын таш диуар менән әйләндереп тура мөйөшлө йорт булғанлығы әйтелә.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
