Резистор

Резистор (ингл. resistor, от лат. resisto — ҡаршылыҡ) —  электр сылбырының пассив элементы. Уның электр ҡаршылығы^[1]  аныҡ дәүмәлдә йәки алмашыусан була. Резистор ток көсөн көсөргәнлеккә һәм көсөргәнлекте ток көсөнә әйләндерергә, токты сикләү, электр ҡеүәтен йотоу өсөн кәрәк^[2].

Алты резистор төрлө номинал һәм аныҡлыҡ  төҫлө һыҙыҡтар билдәһе ярҙамында күрһәтелгән

Барлыҡ тиерлек электр һәм электрон йыһаздарҙа шаҡтай киң ҡулланыла.

 Резисторҙарҙың төп характеристикалары һәм параметрҙары

• Номиналь ҡаршылыҡ күрһәтә - төп параметр.
• Таралыусан ҡеүәт сиге.
• Ҡаршылыҡтың температура коэффициенты.
• Номиналь күрһәткестән рөхсәт ителгән ҡаршылыҡтың тайпылыу айырмаһы .
• Иң ҙур эш көсөргәнеше.
• Артыҡ тауыш.
• Номиналь тарҡалыу ҡеүәтенең тирә-яҡ мөхиттә иң юғары температура.
• Дым үткәрмәүсәнлек һәм термператураға сыҙамлыҡ.
• Көсөргәнеш коэффициенте.  Һалынған көсөргәнешкә  бәйле резисторҙарҙың ҡаршылығын иҫәпкә алған күренеш.

Түбәндәге формула буйынса билдәләнә: ${\displaystyle K_{U}={\frac {R_{1}-R_{2}}{R_{1}}}*100\%}$, бында ${\displaystyle R_{1}}$ һәм ${\displaystyle R_{2}}$ - ҡаршылыҡтар, көсөргәнештәр ${\displaystyle 10\%}$ һәм ${\displaystyle 100\%}$ булған ваҡытта алынған, резисторҙың тарҡалыу номиналь ҡеүәте.^[3]

 Юғары һәм бик юғары йышлыҡтарҙа эшләгән ҡоролмаларҙы проектлауҙа ҡайһы бер күрһәткестәр бик мөһим:

• Зарарлы һыйҙырышлыҡ.
• Зарарлы индуктивлыҡ.

Резисторҙарҙы  схемаларҙа күрһәтеү

а)   Рәсәйҙә һәм Европала ҡабул ителгән
б) АҠШ-та ҡабул ителгән

Стандарттар буйынса Рәсәйҙә резисторҙары схемаларҙа шартлы һыҙып билдәләү   ГОСТ 2.728-74-кә тап килергә тейеш. Уның нигеҙендә, даими резисторҙар киләһе билдәләр менән күрһәтелә:

Билдәләү ГОСТ 2.728-74	Аңлатма
	Даими резистор башҡа тарҡалыу номиналь ҡеүәте күрһәтелмәйгән
	Даими резистор таралыу номиналь ҡеүәте  0,05 Вт
	Даими резистор таралыу номиналь ҡеүәте  0,125 Вт
	Даими резистор таралыу номиналь ҡеүәте  0,25 Вт
	Даими резистор таралыу номиналь ҡеүәте  0,5 Вт
	Даими резистор таралыу номиналь ҡеүәте 1 Вт рассеивания.
	Даими резистор таралыу номиналь ҡеүәте  2 Вт
	Даими резистор таралыу номиналь ҡеүәте  5 Вт
	Даими резистор таралыу номиналь ҡеүәте  10 Вт

Алмаш, көйләгес һәм һыҙыҡһыҙ резисторҙың билдәләре киләһе күренештә :

Билдәләү ГОСТ 2.728-74	Һүрәтләү
	Алмаш резистор (реостат).
	Алмаш резистор, реостат һымаҡ тоташтырылған (ползунок бер башҡа сыға).
	Көйләгес резистор
	Көйләгес резистор реостат һымаҡ тоташҡан (ползунок  бер ос менән тоташҡан)
	Варистор (ҡаршылыҡ  көсөргәнешкә ҡарап алмашына).
	Термистор -ҡаршылыҡ температурға бәйле
	Фоторезистор - ҡаршылыҡ яҡтыға бәйле

Резисторҙарҙан эшләнгән сылбырҙар

Резисторҙарҙы эҙмә-эҙ тоташтырыу

Эҙмә-эҙ тоташтырғанда резисторҙарҙың  ҡаршылыҡтары ҡушыла 

${\displaystyle R=R_{1}+R_{2}+R_{3}+\ldots }$

Әгәр ${\displaystyle ~R_{1}=R_{2}=R_{3}=...=R_{n}}$, йәғни дөйөм ҡаршылыҡ күрһәтә: ${\displaystyle ~R=nR_{1}}$

Резисторҙарҙы эҙмә-эҙ тоташтырған осораҡта дөйөм ҡаршылыҡ, шуларҙың иң ҙур ҡаршылығынан күберәк була.

Резисторҙарҙы параллель тоташтырыу

Резисторҙар параллель тоташҡанда ҡаршылыҡтың кире дәүмәлдәре ҡушыла  (йәғни, дөйөм үткәреүсәнлек ${\displaystyle {\frac {1}{R}}}$ һәр резисторҙың айырым күрһәткестәренән йыйыла ${\displaystyle {\frac {1}{R_{i}}}}$)

${\displaystyle {\frac {1}{R}}={\frac {1}{R_{1}}}+{\frac {1}{R_{2}}}+{\frac {1}{R_{3}}}+\ldots }$

Эҙмә-эҙ йәки параллель сылбырҙы бәләкәй блокка индереп бүлергә мөмкин, был осораҡта башта һәр блоктың ҡаршылығын иҫәпләйҙәр,һуңынан һәр блоктың ҡаршылығы дәүмәле итеп алыштырып, дөйөм (эҙләгән) ҡаршылыҡты иҫәпләп сығаралар.

Ике параллель рәүештә тоташтырылған резисторҙарҙың дөйөм ҡаршылығы: ${\displaystyle R={\frac {R_{1}R_{2}}{R_{1}+R_{2}}}}$.

Әгәр ${\displaystyle ~R_{1}=R_{2}=R_{3}=...=R_{n}}$, йәғни дөйөм ҡаршылыҡ: ${\displaystyle R={\frac {R_{1}}{n}}}$

Параллель резисторҙарҙың дөйөм ҡаршылығы уларҙың аҙ ҡаршылығынан кәм була.

Резисторҙарҙы ҡатнаш тоташтырыу

Схемаһы  ике параллель рәүештә тоташтырылған блоктарҙан тора, уларҙың береһе эҙмә-эҙлекле рәүештә индерелгән резисторҙар ${\displaystyle ~R_{1}}$ һәм ${\displaystyle ~R_{2}}$, дөйөм ҡаршылыҡ ${\displaystyle ~R_{1}+R_{2}}$, башҡа бер резистор ${\displaystyle ~R_{3}}$, дөйөм үткәреүсәнлек:  ${\displaystyle {\frac {1}{R}}={\frac {1}{(R_{1}+R_{2})}}+{\frac {1}{R_{3}}}}$, йәғни дөйөм ҡаршылыҡ: ${\displaystyle R={\frac {R_{3}(R_{1}+R_{2})}{R_{1}+R_{2}+R_{3}}}}$.

Бында, резисторҙар бер-бер артлы йәки параллель тоташҡан осораҡта, блоктарға бүленмәһә Кирхгоф ҡағиҙәләре  ҡулланыла. Ҡайһы ваҡытта өсмөйөш-йондоҙ үҙгәртеүе һәм симметрия принцибы ҡулланыу иҫәптәр яһау өсөн файҙалы була.

Ҡаршылыҡтарҙың ҡеүәте

Параллель шулай уҡ, бер -бер артлы тоташтырылған резисторҙың, йомғаҡ ҡеүәте  тоташтырылған резисторҙарҙың ҡеүәттәренең ҡушылдығына тигеҙ.

${\displaystyle P_{R}=P_{R1}+P_{R2}+\cdots +P_{Rn}}$

Көсөргәнеш бүлеүсе

Көсөргәнеш бүлеүсе.

${\displaystyle U_{WY}=U_{WE}{\frac {R_{1}}{(R+R_{1})}}}$

Әгәр ҙә R=9R₁ булһа, U_WY=0,1 U_WE, йәки, ингән көсөргәнеш 10 мәртәбә бүленә.

 Резисторҙар классификацияһы

 төрлө номиналлы өс резистор, өҫкө монтажлау өсөн (SMD), печат платаһына йәбештерелгән.

 Дискрет резисторҙар классификацияһы тәғәйенләнеше, ВАХ тышҡы күренеше, һаҡлау ысулы, монтажлау ысулы, ҡаршылығы үҙгәреү характере, эшләү технологияһы^[4] менән яһала.

Тәғәйенләнеше буйынса:

• дөйөм тәғәйенлешле резисторҙар;
• махсус тәғәйенлешле резисторҙар:

Ҡаршылыҡ үҙгәреү характеры буйынса :

Даими резистор (элеп монтажлау).

Алмашыныусан резистор.

Построчный резисторҙы.

Прецизион многоборий подстрочник резисторов.

 һаҡлау ысулы буйынса:

• изолированные;
• неизолированные;
• вакуумлы;
• герметичный.

 монтажлау ысулы буынса:

• печатлы монтажлау өсөн;
• элеп монтажлау өсөн;
• микросхемалар һәм микромодулдәр өсөн.

Вольт-ампер характеристикаһы буйынса:

• һыҙыҡлы резисторҙар;
• һыҙыҡһыҙ резисторҙар:
  • варисторҙар — ҡаршылыҡ ҡуйылған көсөргәнешкә бәйле;
  • терморезисторҙар — ҡаршылығы температураға бәйле;
  • фоторезисторҙар — ҡаршылығы яҡтылыҡҡа бәйле;
  • тензорезисторҙар — ҡаршылығы резисторҙың бөғөлөүенә бәйле;
  • магниторезисторҙар — ҡаршылығы магнит ҡырындағы күләмгә бәйле;
  • мемристорҙар (етештерелә башлағандар) — ҡаршылығы уның аша үткән зарядҡа бәйле (Берәмек эш ваҡтында ток интегралы).

Эшләү технологияһы буйынса^{[сығанағы түгел күрһәтелгән 2451 көнө]}

Остары сығарылған сымлы резисторҙар

Плёнкалы күмерле резистор (ҡаплаған өлөшө ток үткәргесте күрһәтер өсөн алынған).

• Сымлы резисторҙар. 
• Металлопленочный һәм композит  резисторҙар. 

Гибрид интеграль микросхемала ҡулланылған резисторҙар:

• Металлофольгалы резисторҙар, уның  сифатында нәҙек металлик лента ҡулланыла.
• Күмерле резисторҙар. Ҡаҫмаҡ һәм күләмле рәүешендә әҙерләнә: ҡаҫмаҡ йәки резистив әйбер  графит менән органик йәки органик булмаған матдәләр ҡатнашмаһы.
• Интеграль резисторҙар. Резистив элемент — ярым үткәргес матдә.

Сәнәғәт күләмендә сығарылған резисторҙар

Резисторҙар

Сәнәғәт күләмендә сығарылған бер үк номиналдағы резистор төрлө ҡаршылыҡҡа эйә эйә. Мөмкин тиклем күпмегә тарҡау булыу кимәле, резисторҙың аныҡлығы билдәләй. Сығарылған резисторҙар аныҡлығы: 20 %, 10 %, 5 %, һәм 0,01 % тиклем була^[5]. Резисторҙарҙың номиналы бәйле: махсус рәттән һайланып алына.  Йыш алынған номинал рәттәр — E6 (20 %), E12 (10 %) йәки E24 (аныҡлыҡ 5 %-кә тиклем булғанда), анығыраҡ резисторға дөрөҫөрәк рәттәр ҡулланыла (мәҫәлән E48).

Сәнәғәт сығарған резисторҙар иң юғары юғалыу ҡеүәтенең билдәләнгән кимәле менән характерлана (етештерелгән резисторҙарҙың ҡеүәте 0,125 Вт; 0,25 Вт; 0,5 Вт; 1,0 вт; 2,0 вт; 3,0 вт) ( ГОСТ 24013-80 ГОСТ һәм 10318-80 буйынса совет осоронда радиотехник сәнәғәт түбәндәге номинал ҡеүәтле резисторҙар сығарыла: Ваттарҙа: 0.01, 0.025, 0.05, 0.062, 0.125, 0.5, 1, 2, 3, 4, 5, 8, 10, 16, 25, 40, 63, 100, 160, 250, 500)

^[6]

Сымлы сығармалар менән яһалған резисторҙарҙы маркировкалау

Бәләкәй ҡеүәтле резисторҙар  деталдәре ваҡ— ҡеүәте 0,125 Вт булған резистор бер нисә  миллиметр оҙонлоҡта һәм диаметры бер миллиметр тирәһе генә.  Был детальдә унарлы өтөрҙән номинал уҡырға ауыр, шуға күрә,  номиналды күрһәтеү өсөн унарлы нөктә урынына хәреф ҡуйыла: (К — килоом, М — мегаом, E йәки R — Ом берәмеге). Бынан тыш, теләгән бер номинал, күп тигәндә, өс символ менән күрһәтелә. Мәҫәлән, 4K7  резисторҙың ҡаршылығы 4,7 кОм күрһәтә, 1R0 — 1 Ом, М12 — 120 кОм(0.12МОм) һ.б.  Әммә был рәүештә ҙур булмаған резисторҙа номиналды күрһәтеү ҡатмарлы, һәм шуға күрә улар өсөн төҫлө маркировка ҡулланыла.

Өсөн резисторов дөрөҫлөк менән 20 % ҡулланалар маркировка өс полосками өсөн резисторов дөрөҫлөк менән 10 % һәм 5 % маркировка менән черья полосками өсөн күп билдәле резисторов менән биш йәки алты полосками. Беренсе ике потоси мәңге әле аңлата, беренсе ике билдәһе номинал. Әгәр олоһо 3 йәки 4, өсөнсө полоса аңлата десятичный множить, йәғни дәрәжәһе тиҫтәләгән, ул множатся был томы, состояние из ике һан, күрһәтелгән беренселәрҙән булып ике полосками. Әгәр олоһо 4, һуңғыһы һөжүмдәрҙән төгәллеген, резисторҙар. Әгәр олоһо 5, өсөнсеһе аңлата өсөнсө билдәһе сопротивления, дүртенсеһе — десятичный множить, бишенсе — төгәллеген. Алтынсы полоса, әгәр ул бар, һөжүмдәрҙән температура коэффициенты сопротивления (ТК). Әгәр был полоса 1,5 тапҡырға киңерәк ҡалған булһа, ул һөжүмдәрҙән ышаныслылығы резисторҙар (% отказ 1000 сәғәт эш)

Шуныһын ла әйтергә кәрәк, ҡайһы ваҡыт осраша резисторҙы 5 полоса, тик стандарт (5 йәки 10 %) дөрөҫлөк. Был осраҡта беренсе ике полосаһына бирә беренсе билдәләре номинал, өсөнсө — множить, дүртенсеһе — төгәллеген, ә бишенсе — температура коэффициенты.

Миҫалдар:

• 2 %, 1,00-Сы = S01
• 5 %, 1,00-Сы = S25
• 5 %, 510-Сы = A42
• 10 %, 1,00-Сы = S49
• 10 %, 820 ҡом = D60

Резисторҙарҙың ҡайһы бер өҫтәмә үҙенсәлектәре 

Ҡаршылыҡтың температураға бәйләнеше

Лаборатория резисторы

Ҡаршылығы һәм металл проволочный резисторов бәйле бер ни тиклем температураһын. Шул уҡ ваҡытта бойондороҡ-се тирәһендә температура линейная ${\displaystyle ~R=R_{0}(1+\alpha (t-t_{0}))}$, сөнки коэффициенттар һәм 4 2 тәртибен малы булды һәм шул гап-ябай измерения була улар пренебречь. Коэффициенты ${\displaystyle ~\alpha }$ тип атайҙар температурам коэффициенты сопротивления. Бындай иркен булмау сопротивления-се температура ҡулланырға мөмкинлек бирә резисторҙы сифатында термометр. Ҡаршылығы полупроводников резисторов ала бәйле температура була, бәлки, хатта экспоненциаль буйынса закон Варениус, ай-һай ғәмәли диапазоны температур һәм был экспоненциаль бойондороҡлолоҡ менән алыштырырға була линейный.

Резисторҙарҙың шаулауы

Температура юғарыраҡ абсолют нуль хатта идеаль резисторов сығанағы булып тора тауыш та кермәй. Был күренгәнсә, фундаменталь флуктуация-диссертационный теоремы (ҡулланыу т электр цеп был раҫлау, билдәле, шулай уҡ, шул тиклем теорема Найта). Шул частоты, нескә күңелле меньшей менән сағыштырғанда ${\displaystyle k{\frac {T}{h}}}$ (бында ${\displaystyle ~k}$ — даими Болан, ${\displaystyle ~T}$ — абсолют температура резисторҙар бөгөн дуҫта Кельвина, ${\displaystyle ~h}$ — даими Планка) төр яғыулыҡ менән тауыш та кермәй равномерный ("аҡ шау-шыу"), спектраль тығыҙлығы тауыш та кермәй (уҡыу-уҡытыу системаһына индерелгән үҙгәреш: Фурье-се корректор напряжение тауыш та кермәй) ${\displaystyle |U|_{\omega }^{2}=4RkT}$, унда ${\displaystyle U_{\omega }^{2}=\int dt\langle U(t)U(0)\rangle e^{i\omega t}}$. Күренеп тора, күберәк ҡаршылығы ҙурырак һөҙөмтәле ҡырҡыулыҡ тауыш та кермәй, шулай уҡ, аҙыҡ бирә торған ҡырҡыулыҡ тауыш та кермәй пропорциональ рәүештә корню һис температура.

Хатта шул абсолютно тулы температур резисторов у-у-у, составленные береһе ивановых точечный элемтәләр буласаҡ иметься шау-ул, обусловлено Ферми-статистико. Стране юлы менән последовательно һәм параллельно индереү бер нисә элемтәләр.

Дәрәжәһе, тауыш та кермәй реаль резисторов юғарыраҡ. Был шумер реаль резисторов, шулай уҡ, гел күҙәтә менән, йышлығы, уның пропорциональная кире частоты, йәғни 1/f шау-шыу йәки "розовый тауышты". Был шау-шыу тыуа арҡаһында бик күп сәбәптәр арҡаһында, төп береһе переездарҙа ионов примесей, уларҙа локализованный электроны.

Шума резисторов тыуа иҫәбенә үтеү уларҙа тока. Был перемена резисторҙар бар шулай asset "механические" шума, тыуған эшләгәндә подвижный элемтәләр.

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Номинал
• Электр ҡаршылығы
• Потенциометр (резистор)
• Реостат

Иҫкәрмәләр

1. Отсюда возникает разговорное наименование резистора — сопротивление.
2. ГОСТ Р 52002-2003
3. В.Г. Гусев, Ю.М. Гусев Электроника — М.: Высшая школа, 1991. — С. 12.
4. Аксенов А.
5. ITC-Electronics — Прецизионные резисторы SMR1DZ и SMR3DZ 2014 йыл 13 сентябрь архивланған.
6. А. А. Бокуняев, Н. М, Борисов, Р. Г. Варламов и др. Справочная книга радиолюбителя-конструктора.-М. Радио и связь 1990—624 с.: ISBN 5-256-00658-4

Һылтанмалар

• Цветовой кодированием резисторов һәм һайлап алыу номиналу килгән ҡайһы бер стандартын
• Цветовая маркировка резисторов, һәм конденсатор интуитивный 2016 йыл 5 апрель архивланған.
• Программа билдәләү өсөн номинал резисторҙар буйынса цветовой маркировка
• Миҫалдар уйлау цепи менән резисторов, дөйөм һүрәтләү ҡулланыу закон Ома
• Резисторҙы ускова һәм покорили реостат
• ГОСТ 10318-80. 2013 йыл 16 ғинуар архивланған. Резисторҙы переменный. Төп параметрҙары 2013 йыл 16 ғинуар архивланған.
• Классификация резисторов буйынса используемые материалдары һәм әҙерләү технологиялар
• Характеристика резисторов. Һайлап алыу буйынса параметрҙар
• Расшифровка маркировка резисторов монтажлау поверхностно 2016 йыл 4 март архивланған.

Әҙәбиәт

• Резисторҙы (белешмә) / под ред. и. И. Четвертков — М.: Энергиа, 1991
• Аксенов А. И., Нефедов А. В. Элементы схем бытовой радиоаппаратуры. Конденсаторы. Резисторы: Справочник. — М.: Радио и связь, 1995. — 272 с. — (Массовая радиобиблиотека; Вып. 1203).
• Белешмә буйынса элемента радиоэлектрон айланмалар / под ред. В. Н. Дулина, М. С. Жук — М.: Энергия, 1978

Электроника