From Wikipedia, the free encyclopedia
Новосиби́рск (әйтелеше ; 1925 йылға тиклем — Ново-Николаевск) — Рәсәй Федерацияһының халыҡ һаны буйынса өсөнсө, майҙаны буйынса ун өсөнсө ҡалаһы. Хеҙмәт ҡаһарманлығы һәм дан ҡалаһы[7].
Ҡала | |||||
Новосибирск сыб. Тарлап-тора | |||||
| |||||
Ил | |||||
---|---|---|---|---|---|
Федерация субъекты | |||||
Ҡала округы | |||||
Координаталар | |||||
Эске бүленеш |
10 административ район | ||||
Мэр |
Максим Кудрявцев[1] | ||||
Нигеҙләнгән | |||||
Элекке исеме |
1895 йылға тиклем — Александровский | ||||
Ҡала с | |||||
Майҙаны | |||||
Бейеклеге |
150 м | ||||
Климат тибы |
континенталь | ||||
Халҡы | |||||
Тығыҙлығы |
3133.06 кеше/км² | ||||
Агломерация |
Новосибирск агломерацияһы | ||||
Конфессиональ составы |
православныйҙар, мосолмандар | ||||
Этнохороним |
новосиби́рцы, новосиби́рец, жи́тельница Новосиби́рска | ||||
Телефон коды |
+7 383 | ||||
Почта индексы |
630xxx | ||||
Һанлы танытмалар | |||||
Автомобиль коды |
54, 154 | ||||
ОКАТО коды | |||||
ОКТМО коды | |||||
ГКГН номеры | |||||
Рәсми сайт | |||||
Награды | |||||
Ҡала көнө |
Июндең һуңғы йәкшәмбеһе | ||||
Рәсми булмаған атама | |||||
Себер федераль округының, Новосибирск өлкәһенең һәм уның составына ингән Новосибирск районының административ үҙәге[8]; Ҡала шулай уҡ Новосибирск агломерацияһының үҙәге һәм федераль әһәмиәттәге сауҙа, эшлеклелек, мәҙәни, сәнәғәт, транспорт һәм фәнни үҙәк.
Новосибирскиға 1893 йылда нигеҙ һалынған, ҡала статусы 1903 йылда бирелгән. Ҡала халҡы — 1 584 138[3] кеше. (2016).
Ҡала Новосибирск ГЭС-ы плотинаһы менән яһалған һыуһаҡлағыс ярында урынлашҡан. Майҙаны 505,62 км²[9].
Ҡала башлығы халыҡтың дөйөм тауыш биреү юлы менән һайлана. 2014 йылдың 23 апреленән был вазифаны Рәсәй Федерацияһы Коммунистар партияһы (КПРФ) вәкиле Анатолий Локоть башҡара.
Новосибирск ҡалаһы гербы геральдик ҡалҡандан мәғлүм.
Новосибирск Көнбайыш-Себер тигеҙлегенең көньяҡ-көнсығыш өлөшөндә, урман һәм урман-дала тәбиғи зоналары киҫешкән ерҙә урынлашҡан. Ҡаланың Новосибирск һыуһаҡлағысының һул яҡ ярындағы рельефы тигеҙ, ә Салаир тау теҙмәләренә күсеш башланған уң яҡ ярында күп һанлы соҡор һәм үҙәндәр бар. Ҡалаға Заельцов һәм Кудряшов ҡарағайлыҡтары, Новосибирск һыуһаҡлағысы терәлеп тора.
Новосибирск континенталь климат зонаһында урынлашҡан; Йылдың уртаса температураһы +1,8 °C. Ҡала өсөн һауа температураһының төрлө айҙарҙағы уртаса (38 °C) һәм абсолют күрһәткесе (92 °C) ныҡ үҙгәреп тороуы характерлы. Ғинуарҙың уртаса температураһы −16 °C булһа, июлдеке +19 °C. 1915 йылдың ғинуарында иң түбән температура (−51,1 °C) теркәлһә[11], 2014 йылдың 12 июле иң эҫе булған — (+41,1 °C)|10|09|2016}}. Ҡала урман һәм урман-дала тәбиғи зоналары сигендә урынлашҡан. Йыл барышында ҡояшлы сәғәттәр уртаса — 2077.
Ҡала климаты | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Күрһәткес | Ғин | Фев | Мар | Апр | Май | Июн | Июл | Авг | Сен | Окт | Ноя | Дек | Йыл |
Абсолют максимум, °C | 4,1 | 5,5 | 14,5 | 30,7 | 36,1 | 36,6 | 37,2 | 35,7 | 36,0 | 27,2 | 11,5 | 5,0 | 37,2 |
Уртаса максимум, °C | −12,1 | −9,7 | −1,9 | 8,1 | 18,8 | 23,4 | 25,4 | 22,8 | 16 | 7,6 | −3,5 | −9,9 | 7,1 |
Уртаса температура, °C | −16,5 | −14,8 | −7,6 | 2,3 | 11,8 | 17,1 | 19,4 | 16,6 | 10,2 | 3,1 | −6,9 | −14 | 1,7 |
Уртаса минимум, °C | −20,9 | −19,5 | −12,8 | −2,4 | 5,6 | 11,2 | 13,8 | 11,2 | 5,6 | −0,4 | −10,3 | −18,3 | −3,1 |
Абсолют минимум, °C | −51,1 | −46,3 | −36,4 | −29,1 | −8,6 | −2,2 | 1,5 | 0 | −6,9 | −26,4 | −40 | −45,7 | −51,1 |
Яуым-төшөм нормаһы, мм | 25 | 18 | 17 | 27 | 34 | 55 | 66 | 60 | 43 | 45 | 37 | 33 | 460 |
Сығанаҡ: Погода и климат |