бөйөк итальян скрипкасы-виртуозы, композитор From Wikipedia, the free encyclopedia
Никколо Пагани́ни (итал. Niccolò Paganini; 27 октябрь 1782 йыл, Генуя — 27 май 1840 йыл, Ницца) — бөйөк итальян скрипкасы-виртуозы, композитор.
Никколо Паганини алты балалы Антонио Паганини (1757—1817) һәм Тереза Боччардоның ғаиләһендә өсөнсө бала булып тыуа. Атаһы бер ни тиклем ваҡыт йөк тейәүсе була, аҙаҡ портта кибет аса, ә Наполеон приказы буйынса үткәрелгән Генуя халҡының иҫәбен алыуҙа «мандолиналар тотоусы» тип атала.
Биш йәше тулғас, атаһы, улының һәләтен күреп, уны тәүҙә мадолинала, алты йәшенән скрипкала уйнарға өйрәтә. Тейешенсә тырышлыҡ күрһәтеп уҡымаһа, атаһы ҡаты яза бирер була, аҙаҡ атаһының был ҡылығы уның сәләмәтлегендә лә сағылыш таба[9]. Әммә Никколо скрипкала уйнауға бик теләп өйрәнә, хатта тыңлаусыны ғәжәпләндерерлек моң табырға тырыша башлай[10].
Тиҙҙән атаһы Никколоны скрипкасы Джованни Черветтоға (Giovanni Cervetto) уҡырға ебәрә. Паганини үҙенең Черветтола уҡыуын бер ҡасан да иҫкә алмай, әммә уның биографтары, мәҫәлән, Фетис, Джервазони, был хаҡта яҙып үтәләр[10]. 1793 йылдан Никколо Генуя сиркәүҙәрендә ғибәҙәт ҡылыу мәлдәрендә даими рәүештә скрипкала уйнай. Ул ваҡытта Генуя һәм Лигуриялағы сиркәүҙәрҙә дини көйҙәрҙе генә түгел, ә донъяуи музыканы уйнау йолаһы барлыҡҡа килә. Бер мәл уның уйнауын композитор Франческо Ньекко (Francesco Gnecco) ишетеп ҡала һәм уға төрлө кәңәштәр бирә башлай. Шул уҡ йылда ул Джакомо Коста[it] үҙе капельмейстер булған Сан Лоренцо соборына Никколоны скрипкала уйнарға саҡыра[11]. Паганиниҙың мәктәптә уҡыу-уҡымауы билдәле түгел. Бәлки, ул уҡырға һәм яҙырға аҙаҡ өйрәнгәндер, әммә әҙәбиәт, тарих, мифология буйынса уның белеме була[12].
1795 йылдың 31 июлендә Генуяның Сант-Агостино театрында Никколо беренсе тапҡыр халыҡ алдында сығыш яһай. Концерттан йыйылған аҡсаны Паганини, Пармаға барып, данлыҡлы скрипкасы һәм уҡытыусы Алессандро Роллала уҡыу өсөн тотоноорға йыйына[13]. Концертҡа Никколоның «Карманьолы темаһына вариациялары» ла индерелә.[K 1][K 2]. Әлбиттә, был әҫәр Генуя халҡына оҡшамай[14]. Шул уҡ йылда меценат маркиз Джан Карло Ди Негро Никколоны һәм уның атаһын Флоренцияға алып бара. Малай үҙенең «Вариацияларын…» скрипкасы Сальваторе Тинтиға уйнап күрһәтә, музыканттың беренсе биографы Конестабиле һүҙҙәренсә, ул йәш музыканттың һәләтенә хайран ҡала[15]. Никколо, Флоренция театрында концерт ҡуйып, Пармаға барыу өсөн аҡса туплай ала. Әммә Ролла ул ваҡытта ҡаты ауырыған була. Аталы-уллы Паганиниҙар уның йортона барғанда атаҡлы скрипкасы Ролла бер кемде лә ҡабул итер хәлдә булмай. Ауырыу ятҡан бүлмә янындағы өҫтәлдә Ролла яҙған концерт нотаһы һәм скрипка ятҡан була. Никколо инструментты алып аҡ биткә яҙылған әҫәрҙе уйнай. Аптыраған Ролла ҡунаҡтар янына сыға, һәм уның әҫәрен йәш малайҙың уйнауын күреп, ул Фердинандо Паэрға (Ferdinando Paer)[16][K 3] мөрәжәғәт итергә кәрәк тигән кәңәш бирә. Паэр иһә Никколоны виолончелист Гаспаре Гиреттиға тәҡдим итә. Гиретти Паганиниға гармония һәм контрапункт һабаҡтарын бирә. 1796 йылдың көҙөндә Никколо Генуяға ҡайта. Бында, маркиз Ди Негро йортонда, Паганини ҡалаға концерттар ҡуйыу өсөн килгән Родольф Крейцер үтенесе буйынса аҡ ҡағыҙға ноталары яҙылған бик ҡатмарлы әҫәрҙәрҙе уйнап күрһәтә. Атаҡлы скрипкасы малайҙың һәләтенә хайран ҡала һәм «был үҫмерҙең ғәйәт ҙур дан ҡаҙанасағы» тураһында әйтә.[17].
1797 йыл башында Паганини атаһы менән үҙенең беренсе концерт сәйәхәтенә сыға, уларҙың маршрутына Милан, Болонья, Флоренция, Пиза, Ливорно ҡалалары инә. Ливорнола Никколо байтаҡ ҡына концерт ҡуя, концерттан буш ваҡытын уйнау оҫталығын үҙаллы камиллаштырыуға арнай. Әммә ҡалала хәрби хәрәкәттәр булыу сәбәпле, гастролдәрен туҡтатырға тура килә, Генуяла оҙаҡ туҡтап тормай, ғаиләләре менән атаһының Польчевералағы йортона барып йәшәй башлайҙар. Бында ул тулыһынса уйнау оҫталығын камиллаштырыуға бирелә, хатта ҡулдары талғансы сәғәттәр буйы күнегеүҙәр өҫтәндә шөғөлләнә[18].
1801 йылда атаһы Никколоға ярҙам итеүҙән туҡтай. 1800 йылдың декабрендә үк Паганини Моденда үҙенең концерт эшмәкәрлеген башлай. Тиҙ арала күренекле скрипкасы булып таныла. 1801 йылдың көҙөндә ул Луккаға килә. Паганиниҙың ҡала соборындағы сығышын тамашасы ихлас ҡабул итә. 1801 йылдың декабрендә Паганини Лукка республикаһының беренсе скрипкасыһы вазифаһына лайыҡ була. Ошо ҡалала ул бер нисә йылын үткәрә. Композиторҙың улы Доменико Куиличи, Бартоломео әйтеүенсә, Паганини Луккала уҡытыу менән дә шөғөлләнә һәм оркестр музыканттары менән дә шөғөлләнә[19]. Иң ҙур мөхәббәт мауығыуы ла ошо ҡалалала була. Дәрәжәле бер ҡатын менән ул, өс йыл буйы ханымдың поместьеһында йәшәп, ауыл хужалығы менән шөғөлләнә. Ошонда ул гитарала уйнай башлай, кәрттә уйнау менән мауыға. Лукканы бер аҙға ҡалдырып, Генуяға ҡайта. Тиҙҙән ағаһы арҡаһында княгиня Пьомбино булып киткән Элиза Бонапарт уны ҡайтанан Луккаға саҡырып ала, уға «һарай виртуозы» титулы бирелә һәм княгиняның шәхси гвардияһы капитаны итеп тәғәйенләнә. Ҙур булмаған эш хаҡына княгиняның шәхси музыканты була, даими рәүештә концерттар ҡуя һәм князгә скрипкала уйнау серҙәрен өйрәтә[20].
1808 йылда Паганини, оҙайлы отпуск алып, Италия буйлап концерттар ҡуйып йөрөй. Әкренләп уның үҙенә генә хас уйнау манераһы барлыҡҡа килә. Ул хатта бер-ике ҡыллы скрипкала уйнап та алҡыштарға лайыҡ була. Мәҫәлән, Элиза Бонапарт һарайында эшләгәндә ул ля һәм ми ҡылдары өсөн «Мөхәббәт күренеше» пьесаһын яҙа. Бер ни тиклем ваҡыт ул Полина Бонапарттың Турин һарайында йәшәп ала. Бында ул княгиняның музыканты Боргезе Феличе Бланджини (Blangini) менән дуҫлаша.
1808 йылдың икенсе яртыһында Паганини Элиза Бонапарттың саҡырыуы буйынса Флоренцияға килә.
Әммә 1812 йылда ул, һарайҙағы хеҙмәттән ялҡып, Флоренцияны ташлап китә[21].
1813 йылдар тирәһендә музыкант «Ла Скала» театрында Вигано-Зюсмайерҙың «Беневенто сәтләүеге» балетын ҡарай. Сәхнәлә убырлы ҡарсыҡтың темпераментлы бейеүенә һоҡланып, Паганини оркестр менән скрипка өсөн «Убырлы ҡарсыҡтар» әҫәрен ижад итә, ижадында иң күренекле әҫәр булып иҫәпләнгән «Беневенто сәтләүеге» балеты темаһына вариациялар булараҡ яҙыла.
Әҫәрҙең премьераһы 1813 йылдың 29 октябрендә «Ла Скала» театрындағы яңғыҙы ҡуйған концертта була. Лейпциг музыкаль гәзитенең Милан хәбәрсеһе, тамашасыға әҫәр шул тиклем оҡшаны, хатта уны ҡабатлап башҡарылыуын талап иттеләр, тип яҙа. Шунан һуң Паганини алты аҙна буйы «Ла Скала» һәм «Каркано[it]» теарҙарында ун бер концерт ҡуя, һәм, әлбиттә, «Убырлы ҡарсыҡтар» пьесаһын тамашасы көслө алҡыштар менән ҡабул итә[22].
Германия, Франция һәм Англия буйлап сәйәхәтенән һуң Паганиниҙың даны тағы ла нығыраҡ күтәрелә. Музыкант һәр ерҙә киң популярлыҡ менән файҙалана. Германияла ул быуындан-быуынға тапшырыла торған барон титулын һатып ала.
1808 йылдың 27 декабрендә Бөйөк Көнсығыштың масондар ложеһында Паганини Ланчетти һүҙҙәренә үҙе ижад иткән масондар гимнын башҡара. Ложе протоколдарында Паганиниҙың масон булыуы раҫлана[23].
34 йәшендә Паганини 22 йәшлек йырсы Антония Бьянки менән мауығып китә. 1825 йылда Никколо һәм Антонияның Ахилл исемле улдары тыуа. 1828 йылда музыкант Антония менән айырылыша, улын үҙ ҡарауына алыуға өлгәшә.
Паганини бик күп эшләй, концерт артынан концерт ҡуя. Улына лайыҡлы киләсәк тәьмин итеү өсөн, концерттарына ғәйәт ҙур гонорар биреүҙәрен шарт итеп ҡуя. Вафатынан һуң уның мираҫы бер нисә миллион франк тәшкил итә.
Даими гастролдәр һәм йыш сығыш яһау музыканттың сәләмәтлегенә кире йоғонто яһай. 1834 йылдың сентябрендә Паганини концерт карьераһын тамамлай һәм Генуяға ҡайта. Даими ауырыуына ҡарамаҫтан, 1836 йылдың декабрь аҙағында Ниццела өс концерт ҡуя.
Ғүмере буйына Паганини күп кенә хроник ауырыуҙар менән сирләй. Медицина иҫбатлауҙары булмаһа ла унда Марфан сидромы[24][25] булған, тип раҫлаусылар ҙа табыла. Атаҡлы табиптарға мөрәжәғәт итеүенә ҡарамаҫтан, скрипач сирҙәрҙән арына алмай. 1839 йылдың октябрендә Паганини һуңғы тапҡыр тыуған ҡалаһы Генуяға ҡайта.
Никколо Паганини Ниццела 1840 йылдың 27 майында, 58 йәше тулыуға 5 ай ҡалғас, вафат була.
Паганини исеме ниндәйҙер серлелек менән уратып алына, быға ул үҙе лә булышлыҡ итә. Паганини тере саҡта уның әҫәрҙәре бик аҙ баҫылып сыға, сөнки ул вируоз уйнауының серен башҡаларҙың белеп ҡалыуынан ҡурҡа. Паганини төрлө ырымдарға ышана, өҫтәүенә атеист була, шуға ла Ницце епискобы ул үлгәндән һуң Паганини рухына доға уҡыуҙан баш тарта. Музыканттың улы — Ахиллино — атаһын католик йолаһы буйынса ерләү өсөн көрәшә башлай. 1896 йылда ғына Рим папаһы күрһәтмәһе буйынса ғына бөйөк скрипкасы тейешенсә үҙе лайыҡ урынға ерләнә. Бөйөк оҫта уйнаған скрипка уның вафатынан һуң «Паганиниҙың тол ҡатыны»[26] исемен ала
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
