Коканд ханлығы
Өс үзбәк ханлығының береһе From Wikipedia, the free encyclopedia
Коканд ханлығы (үзб. Qo'qon xonligi); ҡаҙ. Қоқан хандығы, фарс. خانات خوقند Khānāt-e Khughand) — 1709—1876 йылдарҙағы үзбәк дәүләте[1], баш ҡалаһы Коканд булған. Ул хәҙерге Үзбәкстан, Тажикстан, Ҡырғыҙстан, көньяҡ Ҡаҙағстан һәм Синьцзян-Уйғыр автономиялы районы ерҙәрен биләп торған. Иң сәскә атҡан осоронда майҙаны 820 мең км²-ға еткән. Коканд ханлығы Бохара ханлығы һәм Хиуа ханлығы рәтенән өс үзбәк ханлығының береһе булып тора[2]
.jpg)
| Коканд ханлығы | |
| фарс. خانات خوقند үзб. Qo'qon xonligi | |
| Нигеҙләү датаһы | 1709 |
|---|---|
| Рәсми тел | фарсы теле |
| Донъя ҡитғаһы | Азия |
| Дәүләт | Коканд ханлығы |
| Административ үҙәк | Коканд |
| Халыҡ һаны | 2 000 000 кеше |
| Алмаштырылған | Фәрғәнә өлкәһе[d] |
| Алыштырған | Старший жуз[d] һәм Бохара ханлығы |
| Ҡулланылған тел | фарсы теле |
| Ғәмәлдән сыҡҡан дата | 1876 |
| Майҙан | 220 000 км² |
 | |
| Рәсми дине | Ислам |
 | |
 Коканд ханлығы Викимилектә | |
Дәүләт ҡоролошо
Дәүләттең башында хан тора. Уның тирәһенә эре феодалдар һәм чиновниктар йыйыла. Ханға иң яҡын кеше — мең башы була. Юғары дәрәжәләргә ҡаҙнасы, хәрби министр, полиция начальнигы һәм башҡалар инә. Хан эргәһендә үҙе яҡынайтҡан сановниктарҙан торған кәңәшселәр ҡоро була. Улар ханлыҡтың тәржемәи хәлен һәр яҡлап тикшереп, фекер алышып тора. Ханлыҡтың ижтимағи һәм сәйәси тормошона мосолман дин әһелдәре көслө йоғонто яһай. Имам хандың кәңәшселәр ҡоронда ҡатнаша, уның фекере иң абруйлы һанала.
Урындағы түрәләр бәк һәм хакимдар тип атала. Ташкент хакимы айырым урын тота. Уны хан үҙе тәғәйенләй, дәрәжәһе — бәктәр бәге тип атала. Ҡышлаҡтарҙа хакимиәт аҡһаҡалдарға (староста) тапшырыла. Халыҡтың тәртибен, шәриғәтте үтәүҙәрен мөхтәсибтәр күҙәтеп тора. Ҡорбаштары (полиция) бәктәргә һәм хакимдарға буйһона. Ғәскәр һыбайлы һәм йәйәүле яугирҙәрҙән туплана. Кәрәк булған осраҡта оран ташлап, ҙур ғәскәр йыялар.
Хөкөм эше ҡаҙыйҙар ҡулында була, уларҙың башлығы — ҡаҙый-ҡалон тип атала. Был вазифаларға, ғәҙәттә, дин белгестәрен ҡуялар. Хөкөм ҡарарҙары шәриғәткә нигеҙләнеп сығарыла. Был хөкөмдарҙың шәриғәтте нисек аңлауына, аңлатыуына бәйле була, шуға күрә ғәҙелһеҙлектәр ҙә ебәрелә. Үлем язаһы һәм туҡмауҙар киң ҡулланыла.
Иҫкәрмәләр
Һылтанмалар
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
