Юлдаш (Учалы районы)

Юлдаш (рус. Юлдашево) — Башҡортостандың Учалы районындағы ауыл. Ҡунаҡбай ауыл Советы составына инә. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 683 кеше^[1]. Почта индексы — 453740, ОКАТО коды — 80253845004. Яйыҡ аҡҡан торлаҡ пункт.

Был терминдың башҡа мәғәнәләре лә бар, ҡарағыҙ: Юлдаш (мәғәнәләр).

Ауыл
Юлдаш Юлдаш
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Учалы районы
Ауыл совтеы	Ҡунаҡбай
Координаталар	54°22′13″ с. ш. 59°15′35″ в. д.HGЯO
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 253 845 004
ОКТМО коды	80 653 445 111
ГКГН номеры	0520495
Картаны күрһәтергә/йәшерергә Юлдаш

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Учалы): 16 км
• Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Ҡунаҡбай): 9 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Учалы): 21 км

Юлдаш ауылы Яйыҡ (Урал) йылғаһы буйында, Илтабан һыуһаҡлағысы янында урынлашҡан^[2].

Тарихы

Юлдаш ауылына Нуғай даруғаһы Ҡаратабын улусы башҡорттары үҙҙәренең аҫаба ерҙәрендә нигеҙ һалған. 1737 йылдан улус старшинаһы Аҡҡужа Ҡолөмбәтов исеменән Аҡҡужа атамаһы менән билдәле. XVIII быуаттың 2-се яртыһынан Юлдаш Нөркин (1738—1819) исемен йөрөтә. Улдары Әзебай һәм Тулыбай тыуған ауылдарында йәшәй.

1795 йылғы V рәүиз ваҡытына Юлдаш (Аҡҡужа) ауылындағы 30 хужалыҡта 244 кеше, 1859 йылда 47 йортта 298 кеше теркәлә. 1866 йылда 151 хужалыҡта — 954 кеше йәшәгән. Малсылыҡ, игенселек менән шөғөлләнгәндәр. Мәсет, училище булған.

1900 йылда мәсет, һыу тирмәне иҫәпкә алынған.

Совет халыҡ иҫәбен алыу ваҡытында 106 йортта 547 кеше йәшәгәнлеге билдәле була^[3].

Хәҙерге осор

Әлеге ваҡытта Юлдаш ауылында төп белем биреү мәктәбе, балалар баҡсаһы, фельдшер‑акушерлыҡ пункты, мәҙәниәт йорто (башҡорт халыҡ театры, балалар халыҡ театры), китапхана, мәсет бар^[4].

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)	1245
1920 йыл 26 август	1545
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	1074
1959 йыл 15 ғинуар	805
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	636
2002 йыл 9 октябрь	670
2010 йыл 14 октябрь	683	329	354	48,2	51,8

Милли составы

2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәтенә ярашлы, Юлдаш ауылында башҡорттар (94 %) йәшәй^[5].

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Ревизия материалдарында

1816 йылда^[6] Юлдаш ауылында ла рәүиз (ревизия) үткәрелә һәм уның материалдары Башҡортостандың Милли архивында һаҡлана.

Урамдары

• Һаҙ тыҡрығы (рус. Болотный переулок)
• Көнсығыш тыҡрығы (рус. Восточный переулок)
• Тау тыҡрығы (рус. Горный переулок)
• Дуҫлыҡ тыҡрығы (рус. Дружбы переулок)
• Төтөн тыҡрығы (рус. Дымовой переулок)
• Йәшел тыҡрыҡ (рус. Зеленый переулок)
• Квартал урамы (рус. Квартальная улица)
• Клуб тыҡрығы (рус. Клубный переулок)
• Урман урамы (рус. Лесная улица)
• Йәштәр урамы (рус. Молодежная улица)
• Оло тау тыҡрығы (рус. Оло-тау переулок)
• Йылға тыҡрығы (рус. Речной переулок)
• Төньяҡ тыҡрыҡ (рус. Северный переулок)
• Сауҙа тыҡрығы (рус. Торговый переулок)
• Урал урамы (рус. Уральская улица)
• Үҙәк урам (рус. Центральная улица)
• Мәктәп урамы (рус. Школьная улица)
• Шоссе урамы (рус. Шоссейная улица)^[7].

Билдәле шәхестәре

• Рәсүлев Ғабдрахман Зәйнулла улы (1881—1950) — башҡорт дин эшмәкәре, мөфтөй. СССР-ҙың Европа өлөшө һәм Себер мосолмандарының Диниә назараты рәйесе (1936—1950).

Тирә-яҡ мөхит

Ер-һыу атамалары

Йылғалар:

• Яйыҡ (Урал) йылғаһы

Иҫкәрмәләр

1. Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
2. Юлдаш (Учалы районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
3. Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 20. — ISBN 978-5-295-04683-4.
4. Юлдаш (Учалы районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
5. Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — Excel форматында ҡушымта(недоступная ссылка) (рус.)
6. ревизия материалдары(недоступная ссылка)
7. Межрайонная инспекция Федеральной налоговой службы № 20 по Республике Башкортостан

Һылтанмалар

• Юлдаш (Учалы районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 20. — ISBN 978-5-295-04683-4.
• 1816 йылғы ревизия материалдары(недоступная ссылка)

Сығанаҡтар