Сайма

Сайма
	Озеро
Сайма
	фин. Saimaa
Морфометрия
Абсолют бейеклеге	76 м
Майҙаны	4380 км²
Яр һыҙаты	14 850 км
Иң тәрән урыны	84 м
Уртаса тәрәнләк	17 м
Бассейн
Площадь бассейна	61 054 км²
Урынлашыуы
	61°15′54″ с. ш. 28°19′32″ в. д.HGЯO
Ил	Финляндия;
	Сайма Викимилектә

Са́йма (фин. Saimaa, швед. Saimen) — Финляндиялағы иң ҙур күл. Европала майҙаны буйынса дүртенсе сөсө күл. Майҙаны яҡынса 4400 км². Яр һыҙығының оҙонлоғо 15 мең километр. Күлдә 13710 утрау бар, уларҙың дөйөм майҙаны 1850 км² тәшкил итә. Күлдән берҙә-бер сығыусы йылға — Вуокса Ладога күленә ҡоя.

Ҡыҫҡа факттар Сайма, Морфометрия ...

Ябырға

Күлдең тектоник сығышлы котловинаһы боҙланыу осоронда киңәйтелгән һәм тигеҙләнгән^[1]. Яҡынса 9 000 йыл элек күлдең бер өлөшө Балтик диңгеҙенең ҡултығы булып торған^[2]. Яҡынса 8 000 йыл элек күл тулыһынса Балтик диңгеҙенән айырылған. Сайманан сыҡҡан хәҙерге Вуокса йылғаһының Ладога күленә ҡойоуы 5 000 йыл элек формалашҡан^[3] (башҡа мәғлүмәттәргә ярашлы — 5 700 йыл элек^[4]).

1791—1792 йылдарҙа А. В. Суворов күл буйлап хәрбис форпосттар төҙөй. Был осорҙа Рәсәй империяһы һәм Швеция араһындағы сик күл буйлап үткән^[5]. Рәсәй һалдаттары һәм төбәктәге кешеләр күлдең эске өлөштәрендәге ҡултыҡтарҙы тоташтырыусы 4 бәләкәй канал төҙөй: Кутвеле, Кяюхкяя, Куконхарью һәм Телатайпале^[6]. Саймалағы башҡа каналдар көнсығыш Финляндияның бәләкәй күлдәре менән тоташтыра һәм һыу юлдары селтәрен барлыҡҡа килтерә. 1856 йылда Сайма күлен Фин ҡултығы менән тоташтырыусы Сайма каналы төҙөлә.

Күлдә балыҡтар бик күп^[7].

Сайма күлендә юҡҡа сығыу хәүефе янаған сайма нерпаһы тереклек итә, уның иҫәбе 2012 йылғы баһалама буйынса 310 зат тәшкил итә^[8]^[9].

Яр буйҙарында асбест ятҡылыҡтары бар.

Күлдең панорамаһы. Котасаари утрауынан күренеш

[1]
[ Сайма] — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә (3-е издание)
[2]
Tikkanen, M, Oksanen, J Late Weichselian and Holocene shore displacement history of the Baltic Sea in Finland (инг.) // Fennia - International Journal of Geography : журнал. — Helsinki: Geographical Society of Finland, 2002. — № 1-2. — ISSN 0015-0010.
[3]
Tikkanen, M Long-term changes in lake and river systems in Finland (инг.) // Fennia - International Journal of Geography : журнал. — Helsinki: Geographical Society of Finland, 2002. — № 1-2. — С. 31-42. — ISSN 0015-0010.
[4]
Герасимов Д. В., Сейтсонен О., Нордквист О. Береговая хронология» и история Ладоги в свете результатов раскопок археологического комплекса Комсомольское 3 в 2007 г // Радловский сборник: научные исследования и музейные проекты МАЭ РАН в 2007 г. : Журнал / Ответственный редактор: Чистов Ю.К., Рубцова М.А.. — СПб.: МАЭ РАН, 2008. — С. 188-193. — ISBN 978-5-88431-154-1.
[5]
Коренев Л. И. Братья-созидатели (билдәһеҙ). Дата обращения: 20 ғинуар 2014.
[6]
Суворовские каналы (билдәһеҙ). Музейное ведомство Финляндии. 2014 йыл 7 май архивланған.
[7]
В озере Саймаа обнаружен новый вид рыб // Сайт телерадиокомпании Yleisradio Oy. Служба новостей Yle. — 7 июль 2014. (Тикшерелеү көнө: 7 июль 2014)
[8]
Сайменская кольчатая нерпа. — WWF Финляндия
[9]
Материалы Лесного управления Природоохранной службы Финляндии

Esko Kuusisto: Lake District in Finland. In: Matti Seppälä (Hg.): The Physical Geography of Fennoscandia. Oxford University Press 2005.

[BSE-1] [1]
[ Сайма] — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә (3-е издание)

[Tikkanen_2002-2] [2]
Tikkanen, M, Oksanen, J Late Weichselian and Holocene shore displacement history of the Baltic Sea in Finland (инг.) // Fennia - International Journal of Geography : журнал. — Helsinki: Geographical Society of Finland, 2002. — № 1-2. — ISSN 0015-0010.

[Tikkanen_2002_lakes-3] [3]
Tikkanen, M Long-term changes in lake and river systems in Finland (инг.) // Fennia - International Journal of Geography : журнал. — Helsinki: Geographical Society of Finland, 2002. — № 1-2. — С. 31-42. — ISSN 0015-0010.

[Gerasimov_2008-4] [4]
Герасимов Д. В., Сейтсонен О., Нордквист О. Береговая хронология» и история Ладоги в свете результатов раскопок археологического комплекса Комсомольское 3 в 2007 г // Радловский сборник: научные исследования и музейные проекты МАЭ РАН в 2007 г. : Журнал / Ответственный редактор: Чистов Ю.К., Рубцова М.А.. — СПб.: МАЭ РАН, 2008. — С. 188-193. — ISBN 978-5-88431-154-1.

[korenev-5] [5]
Коренев Л. И. Братья-созидатели (билдәһеҙ). Дата обращения: 20 ғинуар 2014.

[suvorov-6] [6]
Суворовские каналы (билдәһеҙ). Музейное ведомство Финляндии. 2014 йыл 7 май архивланған.

[7] [7]
В озере Саймаа обнаружен новый вид рыб // Сайт телерадиокомпании Yleisradio Oy. Служба новостей Yle. — 7 июль 2014. (Тикшерелеү көнө: 7 июль 2014)

[8] [8]
Сайменская кольчатая нерпа. — WWF Финляндия

[9] [9]
Материалы Лесного управления Природоохранной службы Финляндии

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Сайма

Wikiwand in your browser!

Wikiwand in your browser!

География

Ресурстары

Иҫкәрмәләр

Әҙәбиәт

Һылтанмалар