Обь

Обь (рус. Обь, хант. Ас) — Көнбайыш Себерҙәге йылға.

Обь
хант. Ас
Обь үрге ағымында
Характеристика
Оҙонлоғо	3650 км
Бассейн	2 990 000 км²
Һыу сығымы	12 492[1] м³/с (тамағынан 287 км юғарыраҡ)
Һыу ағымы
Инеше    (B)	ҡушылған йылғалар: Бия менән Катунь
· Бейеклеге	160 м
· Координаталар	52°25′56″ с. ш. 84°59′07″ в. д.HGЯO
Тамағы    (B)	Обь ҡултығы
· Бейеклеге	0,8 м
· Координаталар	66°22′49″ с. ш. 71°46′43″ в. д.HGЯO
Йылға ауышлығы	0,04 м/км
Урынлашыуы
Һыу бассейны	Кара диңгеҙе
Ил	Рәсәй Федерацияһы
Регион	Алтай крайы, Новосибирск өлкәһе, Томск өлкәһе, Ханты-Манси автономиялы округы, Ямал-Ненец автономиялы округы
РДҺР	13010200312115200000019, 14010100112115300000010 һәм 13010500112115200000019
инеше тамағы
Обь Викимилектә

Гидроним

Йылғаның түбәнге ағымында йәшәүсе ненецтар уны Саля-ям («моронло йылға») тип атаған. Ханты һәм манси халыҡтары йылғаға Ас («ҙур йылға»), селькуптар — Квай, Еме, Куай («эре йылға») тип исемләгән. Фараздар буйынса Обь гидронимы «ҡар», «ҡар көртө». «ҡар янында» тип аңлатылған коми телендәге һүҙенән^[2], йәки иран телендәге ап («һыу») һүҙенән барлыҡҡа килгән^[2].

Гидрография

Оҙонлоғо — 3650 км, бассейн майҙаны — 2 990 000 км².

Обь-Иртыш бассейны

Алтай тауҙарында Бий һәм Катунь йылғалары ҡушылыуы һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килә.

Башта Обь Алтай крайы буйлап бормаланып башлыса төньяҡ-көнбайыш йүнәлешендә аға. Һуңынан край һәм Новосибирск өлкәһе араһында сик барлыҡҡа килтерә һәм артабан өлкә буйлап үтә. Томск өлкәһендә Томь һәм Чулым йылғалары менән ҡушыла. Ханты-Манси автономиялы округында Обь йылғаһы Нижневартовск, Сургут, Нефтеюганск ҡалалары аша үтә. Ханты-Мансийск тирәһендә Иртыш менән ҡушыла һәм төньяҡҡа борола. Артабан йылға бер нисә тармаҡтарға һәм ҡылымыҡтарға бүленеп Ямал-Ненец автономиялы округы территорияһы буйлап аға һәм тамағында Обь ҡултығын барлыҡҡа килтереп Кара диңгеҙенә ҡоя.

Ҡушылдыҡтары

Төп ҡушылдығы — Иртыш^[3].

Иң ҙур ҡушлдыҡтары:

• һул — Песчаная, Ануй, Чарыш, Алей, Барнаулка, Касмала, Шегарка, Чая, Парабель, Васюган, Оло Юган, Төньяҡ Сосьва, Щучья, Сыня;
• уң — Чумыш, Бердь, Иня, Томь, Чулым, Кеть, Тым, Киев Ёганы, Вах, Ватинск Еганы, Тромъеган, Пим, Лямин, Казым, Полуй.

Тораҡ пункттары

Инешенән тамағына ҡәҙәр Иртыш буйындағы ҡалалар: Бийск, Барнаул, Новоалтайск, Камень-на-Оби, Новосибирск, Колпашево, Стрежевой, Нижневартовск. Мегион, Лангепас, Сургут, Нефтеюганск, Лабытнанги, Салехард.

Обь-Иртыш бассейнындағы төп порттар һәм пристандәр: Бийск, Барнаул, Новосибирск, Томск, Самусь, Нижневартовск, Сургут, Лабытнанги, Павлодар, Омск, Тобольск, Төмән, Ханты-Мансийск.

Иҫкәрмәләр

1. Ob At Salekhard (ингл.). Дата обращения: 5 март 2013. Архивировано 9 март 2013 года. (Салехард янында)
2. Матвеев А. К. Географические названия Урала: Топонимический словарь. — Екатеринбург: Сократ, 2008. — С. 198. — 352 с. — ISBN 978-5-88664-299-5.
3. Белявский П. Е. Иртыш // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)

Һылтанмалар

• Латкин Н. В. Обь // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
• Обь (река) — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә
• Обь в «Словаре современных географических названий»(недоступная ссылка)
• Обской нахлыст. Книга известного Новосибирского рыболова Сергея Шаталова 2009 йыл 1 май архивланған.
• Кириллов В. В., Безматерных Д. М., Яныгина Л. В., Третьякова Е. И., Кириллова Т. В. Котовщиков А. В., Ермолаева Н. И. Факторы и показатели самоочищения реки Оби // Фундаментальные проблемы воды и водных ресурсов: Матер. III всерос. конф. с междунар. участием (Барнаул, 24-28 августа 2010 г.). — Барнаул: Изд-во АРТ, 2010. — С. 137—140.
• Расход воды у Салехарда за 1930—1999
• Лоция реки Обь 2013 йыл 5 ноябрь архивланған.