Мөгөҙлө эре мал

Мөгөҙлө эре мал (урыҫса аббр. КРС) — — ауыл хужалығы хайуандары, башҡорттар был төр малды «һыйыр малы» тип атай.

Мөгөҙлө эре мал
Этот таксон является источником	шкура[d]

Ярослав тоҡомло һыйыр

Һыйырҙар һәм фермалар

Мал һуғарыу

Һыйыр малының төп тәғәйенләнеше — ит һәм һөт, тире һәм һирәкләп йөн етештереү , шулай уҡ ауыл хужалығы эштәрендә файҙаланыу. 2010 йылдар башында бар донъяла 1,3 — 1,4 миллиард баш һыйыр малы була^[1]

Енесе һәм йәше буйынса классификация

• Эш үгеҙе — быҙау сағында бестерелгән өс йәштән олораҡ иркәк.
• Һыйыр — быҙаулаған орғасы.
• Нәҫел үгеҙе — бестерелмәгән өс йәштән олораҡ иркәк.
• Үгеҙ быҙау, үгеҙ башмаҡ — өс айҙан ҙурыраҡ, әммә өс йәштән өлкән түгел бестерелмәгән иркәк .
• Үгеҙ-кастрат — өс айҙан ҙурыраҡ, әммә өс йәштән өлкән түгел бестерелгән иркәк.
• Имсәк быҙау — 14 көнлөктән өс айға тиклемге башлыса имгән быҙауҙар.
• Тана — әле бер ҙә быҙауламаған орғасы.
• Тыуса һыйыр — тәүге тапҡыр быҙаулаған орғасы.
• Бер ҙә быҙауламаған һыйыр малы.

Үрсеүе

Ҡасмай ҡалған һыйыр малы — тыу, ҡасҡаны, быҙауларға тейеше — быуаҙ тип атала.

Һыйыр малы һаны

2006 йылғы Бөтә Рәсәй ауыл хужалығы иҫәбенә ярашлы, Рәсәйҙә 2006 йылдың июленә 23 514,2 мең баш эре мөгөҙлө мал булған. Уларҙың:

• 11 225,5 меңе ауыл хужалығы ойошмаларында.
• 979,5 мең башы крәҫтиән (фермер) хужалыҡтарында һәм шәхси эшҡыуарҙарҙа.
• 11 309,2 мең башы граждандарҙың коммерцияға ҡарамаған берекмәләрендә .

Рәсәйҙә итле тоҡом һыйыр малы дөйөм күрһәткестең 1,5 % тура килә, һарыҡ дөйөм эре мөгөҙлө мал. 98 % ит һөтлө тоҡом һыйырҙарҙан алына.

2016 йыл аҙағына тиклем Рәсәйҙә эре мөгөҙлө мал 18 753 меңгә тиклем кәмегән. Уларҙың һаны:

• 8 356 мең ауыл хужалығы ойошмаларында.
• Крәҫтиән (фермер) хужалыҡтарында һәм шәхси эшҡыуарҙарҙа 2 380 мең башҡа тиклем артҡан.
• Йорт хужалыҡтарында 8 017 мең башҡа еткән.

Глобаль йылылыҡ артыуға йоғонто

Һыйыр малын үрсетеү глобаль йылылыҡ артыуға һиҙелерлек йоғонто яһай]]. Быға мал эсәктәрендә яҡынса 10 % антропоген парник газдары барлыҡҡа килеү булышлыҡ итә. ^[2]Шуға күрә был газдарҙың бүленеп сығыуын кәметеү ысулдары буйынса эксперименттар үткәрелә, ит ашауҙы кәметеү буйынса төрлө ойошмалар тарафынан пропаганда бара^[3].

Һыйыр малының төп тоҡомдары

• Герефорд тоҡомо
• Абердин-ангус тоҡомо
• Голланд тоҡомо
• Холмогор тоҡомо
• Ҡыҙыл дала тоҡомо
• Айршир тоҡомо
• Ярослав тоҡомо
• Симменталь тоҡомо
• Сычев тоҡомо
• Швицкая тоҡомо
• Кострома тоҡомо
• Ҡалмыҡ тоҡомо
• Шароле тоҡомо
• Лимузин тоҡомо
• һәм башҡалар.

Шулай уҡ ҡара

• Малсылыҡ
• Мясное животноводство в России