Дуйсбург
From Wikipedia, the free encyclopedia
From Wikipedia, the free encyclopedia
Дуйсбург (нем. Duisburg ['dyːsbʊə̯k], т.-нем. Duisborg) — Германия ҡалаһы, Төньяҡ Рейн-Вестфалия федераль ерендә, Дюссельдорф ҡалаһы янында урынлашҡан. 2011 йыл аҙағында Дуйсбург халҡы 487,5 мең кеше тәшкил итә[13] (494 мең — мең 519,8 һәм 2009—2000).
Ҡала Рейн һәм Рур йылғаларының бергә ҡушылған ерендә, Рур өлкәһенең көнбайышында урынлашҡан. Уның территорияһының биштән дүрт өлөшө Рурҙың ике яғында урынлашҡан, бындағы Рейн йылғаһының уң яҡ ярында Дуйсбургтың үҙәге барлыҡҡа килә. Дуйсбург — Европала ҙур йылға порттарының береһе . Төньяҡта Динслакен, көнсығышта — Оберхаузен һәм Мюльхайм, көньяҡта — Ратинген һәм Дюссельдорф, көнбайышта — Крефельд һәм Мерс менән сиктәш. Ҡалала бург-ҡәлғә көслө елдәре иҫә, шунлыҡтан ҡаланы Дуйсбург тип атағандар.
Дуйсбург боронғо Хелльвег сауҙа юлында тора, бында Рейнды, ул Рур йылғаһына ҡушылыр алдынан, кисеп сыҡҡандар. Рим дәүерендә үк бында сауҙа һәм хәрби ултыраҡтары торған, улар Рейн йылғаһының ике ярында ла булған. Ул саҡта йылға янынан илдең сиге үткән. Бындағы Асцибургия фортында римлеләрҙең йылға кисеүҙәрен даими һаҡлаусы һәм яҡлаусы пункты торған.
Дуйсбург v быуаттың беренсе яртыһында франктар ҡулына күсә һәм уларҙың баш ҡалаһы булып тора. Григорий Турский әйтеүенсә, франк короле Хлодион «Торингтар өлкәһендәге Диспарг тип аталған ҡәлғәлә йәшәгән. Ошо уҡ өлкәнең көньяҡ өлөшөндә римлеләр ҙә йәшәгән»[14]. V быуаттан алып үҙәк баҙар булып Боронғо баҙар торған (нем. Alter Markt).
Дуйсбургты 883 йылда викингтар талай, уларҙың Дуйсбургта ҡыш үткәргән ваҡыты беренсе тапҡыр телгә алына. 740 йылда уҡ бында король резиденцияһы тора.
X быуатта бында Император резиденцияһы төҙөлә. Ул йөҙйыллыҡта Дуйсбург ҡалаһында император 18 тапҡыр булған. 929 йылда Дуйсбургта Империя Синодының ултырышы үтә.
Яҡынса 1000 йылда Рейн үҙәге көнбайышҡа табан йүнәлешен үҙгәртә, был ҡалалағы иҡтисади хәлгә һиҙелерлек йоғонто яһай. Сауҙа үҙәге булып торған Дуйсбург аграр ултыраҡҡа әйләнә.
18 август, 1002 йыл. Дуйсбургта Лотарингия епискобы, шул иҫәптән Кельн архиепискобы ла яңы һайланған император Генрих II Изгегә тоғролоҡта баш эйәләр.
1279 йылда король Лотарь II Дуйсбергҡа ҡала статусы һәм бер үк ваҡытта ирекле ҡала статусын бирә.
1290 йылда король Рудольф фон Габсбург ҡаланы 2000 көмөш маркаға граф Клевеға аманатлыҡҡа бирә.
Артабан Дуйсбург Ганза лигаһы ағзаһы була.
Меркатор Герхард эшмәкәрлеге һәм 1655 йылда университет нигеҙләү ҡаланың Белемле Дуйсбург итеп һаналыуына килтерә (лат. Duisburgum Doctum).
Бында ҡара металлургия, машиналар эшләү, төҙөлөш материалдары етештереү ныҡ үҫешкән. Ҡалала Тиссен-Крупп компанияһының штаб-фатиры урынлашҡан.
Дуйсбург Европала иң ҙур йылға порты. Рур йылғаһында Дуйсбург шлюзы (Рейн-Херне — Майдерих шлюз каналы) бар.
2003 йылға тиклем Дуйсбургта «Gerhard-Mercator-Universität» тип аталған университет эшләй. 2003 йылда Дуйсбургтың «Gerhard-Mercator-Universität» университеты Эссен ҡалаһының «Universität-Essen Gesamthochschule» университеты менән ҡушыла. Бынан һуң ул Дуйсбург — Эссен университеты тип йөрөтөлә һәм бында 33 500 самаһы студент иҫәпләнә. Улар ҡушылғандан һуң, был уҡыу йорто Германияла иң ҙур университеттарҙың береһе булып һанала.
Меркатор исемендәге концерт залы. Опера һәм балет театры йыл һайын «Дуйсбургский акцент» фестивален үткәрә. Ҡалала Көнсығыш Пруссиянан сыҡҡан кешеләрҙең инициативаһы менән Кенигсберг музейы ойошторолған[15].
Дуйсбургта Европаның иң ҙур мәсете тора. 2010 йылдың 24 июлендә үткәрелгән Мөхәббәт парады музыка фестивале ваҡытында тоннелдә кешеләр бер-береһен тапай, уның һөҙөмтәһендә 21 кеше һәләк була[16], 511 кеше яралана.
60 мең этник төрөк Дуйсбург халҡының интеграль өлөшөн тәшкил итә, улар ХХ быуаттың 60-сы йылдарында ҡалаға сит ил эшселәре сифатында килгән була. Уларҙың күпселеге физик яҡтан ауыр һәм түбән хаҡлы эш башҡара. Улар немец телен бик түбән дәрәжәлә белә, шунлыҡтан түбән белемле. Төрөк диаспораһы өсөн Европа союзы Төньяҡ Рейн-Вестфалия федераль еренә 3,2 миллион евролыҡ донъялағын иң ҙур мосолман мәсете төҙөй. Әлдән-әле Дуйсбург ҡалаһында ҙур масштаблы, радикаль йүнәлешле ислам донъяһына теләктәшлек акциялары үтә.
2005 йылдың июлендә Дуйсбургта VII бөтә донъя спорт уйындары үтә. 2007 йылдың авгусында ҡала байдарка һәм каноэла ишеү буйынса донъя чемпионаты була.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.