Бонн

Бонн (нем. Bonn) — Көнбайыш Германиялағы ҡала (Төньяҡ Рейн-Вестфалия еренә инә, Рейн йылғаһы буйында урынлашҡан)^[17]. Халҡы — 318 809 кеше, илдә халыҡ һаны буйынса 19-сы урынды биләй.

Бонн
нем. Bonn
Байраҡ	Герб
Рәсми атамаһы	Bonn
Ҡыҫҡаса атамаһы	Bo[1]
Архивы хранятся в	Stadtarchiv und Stadthistorische Bibliothek Bonn[d]
Этнохороним	Bonnano, Bonnois[2], Bonnoise[2], Bonner һәм Bonnerin
Дәүләт	Германия[3]
Административ үҙәге	Германия, Германия Федератив Республикаһы[d], Кёльнское курфюршество[d] һәм Кёльнское курфюршество[d]
Административ-территориаль берәмек	Кёльн[d]
Сәғәт бүлкәте	UTC+1:00[d] һәм UTC+2:00[d]
Һыу ятҡылығы буйында урынлашҡан	Рейн һәм Мельббах[d]
Геомәғлүмәттәр	Data:Bonn.map
Иң юғары нөктә	Паффельсберг[d][4]
Глубочайшая точка	Kemper Werth[d]
Хөкүмәт башлығы	Катя Дёрнер[d]
Ойошма ағзаһы	краевой союз Рейнланд[d], Q1259498?, association for pedestrian and bicycle-friendly cities, townships and districts in North Rhine Westphalia[d][5], Climate Alliance[d][6], Мэры за мир[d][7], Städtetag Nordrhein-Westfalen[d][8] һәм International Association for Sports and Leisure Facilities[d][9]
Халыҡ һаны	335 789 кеше (31 декабрь 2023)[10]
Ир-егеттәр	158 190[11]
Ҡатын-ҡыҙҙар	172 389[11]
Административ рәүештә бүленә	Бад-Годесберг[d][12], Бойель[d][12], Бонн[d][12] һәм Hardtberg[d][12]
Диңгеҙ кимәленән бейеклек	60 ± 1 метр
Туғандаш ҡала	Оксфорд[d], Ла-Пас[d], Ополе, Тель-Авив, Потсдам[d], Бохара, Авейру[d], Джокьякарта[d], Минск[13], Белфаст[d], Кейп-Кост[d], Budafok[d], Рамаллаһ һәм Чэнду[14]
Сиктәш	Рейн-Зиг[d], Арвайлер[d] һәм Альфтер[d]
Майҙан	141,06 км² (2016)[15][16]
Почта индексы	53111–53229
Рәсми сайт	bonn.de
Һештег	Bonn
Классификация климата Кёппена	морской климат[d]
Портал открытых данных	Open Data Bonn[d]
Социаль селтәрҙә күҙәтеүселәр	22 595
Урындағы телефон коды	0228
Номер тамғаһы коды	BN
Категория для почётных граждан субъекта	Категория:Почётные граждане Бонна[d]
Бында ерләнгән кешеләр категорияһы	Категория:Похороненные в Бонне[d]
Бында төшөрөлгән фильмдар категорияһы	Категория:Фильмы, снятые в Бонне[d]
Элементтың күренеше өсөн категория	Category:Views of Bonn[d]
Бонн Викимилектә

1949 йылдың 3 ноябренән 1990 йылдың 3 октябренә тиклем — Германия Федератив Республикаһының баш ҡалаһы. 1990 йылда Германияның ике өлөшө - ГФР һәм ГДР берләшкәс, 1991 йылдың 20 июнендә бундестаг баш ҡаланы Берлинға күсереү тураһында ҡарар ҡабул итә. Бонн — Германияның ҙур сәйәси үҙәге, бер нисә федераль ведомство бында эшләүен дауам итә, федераль дәрәжәләге ҡала тип иҫәпләнә.

Тарих

Бонн урынында б.э.т. 11-се йылда рим ғәскәре лагеры төҙөлә (Castra Bonnensia)^[18]. Ҡаланың исеме бәлки эбурон тигән герман ырыуы исеме менән бәйлелер тип иҫәпләйҙәр. 1000-се йыл тирәһендә «Бонн» атамаһы ҡулланыла башлай.

• 1770 йылда — Людвиг ван Бетховен тыуған.
• 1786 йылда — Бонн университетына нигеҙ һалынған. 1835—1836 йылдарҙа Бонн университетында философ, йәмғиәт эшмәкәре, марксизмға нигеҙ һалыусы сәйәсмән Карл Маркс, 1864—1865 йылдарҙа — философ Фридрих Ницше,1877—1879 йылдарҙа — буласаҡ Германия императоры — кайзер Вильгельм II Гогенцоллерн уҡыған.
• 1815—1945 — Пруссия составына ингән.
• 1845 — Бетховенға һәйкәл асылған, уның хөрмәтенә беренсе фестиваль ойошторола.
• 1949 — Бонн ГФР-ҙың баш ҡалаһына әйләнә.
• 1994 — федераль министрлыҡтарҙы Берлинға күсереү тураһында закон ҡабул ителә.

1998 — федераль министрлыҡтар, ГФР Бундестагы, канцлеры, президенты Берлинға күсә, ҡайһы бер ведомстволар элеккесә Боннда эшләй.

Ҡалала педагогия академияһы, консерватория бар.

Иң яҡын аэропорт — Кёльн/Бонн халыҡ-ара аэропорты.

Бонн музейҙары

• Немец музейы
• Рейндың региональ музейы
• Людвиг ван Бетховен тыуған йорт, хәҙер музей
• «Bundeskunsthalle» федераль күргәҙмә залы
• Германия тарихы музейы (нем. Haus der Geschichte)

Иҫкәрмәләр

1. ISIL- und Sigeladressen mit Koordinaten ausgestattet — Берлинская государственная библиотека, 2016.
2. http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf
3. archINFORM (нем.) — 1994.
4. Stadt Bonn - Rat & Verwaltung | Statistikstelle
5. http://www.agfs-nrw.de/mitglieder/bonn.html
6. http://www.klimabuendnis.org/nc/kommunen/das-netzwerk.html
7. http://www.mayorsforpeace.org/english/membercity/map/europe.html
8. http://www.staedtetag-nrw.de/mitglieder/
9. https://iaks.sport/find-a-member
10. Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2023 (нем.) — DESTATIS, 2024.
11. https://www.statistikportal.de/de/produkte/gemeindeverzeichnis — Federal Statistical Office.
12. Stadt Bonn - Die Stadtbezirke
13. https://www.bonn.de/themen-entdecken/uno-internationales/minsk.php
14. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/bonn-germany--a418.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
15. https://www.destatis.de/DE/ZahlenFakten/LaenderRegionen/Regionales/Gemeindeverzeichnis/Administrativ/Aktuell/05Staedte.html
16. Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2018 (4. Quartal) — Federal Statistical Office.
17. Бонн // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
18. Бонн // Военная энциклопедия : в 18 т. / под ред. В. Ф. Новицкого и др.. — СПб. : Товарищество И. Д. Сытина, 1911—1915.

Әҙәбиәт

• Бонн // Еврейская энциклопедия Брокгауза и Ефрона. — СПб., 1908—1913.
• Бонн // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)

Һылтанмалар

• Официальный сайт Бонна (нем.) (инг.) (фр.) (исп.)
• Генеральное консульство Российской Федерации в Бонне 2019 йыл 25 август архивланған. (рус.) (нем.)