Ғәзнәүиҙәр дәүләте
үҙәге Ғәзнә ҡалаһында урынлашҡан тарихи дәүләт / From Wikipedia, the free encyclopedia
Ғәзнәүиҙәр дәүләте (фарс., ингл. — gaznaviyan) үҙәге Афғанстандың Ғәзне ҡалаһында урынлашҡан дәүләт, уны 977 йылда төрки ғәскәр башлығы Әлп-Тәғин Сәмәниҙәр дәүләтенән айырып алғандан һуң ойоштора. 1186 йылда дәүләтте Ғөридтәр солтанаты «йота».
Ғәзнәүиҙәр дәүләте | |
Нигеҙләү датаһы | 962 |
---|---|
Рәсми тел | фарсы теле |
Культура | Төрки телле халыҡтар һәм Большой Иран[d] |
Донъя ҡитғаһы | Азия |
Административ үҙәк | Ғәзни |
Хөкүмәт башлығы | Ғәзнәүиҙәр |
Алыштырған | Государство Саффаридов[d] |
Ҡулланылған тел | Төрки телдәр |
Ғәмәлдән сыҡҡан дата | 1187 |
Рәсми дине | ислам һәм Сөнниҙәр |
![]() |
Газневидское государство (Эмират Газни) | |
фарс. سلطنت غزنویان | |
977 — 1186
| |
---|---|
Баш ҡала |
Газни |
Телдәр | |
Дин | |
Майҙаны | |
Идара итеү формаһы | |
Династия |
Газневиды |
Султан | |
• 961—963 |
Алп-тегин |
• 1160—1187 |
Хусрав Малик |
Тарихы | |
• 977 |
Основано Себук-Тегином (977—997) |
• 998 |
Наибольшего могущества достигло при Махмуде Газневи (998—1030) |
![]() | |
Сәбүк-тәғиндең улы Мәхмүт Ғәзнәүи, Сәмәниҙәр империяһынан айырылып, бойондороҡһоҙлоҡҡа эйә булыуҙары хаҡында иғлан итә һәм Ғәзнәүиҙәр империяһын көнсығышта Амударьяға, Һинд йылғаһы һәм Һинд океанына һәм көнбайышта Рей йылғаһына һәм Хәмәданға тиклем киңәйтә.[6] Мәсүд Беренсе идара иткән осорҙа Ғәзнәүиҙәр династияһы үҙенең көнбайыштағы территорияларына контролде кәметә, Данданаҡан янындағы алыштан һуң һалйоттар был ерҙәрҙе үҙ ҡулдарына ала башлай, шуға ла ғәзнәүиҙәр биләмәләре хәҙерге Афғанстан, Пакистан (Пенджаб һәм Бәлүджистан) сиктәрендә генә урынлаша. 1151 йылда Солтан Баһрам-Шах Ғәзниҙе Ғүрид хакимы әд-Дин Хөсәйенгә бирә.[7][8]
Мәҙәниәттә лә, дәүләт идаралығында ла, әҙәбиәттә лә көслө фарсылаштырыуға дусар булалар, төрки-фарсы традицияларын үҫтереүҙә мөһим роль уйнайҙар[9][10], шуның арҡаһында төрки династияһына ҡарамай, фарсы династияһы булып китәләр.[11]